معماری کهن ایرانی به یاری آمریکایی‌ها می‌رود

باشگاه خبرنگاران جوان - قربانیان آتش‌سوزی هولناک کالیفرنیا به یک شکل نوین و افراطی از ساختمان‌سازی رو آورده‌اند تا طبیعت را در بازی خودش شکست دهند. ‌ بعد از چهار ماه از آتش‌سوزی که ژانویه در کالیفرنیا رخ داد و بسیاری را بی‌خانمان کرد حالا بسیاری دربه‌در یافتن راهی برای ایمن‌سازی خانه‌های جدید خود هستند.

جست‌وجویی بی‌امان که دست بر قضا یکی از قدیمی‌ترین و افراطی‌ترین شیوه‌های ساختمان‌سازی دنیا را پیش پای آنها گذاشت. برخی این را فهمیدند که بهترین راهکار بازگشت به ساختمان‌سازی‌ به شیوه‌های کهن است. اسنورتلند یکی از ساکنان این منطقه در توجیه انتخاب خودش به خبرنگاران گفته: «ما باید تا آخر عمر با این آب و هوا بسازیم. همیشه هم خطر آتش‌سوزی وجود دارد و کسی که این را نادیده بگیرد، ابله است. کاری که من می‌توانم بکنم همین است که در رویکرد خودم تا جای ممکن تندروی کنم.»

این بود که راه او به روشی رسید که سالیان سال پیش در شرکت کال‌ارث رو شده بود. شرکتی که یک مهندس ایرانی با نام نادر خلیلی تاسیس کرده بود ولی در زمان حیاتش کسی آن را جدی نگرفت. این روش را در همان سال‌ها به نام ابرخشت (Super Adobe) ثبت کردند و آن را با عنوان نوعی از معماری جا انداختند که با کیسه‌های شن در ترکیب با سیم‌های رابیتس و خاک معرفی کردند.

نادر خلیلی در آن زمان به خبرنگاران گفته بود: «افسوس که در آینده نیاز به خانه‌های مقاوم در برابر آتش افزایش خواهد یافت چون نشریات مختلف همه از این نوشته‌اند که آتش‌سوزی‌های جنگلی یک‌بند افزایش داشته. تنها در گذر 10 سال افزون بر 24هزار مورد آتش‌سوزی جنگلی داشته‌ایم که از میانگین 10 سال گذشته بیشتر است.»

در زمانی که آتش خانه‌ اسنورتلند را می‌سوزاند او جایی پناه گرفته و سوختن زندگی‌اش را تماشا می‌کرد. زخمی که این رخداد بر دلش گذاشت، او را وادار کرد برای بازگشت و نوسازی خانه‌اش به هر دری بزند. شرکت نادر خلیلی به او نشان داد که می‌تواند خانه‌اش را با همان خاکی که از آن مانده بازسازی کند. در نمایشگاهی که این شرکت برگزار کرد، همه اتاق‌های گنبدی را نشان داد که هم در برابر آتش مقاوم‌تر بودند و هم زلزله و آب.

بریجیت باتلر که اینک مدیر اجرایی این شرکت است، به خبرنگاران گفته: «همه نمایشگاه‌های شرکت ما پس از این حادثه پر شده‌اند. ما شکل سنتی قوس معماری ایرانی را عرضه کرده‌ایم که قوی‌ترین شکل موجود در طبیعت را در برابر چشم همه گذاشته. به جای نبرد با طبیعت باید به قانون خودش بازی کنیم و اینجوری می‌توانیم در برابرش تاب بیاوریم.»

در پایگاه اینترنتی این شرکت کیسه‌های بلند خاک و شن فشار عمودی را بر خود تحمل می‌کنند و سیم‌های رابیتس و گل استحکام کششی را فراهم می‌آورند. به گفته‌ این پایگاه هرکسی اگر دلش بخواهد می‌تواند خانه‌اش را خود بسازد و در هزینه‌های کارگری صرفه‌جویی کند.

این شرکت رول‌های ابرخشت را به مبلغ ناچیزی می‌فروشد و روش کار را هم آموزش می‌دهد. یک خانه‌ ابرخشتی می‌تواند سالیان دراز دوام بیاورد ولی به توصیه‌ همین پایگاه می‌باید که برای دوام بیشتر کیسه‌های شن و خاک با گچ پوشانده شود تا در برابر فرسودگی هوایی و آب هم ماندگار شود. هنوز شرکت‌های بیمه در برابر خانه‌های ابرخشت واکنشی نشان نداده‌اند و معلوم نیست این پدیده را چگونه می‌بینند. 

البته خانه‌های خشتی در غرب چیز تازه‌ای نیستند چون زمانی جوامع بومی غرب آمریکا هم خانه‌های خشتی داشتند که زمستان‌های گرم داشت و تابستان‌های خنک. پس از اینکه آتش لس‌آنجلس را در‌هم کوبید حالا طرفداران روش‌های سنتی ساخت و ساز اینگونه استدلال کرده‌اند که موادی چون خشت هم در برابر آتش مقاومند و هم طبیعت‌دوست هستند چون دیگر خطرات مواد معمول ساختمان‌سازی مدرن در آنها نیست.

موادی چون آزبست از چندی پیش دوباره در ساختمان‌سازی خودی نشان داده بودند چون این دسته مواد آتش‌گیر نبودند ولی از سویی خطرت آنها برای سلامتی آنقدر بوده که کسی کمتر روی خوشی به آنها نشان بدهد. کنار گذاشتن آزبست و رویکرد به خشت گلی نشانگر افزایش خودآگاهی کاربران و نیز نیاز به روش‌های ساختمانی است که هم مقاوم باشند و هم دوستدار محیط زیست.

این رویکرد صرفه‌ اقتصادی چشمگیری هم دارد. برپایه‌ گزارشی که هدواترز اکانومیکز منتشر کرده، اگرچه قرار نیست همه خانه‌ خاکی بسازند ولی می‌توان خانه‌ها را جوری بازسازی کرد که کمتر در آتش‌سوزی آسیب ببینند. به نوشته‌ این وبگاه، تغییرات جزئی در خانه‌ها با این روش می‌تواند تا دوهزار دلار و تغییرات پایه‌ای تا سقف یکصدهزار دلار صرفه‌جویی به همراه داشته باشد.

ساده‌ترین کار در این میانه پوشاندن دریچه‌ها و نصف محافظ‌های فلزی بوده ولی این وبگاه نکته‌ای را در میان می‌آورد که بدنه‌ خانه‌ها در صورتی که با مواد معمول ساختمان‌سازی بازساخته شود باز هم مستعد آتش‌گیری است. در این وبگاه هم نامی از معماری کهن ایرانی آمده و اینکه ایران همیشه روی مدار زلزله بوده ولی همیشه با چنین بنیادی در خانه‌سازی توانسته از خطر زلزله بکاهد.

منبع: روزنامه هفت صبح