چه کسی ارزش «علم» را برای دانش‌آموزان ترور می‌کند؟

امروزه، دانش‌آموزان به عنوان محوری‌ترین هدف، در کانون یک «جنگ نرم» همه‌جانبه قرار گرفته‌اند. در این رویارویی، شبکه‌های اجتماعی دیجیتال به مثابه ابزارهای نوین جامعه‌پذیری، نقش بی‌بدیلی در شکل‌دهی به هویت و نظام ارزشی آنان ایفا می‌کنند.

الگوریتم‌های پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام، با ترویج فرهنگ مصرف‌زده و عینیت‌بخشیدن به سبک زندگی مبتنی بر نمایشگری، به تدریج ارزش ذاتی علم‌آموزی و کمال‌جویی فکری را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. پیامد مستقیم این روند، تغییر ترجیحات تحصیلی- شغلی است، به‌طوری‌که گرایش به رشته‌های نظری و علوم پایه، جای خود را به تمایل برای مشاغل زودبازده و ظاهرا کم‌زحمت اما پرسود می‌دهد.

این تغییر الگو، نه یک انتخاب طبیعی، که محصول القای ارزش‌های جدید از طریق مهندسی پیچیده محتوا و اقناع نامحسوس است. بنابراین، می‌توان ادعا کرد این فضا به عرصه‌ای برای نبردی نرم تبدیل شده که در آن، «موفقیت» و «ارزش» بر اساس معیارهای مهاجم بازتعریف شده است.

این تهاجم سازمان‌یافته به علم‌اندوزی، که به شیوه‌های گوناگونی از ترور شخصیت علمی فرهیختگان، حمله به مراکز علمی، بی‌انگیزگی دانش‌آموزان و دانشجویان، مهاجرت اساتید و نخبگان و امثال آن‌ها، زنگ خطری جدی برای متولیان نظام آموزشی و فرهنگی کشور محسوب می‌شود.

این وضعیت، لزوم چاره‌اندیشی فوری و تدوین راهبردهای کلان برای مصونیت‌بخشی به نسل جوان را بیش از پیش آشکار می‌کند و به نظر می‌رسد، یکی از راه‌حل‌های آن سرمایه‌گذاری بر نهادهای علم‌ساز به منظور توسعه پیشرفت است تا صلح پایدار بر جامعه حاکم شود. همان‌گونه که رهبر انقلاب اولین روز فروردین ۱۳۸۰ فرموده‌اند: «باید علم را با همه معنای کامل آن به عنوان یک جهاد دنبال کنیم» از این سو پیروزی در این نبرد، با سرمایه‌گذاری محقق می‌شود: 

۱- مدارس، کانون‌های فرهنگ صلح: مدرسه باید به مکانی امن و مجهز تبدیل شود که در آن، افزون بر دانش، ارزش‌های همزیستی مسالمت‌آمیز، تفکر انتقادی و احترام به تفاوت‌ها آموزش داده شود. امام خمینی در دیماه ۱۳۵۹ درباره اهمیت مدرسه در جمع دانشجویان مرکز تربیت معلم می‌فرمایند: «عالم مدرسه است و معلمین این مدرسه، انبیا و اولیا هستند.» 

۲- دانشگاه‌ها دژهای تولید علم برای توسعه: دانشگاه‌ها باید به فضایی امن برای پژوهش‌های بنیادین و کاربردی در خدمت حل مسائل بشری تبدیل شوند. حمایت از دانشگاهیان، حمایت از مغزهای متفکری است که راهکارهای توسعه پایدار را طراحی می‌کنند. چنانچه امام خمینی در بحرانی‌ترین شرایط و مشکلات عدیده‌ای که در زمان جنگ تحمیلی بر کشورمان حاکم بود با آرامش مثال‌زدنی همراه با دوراندیشی، جنگ را مسئله‌ای ناچیز و قابل‌حل نامیده و مسئله دانشگاه را مهم‌تر از جنگ عنوان می‌کردند. با این بیان که: «جنگ چیز مهمی نیست، حل می‌شود… اما مسئله دانشگاه یک مسئله فوق‌العاده است که این افرادی که از دانشگاه در می‌آیند یا مخرب یک کشوری هستند یا سازنده آن» 

۳- مشارکت‌نخبگان‌در سیاست‌گذاری: بحث مشارکت نخبگان در سیاست‌گذاری هم در اسناد رسمی و بالادستی‌نظام، نظیرسیاست‌های‌کلی نظام قانون‌گذاری، اشاره شده است و هم در اظهارات و مصاحبه‌های مسئولان و متولیان سیاسی کشور مطرح شده است. یکی از سازوکارهای جلب مشارکت نخبگان، شبکه و شبکه‌سازی است. 

در نتیجه می‌توان گفت که صلح تنها نبود جنگ نیست، بلکه ایجاد شرایطی برای شکوفایی انسان‌هاست. این امر مستلزم محافظت از مدارس، معلمان و نهادهای علمی به عنوان خط مقدم تحقق آرمان صلح و توسعه است. هر سرمایه‌گذاری برای تقویت این مراکز، گامی بلند به سوی ساختن آینده‌ای عادلانه‌تر و توسعه‌یافته‌تر برای همه است.

منبع: عصر ایران