محکومیت استارلینک در پرونده شکایت ایران و نعل وارونه رسانه‌های داخلی

باشگاه خبرنگاران جوان ؛  محمدمهدی حبیبی- اواخر اسفند بود که یک مطلب در یکی از سایت‌های فناوری منتشر شد با این عنوان: «رد ادعای ایران درباره پیروی استارلینک از قوانین کشور؛ آمریکا: ما مسئول گمرک شما نیستیم». آخرین خبری که از ماجرای دعوی حقوقی ایران علیه استارلینک داشتیم این بود که بعد از پیگیری‌های حقوقی و فنی ایران، اتحادیه جهانی مخابرات استارلینک را ملزم به رعایت حقوق سرزمینی ایران کرده و از این اپراتور اینترنت ماهواره‌ای خواسته دستگاه‌های غیرمجاز را در ایران غیرفعال کند.

این مطلب طوری تنظیم شده که نشان دهد نتیجه این پیگیری حقوقی ایران، وابسته به موضع آمریکا در این خصوص بوده و با این نامه، به‌طور کامل رد شده است. در این مطلب، بخش‌های مختلف نامه آمریکا به اتحادیه جهانی مخابرات به تفصیل منتشر شده بود و در پایان اینطور ادعا شده بود که «تلاش‌های وزارت ارتباطات دولت سیزدهم برای فشار به استارلیک برای پیروی از قوانین حاکمیت ایران به نتیجه نرسید.».

اما مستندات پیگیری‌های ایران از اتحادیه جهانی مخابرات که بعدا توسط یکی از خبرگزاری‌ها منتشر شد، نشان داد این نامه صرفا یک پاسخ از میان مستندات و نامه‌نگاری‌های متعدد در پرونده حقوقی استارلینک در اتحادیه بوده است که قبل‌تر هم، مشابه آن از سمت آمریکا و نروژ به کمیسیون مقررات رادیویی اتحادیه جهانی مخابرات ارسال شده بود، اما این نهاد بین‌المللی با ردّ آن، بر مصوبه خود تأکید کرده بود. (گفتنی است نروژ کشوری است که استارلینک از طریق آن در اتحادیه جهانی ثبت شده و به همین دلیل مخاطب پیگیری‌های حقوقی قرار می‌گیرد)

از آن مهمتر اینکه، خود متن نامه که به امضای کمیسیون ارتباطات فدرال (FCC) و وزارت امور خارجه آمریکا رسیده بود، نشان میداد اولا آمریکا مصوبه اتحادیه جهانی مخابرات را در خصوص لزوم احترام به حقوق سرزمینی ایران و عدم ارائه خدمات قبل از دریافت مجوز را پذیرفته؛ و از سوی دیگر این نهاد بین‌المللی ذیل سازمان ملل، همچنان پیگیر احقاق حق ایران غیر فعال‌شدن دستگاه‌های غیرمجاز در خاک ایران است. دو موضوعی که یک موفقیت حقوقی مهم برای ایران برای محافظت از حقوق سرزمینی‌اش محسوب می‌شود.

حالا با انتشار پاسخ اخیر اتحادیه جهانی مخابرات به این نامه آمریکا در آخرین جلسه، هم آن مستندات منتشر شده تأیید شد و هم اینکه مشخص شده، تعیین‌کننده نهایی این پرونده حقوقی، نه FCC و وزارت امورخارجه آمریکا، بلکه اتحادیه جهانی است و این آژانس بین‌المللی زیر نظر سازمان ملل، همچنان بر مصوبات قبلی خود تأکید و بر اجرای کامل آن توسط نروژ و آمریکا تأکید دارد.

