غرق شدگی به معنای ورود آب به داخل ریه‌ها و مجاری تنفسی و خفگی در نتیجه فرو رفتن در آب است. غرق شدگان دچار هیپوکسی (کاهش اکسیژن رسانی به بدن) می‌شوند و در نتیجه آسیب به سلول‌های عصبی در دقایق اولیه بعد از غرق شدگی روی می‌دهد.

یکی از دلایل غرق شدگی در دریا این است که وقتی فردی در حال غرق شدن است افراد دیگر برای نجات دادن او وارد دریا شده و آنها نیز غرق می‌شوند. نجات دادن فرد غریق، نیاز به آشنایی کامل با مهارت شنا و آموزش دیدگی در فن غریق نجات است و هر کسی از عهده این کار بر نمی‌آید و در صورت نداشتن تجربه و مهارت کافی، بعضا افراد برای نجات فرد غریق، جان خود را از دست می‌دهند.

غرق شدگی سومین علت مرگ‌های ناشی از حوادث است. علت غرق شدگی در روز‌های آخر هفته و در ماه‌های گرم سال، شایع‌تر است. قربانیان غرق شدگی اکثرا کودکان و جوانان هستند. غرق شدگی در افراد مذکر بیشتر از افراد مونث روی می‌دهد. بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند مستعد کننده غرق شدگی مانند سرع، بیماری‌های قلبی، ضعف عضلانی و عقب افتادگی ذهنی باشد. همچنین مصرف دارو‌های خواب آور، الکل و مواد روان گردان قبل از شنا می‌تواند زمینه ساز غرق شدگی باشد. کودکان یک تا ۴ سال بیشتر در معرض خطر غرق شدگی در حوض، استخر و وان حمام هستند آنها به دلیل کنجکاوی، عدم درک خطر و غفلت والدین دچار غرق شدگی شوند.

دریا، رودخانه، سد، کانال، چاه، استخر، حوض و وان حمام برای کودکان مکان‌های آبی پرخطر در غرق شدگی هستند. اگر این نشانه‌ها را دیدید بدانید فردی در حال غرق شدن است: دست و پا زدن غیرطبیعی و تقلا کردن، قرار گرفتن سر و صورت زیر آب به مدت طولانی، خم شدن سر به عقب، متورم شدن شکم به علت بلعیدن مقدار زیادی آب، تنفس صدا دار، تنگی و قطع نفس، قطع شدن ضربان قلب، بیهوشی، کبودی یا رنگ پریدگی لب ها، صورت و پوست بدن، استفراغ و سرفه. از طرفی باید توجه داشت که اصول شنا در رودخانه‌ها متفاوت است. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که رودخانه‌ها محلی امن برای شنا کردن هستند، اما آمار بسیار بالای مرگ و میر در رودخانه‌ها نشان می‌دهد که این آب ها، مکانی خطرناک برای شنا هستند. توجه داشته باشید که از دید یک شناگر باتجربه، آرام بودن ظاهر آب یا کم عمق بودن ظاهری آب هرگز به معنی بی خطر بودن آب برای شنا کردن نیست. با نگاه از بیرون آب، رودخانه ممکن است کاملا آرام و فریبنده باشد، اما در زیر این آرامی، جریانات آب بسیار تند و قدرتمند در جریان است.

چرا شنا کردن در سد‌ها خطرناک است؟ اگرچه سطح آب سد‌ها اغلب آرام است و مانند دریا امواج بزرگ در آنها دیده نمی‌شود، اما سطح آب زیرین سد‌ها دارای فشار بسیار بالاتری نسبت به آب دریاست که این امر تنفس را مشکل می‌کند و فشار بسیار زیادی به بدن شناگر وارد می‌کند بطوریکه حتی بهترین شناگران نیز در این آب‌ها غرق شده اند. وزن مخصوص یا چگالی بدن انسان به آب‌های شیرین سنگین‌تر بوده، در نتیجه احتمال غرق شدگی در این گونه آب‌ها بیشتر است. آب لایه‌های پایین در سد‌ها بسیار سردتر از لایه‌های سطحی است و این موضوع برای تنفس و عکس العمل به موضع عضلات بسیار خطرناک است.

کانال مسیری است که برای عبور آب به وجود می‌آید. کانال‌ها به دو دسته قنات یا راه آبی زیر زمینی و راه آبی برای عبور کشتی‌ها و وسایل نقلیه آبی تقسیم می‌شوند. کانال‌ها حاوی آب‌هایی هستند که به سرعت در حال حرکت هستند. سرعت آب در یک کانال باریک به قدری زیاد است که می‌تواند شما را از پا در بیاورد حتی اگر آب ۳۰ سانتی متر عمیق داشته باشد سرعت آب باعث می‌شود تعادل خود را از دست بدهید و آب شما را با خود ببرد. علاوه بر جریان‌های سریع آب در کانال ها، کانال‌های آبیاری ممکن است در زیر خود دارای گل و لای باشند که حتی می‌تواند شناگران قوی را به زیر آب بکشد.

کودکان و نوزادان بیشترین گروه آسیب پذیر در غرق شدن در وان حمام هستند بنابراین صندلی‌های وان بهترین انتخاب برای قرار گرفتن نوزادان در وان هستند، اما استفاده از صندلی‌های ایمنی در حین حمام کردن کودکان به والدین، احساس کاذب ایمن بودن را می‌دهد. در صورت بی دقتی در استفاده از این صندلی ها، خطر واژگون شدن کودک در وان وجود دارد. هرگز نباید کودکان و نوزادان را در وان تنها رها و آن را پر از آب کرد.

برگرفته از کتابچه راهنمای مراقبت غرق شدگی ویژه تیم سلامت

اداره پیشگیری از حوادث دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی