بحران‌های پس از جنگ؛ واکنش‌های طبیعی و راهکار‌های روانشناختی

 باشگاه خبرنگاران جوان؛ الهام قبادی- شیوا محمودی، روانشناس در گفت‌وگویی با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان با اشاره به اثرات روانی پس از جنگ و درگیری، اظهار کرد: با شنیدن نخستین صدا‌های انفجار، بسیاری از مردم دچار شوک روانی شدند و زندگی عادی آنها در یک چشم به هم زدن دستخوش تغییر شد. این آسیب‌ها حتی پس از آتش‌بس همچنان ادامه دارد و بسیاری از افراد با احساس ناامنی و ترس مداوم روزگار می‌گذرانند.

وی با بیان اینکه بسیاری از علائم روانی پس از بحران‌ها طبیعی هستند، گفت: تپش قلب هنگام شنیدن صدا‌های بلند، اختلال در خواب (کم‌خوابی یا پرخوابی)، دیدن کابوس، زودرنجی، نگرانی بیش از حد از آینده و احساس ناامنی در محیط خانه، همگی واکنش‌های طبیعی به بحران هستند. این علائم مانند زخم‌هایی تازه هستند که به مراقبت نیاز دارند.

محمودی افزود: یکی از راهکار‌های ساده و موثر برای مدیریت اضطراب، ایجاد یک گوشه دنج در منزل است؛ فضایی آرام که افراد بتوانند با قرار دادن اشیای آرامش‌بخش مانند عکس‌های خانوادگی یا گل و گیاه، در آن احساس امنیت کنند. تنفس عمیق و منظم نیز از روش‌های مفید کنترل اضطراب است. افراد می‌توانند با استفاده از روش تنفس ۴-۴-۴ (چهار ثانیه دم، چهار ثانیه نگه‌داشتن نفس و چهار ثانیه بازدم)، آرامش خود را بازیابند.

این روانشناس همچنین بر اهمیت مدیریت مصرف اخبار تأکید کرد و گفت: اخبار باید مانند دارو مصرف شود؛ یعنی در دو نوبت مشخص روزانه و از منابع معتبر. گروه‌های مجازی پراسترس، منبع تولید اضطراب هستند و بهتر است کاربران آنها را بی‌صدا کرده یا از آنها خارج شوند.

وی ادامه داد: صحبت کردن با یک فرد قابل اعتماد یا نوشتن احساسات نیز می‌تواند در کاهش تنش‌های روانی بسیار مؤثر باشد. اگر کسی شرایط یا تمایل به صحبت ندارد، می‌تواند احساسات خود را یادداشت کرده یا حتی برای خود پیام صوتی ضبط کند.

محمودی عنوان کرد: یکی از چالش‌های مهم، ترس از آینده نامعلوم است. مغز انسان به پیش‌بینی علاقه دارد و در نبود قطعیت، پیوسته هشدار می‌دهد. افراد باید بیاموزند در شرایط ابهام هم زندگی کنند. برای این منظور پیشنهاد می‌شود زمانی مشخص در روز، مثلاً ساعت ۶ عصر، به نگرانی‌های ذهنی اختصاص داده شود تا در سایر ساعات روز ذهن آرام‌تر بماند.

وی هشدار داد: اگر علائمی مانند اختلال در خواب، تغییر اشتها، بی‌انگیزگی، بی‌حوصلگی یا افت عملکرد در روابط کاری و خانوادگی پس از یک تا دو ماه همچنان ادامه داشت، باید با مراجعه به متخصص روانشناسی به‌صورت حرفه‌ای درمان را آغاز کرد.

این روانشناس در پایان ابراز امیدواری کرد که با آگاهی، همدلی و راهکار‌های علمی، جامعه بتواند از شرایط بحرانی فعلی عبور کرده و به آرامش بازگردد.