حالا برگردیم به آن مطلب یکی از سایت‌های فناوری که در ابتدای یادداشت اشاره شد. نویسنده آن مطلب با بهره‌گرفتن از بی‌اطلاعی عمومی مخاطب، با انتشار متن نامه آمریکا و رپرتاژ ویژه برای آن، اینطور القا کرده بود که چنین نامه‌ای نشان می‌دهد پیگیری‌های حقوقی ایران و مصوبات اتحادیه جهانی به نتیجه نرسیده است. بنظرتان اگر روابط عمومی کمسیون ارتباطات فدرال و وزارت امورخارجه آمریکا می‌خواست روی یک پاسخ تکراری و قبلا رد شده، به‌نفع خودش پروپاگاندا کند، بهتر از این هم می‌توانست؟

یک نفر می‌تواند مخالف فیلترینگ باشد؛ یا مخالف سیاست‌های دولت در موضوع اینترنت یا هر موضوع دیگری. اما شأن حرفه‌ای خبرنگاری اقتضا می‌کند عقیده شخصی باعث نشود نویسنده یک مطلب از ناآگاهی مخاطب مخصوصا در موضوعات تخصصی حوزه فناوری، سوءاستفاده کند. به‌ویژه در حوزه فناوری که تخصصی‌بودن موضوعات باعث می‌شود امکان پیگیری و صحت‌سنجی بسیاری از موضوعات برای مخاطب امکان‌پذیر نباشد.

البته در این موضوع می‌توان این احتمال را هم در نظر گرفت که خود نویسنده مطلب، اطلاعاتش کافی نبوده باشد که البته این هم در شأن خبرنگاری نیست و در این حرفه، بدیهی‌ترین وظیفه فرد این است که با تحقیق و سوال از کارشناسان ابتدا نسبت به موضوع اطلاع و اشراف کامل پیدا کند. ارائه داده‌های غیردقیق و جهت‌دار، در درجه اول بی‌احترامی به اعتماد مخاطب و بعد به حرفه خبرنگاری است.

نکته مهم اینجاست که این پیگیری نه یک جدل سیاسی داخلی، بلکه یک پیگیری حقوقی و فنی در سطح بالا برای احقاق حقوق سرزمینی ایران است که نه فقط ایران بلکه کشور‌های مختلف دنیا آن را جزو حقوق خود می‌دانند؛ و چنین موضوعی نباید دستمایه جدل‌ها حول فیلترینگ یا هر موضوع دیگری قرار بگیرد. 

همچنانکه نه تنها کشور‌های پیشرفته و صاحب فناوری، بلکه حتی کشور‌هایی مانند هند، پاکستان و ویتنام نیز استارلینک را ملزم به دریافت مجوز و ارائه خدمات در چارچوب قوانین سرزمینی خود کرده‌اند. موضوعی که یک خبرنگار حرفه‌ای مستقل باید صرف‌نظر از موضوعات دیگر مانند فیلترینگ، به‌عنوان یک حق طبیعی و بدیهی کشور خود پیگیر باشد و از آن استقبال کند. 

در مجموع اینکه در پرونده حقوقی که یک طرف آن کشورمان و طرف دیگر یک کشور خارجی است، پایین‌آوردن جایگاه خود تا سطح روابط عمومی یک کشور دیگر، که از قضا در حوزه فناوری -مانند سایر حوزه‌ها- شدیدترین تحریم‌ها را علیه مردم کشورمان اعمال کرده، نه‌تنها در شأن حرفهٔ شریف خبرنگاری فناوری نیست، بلکه شرافتمندانه هم نیست.

تحریم‌های غیرمنطقی آمریکا در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، به‌صورت مداوم به دنبال این است که دسترسی ایرانی‌ها به فناوری‌های روز دنیا را محدود کند و توسعه و نوآوری کشور در حوزه فناوری اطلاعات را هم دچار چالش کند. این تحریم‌ها باعث شده شرکت‌هایی مثل گوگل، مایکروسافت و آمازون، بسیاری خدمات خود را برای کاربران ایرانی مسدود کنند. در حوزه اپلیکیشن‌ها و فروشگاه‌های آنلاین، تحریم‌ها باعث شده بسیاری از اپلیکیشن‌های داخلی از گوگل‌پلی و اپ‌استور حذف شوند و توسعه‌دهندگان ایرانی نیز برای انتشار اپ‌های خود ناچار به استفاده از واسطه‌هایی در خارج از کشور شوند. آمریکا حتی دسترسی ایرانی‌ها به منابع آموزشی جهانی را نیز به‌شدت محدود کرده و پلتفرم‌های آموزش آنلاین مثل Coursera و حتی سایت‌های تخصصی مانند IEEE و ACM دسترسی کاربران ایرانی را یا به‌کلی مسدود یا محدود کرده‌اند.