وقتی خودمان را با دیگران مقایسه می‌کنیم، در نهایت مأیوس خواهیم شد

باشگاه خبرنگاران جوان - اینستاگرام را باز می‌کنید و می‌بینید همکلاسی‌تان از یک دانشگاه سطح اول جهان پذیرش گرفته است. وقتی به چهره‌ی خندان او خیره شده‌اید، چه احساسی به شما دست می‌دهد؟ شاید هیچ اهمیتی برایتان نداشته باشد؛ شاید فقط تعجب کنید و کنجکاو شوید که چطور این موفقیت را به دست آورده؛ شاید هم مجموعه‌ی درهمی از احساسات و افکار منفی درگیرتان کند. ممکن است به خودتان بگویید: «حقش نبود! من خیلی بهتر از او بودم!» یا تحقیرش کنید که به چه چیز‌های بی‌ارزشی دلخوش کرده. این احساسات متنوع نشان‌دهنده‌ی پیچیدگی عملکرد ذهن ما هنگام «مقایسه خودمان با دیگران» است.

مغز ما دائماً در حال مقایسه است. بخشی از این مقایسه‌ها عینی است: اندازه، وزن یا جنس چیز‌ها را با هم مقایسه می‌کنیم. اما مقایسه‌هایی که اهمیت خیلی بیشتری برایمان دارد، «مقایسه‌های اجتماعی» است.

در مقایسه‌ی اجتماعی خودمان را با دیگران مقایسه می‌کنیم تا بفهمیم وضعیتمان در اجتماع چگونه است؟ آیا جایگاه، محبوبیت و منزلت داریم، یا در حاشیه‌ایم و کسی به ما توجهی نمی‌کند؟ پاسخی که به این دست سوالات می‌دهیم، بر زندگی روزمره‌ی ما تأثیر عمیقی می‌گذارد. اگر خودمان را پیروز این مقایسه‌ها بدانیم، به صورت طبیعی حس خوشایندی به زندگی‌مان خواهیم داشت و ممکن است با بازنده‌ها احساس همدردی هم بکنیم. اما اگر خودمان را بازنده بیابیم، خشمگین و ناراحت خواهیم شد یا سرگشته و گیج می‌شویم که چرا کارمان به اینجا رسیده است؟

مقایسه‌ی اجتماعی به خودی خود بد نیست، چون از طریق مقایسه، با ضعف‌هایمان آشنا می‌شویم و انگیزه می‌گیریم که بهتر شویم. اما در سال‌های اخیر، شبکه‌های اجتماعی ما را در گرداب بی‌پایانی از مقایسه‌ها انداخته‌اند که روان‌شناسان را نگران کرده است.

ما همیشه خودمان با اطرافیانمان مقایسه می‌کرده‌ایم، اما شبکه‌های اجتماعی به این مقایسه ابعاد جهانی داده‌اند. نمایش ایدئالی که سلبریتی‌های جهانی از زندگی‌شان نشان می‌دهند، باعث شده است هر روز با آدم‌هایی مواجه باشیم که در همه‌ی ابعاد از ما بهترند و هرگز به آنها نمی‌رسیم. خشم و ناامیدی این مواجهه، موتور محرک سبک دیگری از مقایسه در شبکه‌های اجتماعی می‌شود: مقایسه‌ی نزولی با دیگرانی که بدتر از خودمان می‌دانیمشان. این حجم از نژادپرستی، تحقیر و تمسخری که در میم‌ها و ریل‌های اینستاگرام می‌بینید، تلاشی است برای تسکین درد مقایسه‌ی خودمان با بی‌نقص‌های پرزرق و برق.

واقعیت این است که درک و کنترل احساساتی که هنگام مقایسه‌ی اجتماعی در شبکه‌های اجتماعی تجربه می‌کنیم، بسیار سخت است. ما نمی‌دانیم چه چیزی در انتظارمان است و چه اتفاقی دارد برای سلامت و تعادل روانی‌مان می‌افتد.

کیرکگور، فیلسوف دانمارکی، می‌گفت مقایسه‌ی خودمان با دیگران در نهایت مأیوسمان خواهد کرد. از نظر او، یأس یعنی نوسان بین کنجکاوی مضطربانه برای دانستن نظر دیگران درباره‌ی خودمان و ترس ازدست‌دادن چیزی که دیگران را خوشحال می‌کند. کیرکگور می‌گوید برای اجتناب از این یأس، باید واقعاً به خودمان اهمیت بدهیم. یعنی بپذیریم که ما در نهایت افرادی منحصر‌به‌فرد هستیم. با ضعف‌ها و قوت‌های خودمان و با امید‌ها و ارزش‌های خودمان. شاید راه‌حل تشویشِ برآمده از مقایسه‌ی اجتماعی چندان هم دور از دسترس نباشد: با خودمان مهربان باشیم و محدودیت‌هایمان را درک کنیم.

منبع: ترجمان علوم انسانی