سایه سیاست بر غزه: از وعده‌های دیپلماتیک تا واقعیت‌های میدان

باشگاه خبرنگاران جوان؛ مهسا حنیفه - اظهارات اخیر کر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، درباره همکاری با اردن برای ارسال کمک‌های هوایی و تخلیه کودکان نیازمند درمان، در نگاه نخست گامی بشردوستانه به نظر می‌رسد. اما در پس این وعده‌ها، واقعیت‌های تلخ میدان و پیچیدگی‌های سیاسی منطقه، پرسش‌هایی جدی را درباره کارآمدی و نیت واقعی این اقدامات مطرح می‌کنند.

وعده‌های آسمانی: کمک‌های هوایی یا فرار از مسئولیت؟

کر استارمر، که از ژوئیه ۲۰۲۴ سکان دولت بریتانیا را در دست گرفته، در تماس تلفنی با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، و فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، از طرح‌هایی برای ارسال کمک‌های هوایی به غزه و تخلیه کودکان بیمار خبر داد. این اعلام در حالی صورت گرفته که غزه، پس از حملات گسترده رژیم صهیونیستی از اکتبر ۲۰۲۳، با بحرانی بی‌سابقه دست‌وپنجه نرم می‌کند. بر اساس گزارش وزارت بهداشت فلسطین، تاکنون ۵۹,۷۳۳ نفر در این حملات به شهادت رسیده‌اند و ۱۴۴,۴۷۷ نفر زخمی شده‌اند، در حالی که هزاران نفر همچنان زیر آوار مفقود هستند.

طرح ارسال کمک‌های هوایی، اگرچه در ظاهر اقدامی انسان‌دوستانه است، اما تجربه‌های پیشین نشان داده که این روش به دلیل محدودیت‌های لجستیکی و ناامنی‌های ناشی از تسلط رژیم صهیونیستی بر حریم هوایی و زمینی غزه، کارایی چندانی ندارد. سازمان آنروا بار‌ها تأکید کرده که بدون دسترسی امن و پایدار زمینی، کمک‌های هوایی تنها قطره‌ای در برابر دریای نیاز‌های غزه هستند. انتخاب اردن به‌عنوان شریک این طرح نیز قابل تأمل است. اردن، با میزبانی از میلیون‌ها آواره فلسطینی و روابط متعادل با غرب و رژیم صهیونیستی، گزینه‌ای استراتژیک برای لندن به شمار می‌رود. اما موانع تحمیلی از سوی رژیم صهیونیستی، از جمله بازرسی‌های سختگیرانه و محدودیت‌های بندری، احتمالاً این طرح را نیز به سرنوشت تلاش‌های پیشین دچار خواهد کرد.

نکته قابل‌توجه، سکوت استارمر در برابر جنایات رژیم صهیونیستی است. او که در بیانیه‌اش بر ضرورت تبدیل آتش‌بس فوری به صلح پایدار تأکید کرده، هیچ اشاره‌ای به مسئولیت رژیم صهیونیستی در تشدید بحران انسانی غزه نکرده است. این سکوت که به‌نظر تلاشی برای حفظ روابط استراتژیک با تل‌آویو است، نشان‌دهنده رویکرد محافظه‌کارانه بریتانیا در قبال فلسطین است. این در حالی است که آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، روز جمعه در مجمع جهانی عفو بین‌الملل، با انتقاد از انفعال جامعه جهانی، وضعیت غزه را "بحران اخلاقی" خواند و گفت: «کودکانی هستند که می‌گویند می‌خواهند به بهشت بروند، چون آنجا حداقل غذا هست.» این اظهارات گوترش، تضاد آشکاری با موضع‌گیری‌های محتاطانه استارمر دارد و نشان‌دهنده شکاف عمیق در رویکرد‌های بین‌المللی به این بحران است.

توهم ریویرا: رویای الحاق غزه به واقعیت اشغال

در حالی که استارمر از کمک‌های بشردوستانه سخن می‌گوید، رژیم صهیونیستی طرح‌های دیگری را در سر می‌پروراند. بتسلئیل اسموتریچ، وزیر دارایی راست‌گرای افراطی رژیم اسرائیل، در مراسمی با عنوان «ریویرای غزه - از رؤیا تا واقعیت» ادعا کرد که غزه به بخشی جدایی‌ناپذیر از رژیم اسرائیل تبدیل خواهد شد. او حتی از دریافت «چراغ سبز» رئیس‌جمهور آمریکا برای تبدیل غزه به «شهری تفریحی و مرفه» سخن گفت. این اظهارات، که با طرح جابجایی اجباری فلسطینیان به کشور‌های دیگر همراه است، نه‌تنها نقض آشکار قوانین بین‌المللی، بلکه نشانه‌ای از نیت رژیم صهیونیستی برای پاکسازی قومی و الحاق غزه است.

همزمان، گزارش‌های رسانه‌های اسرائیلی از طرح نظامی برای محاصره کامل غزه و تقسیم‌بندی آن خبر می‌دهند. این طرح، که به گفته منابع آگاه با هدف فشار بر حماس و ساکنان غزه طراحی شده، با مخالفت نهاد‌های امنیتی رژیم صهیونیستی مواجه شده که نگران تبعات عملیات زمینی در مناطق حضور اسرای صهیونیست هستند. با این حال، تصویب پیش‌نویس قانونی در کنست برای حمایت از الحاق کرانه باختری و غور اردن، نشان‌دهنده عزم رژیم صهیونیستی برای پیشبرد سیاست‌های توسعه‌طلبانه است.

این پیش‌نویس، هرچند نمادین توصیف شده، پیامی روشن به جامعه جهانی ارسال می‌کند: رژیم صهیونیستی نه‌تنها قصد عقب‌نشینی ندارد، بلکه به دنبال تثبیت اشغالگری است.

وزیر خارجه ترکیه نیز روز گذشته در گفت‌و‌گو با شبکه ان‌تی‌وی هشدار داد که رژیم صهیونیستی با تشدید بحران انسانی در غزه، در تلاش است تا با ترغیب کشور‌ها به پذیرش آوارگان، زمینه تخلیه کامل این منطقه را فراهم کند. این اظهارات، زنگ خطری برای جامعه جهانی است که نشان می‌دهد طرح‌های بشردوستانه‌ای مانند آنچه استارمر مطرح کرده، ممکن است ناخواسته در خدمت اهداف الحاق‌طلبانه رژیم صهیونیستی قرار گیرند.

گام جسورانه مکرون: به‌رسمیت‌شناختن فلسطین و واکنش‌های جهانی

در سوی دیگر این معادله، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، با اعلام تصمیم خود برای به‌رسمیت‌شناختن کشور فلسطین در مجمع عمومی سازمان ملل، گامی تاریخی برداشت. این تصمیم، که فرانسه را به اولین عضو غربی شورای امنیت و گروه هفت تبدیل کرد که چنین اقدامی انجام می‌دهد، واکنش‌های متفاوتی را برانگیخت. اندونزی ضمن استقبال از این تصمیم، از دیگر کشور‌ها خواست تا مسیر مشابهی را دنبال کنند. اما رژیم صهیونیستی و برخی مقامات آمریکایی، از جمله مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، این اقدام را به شدت محکوم کردند و آن را «خدمت به تبلیغات حماس» و «سیلی به قربانیان ۷ اکتبر» خواندند.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اما رویکردی متفاوت داشت و این تصمیم را «بی‌اهمیت» توصیف کرد. این اختلاف در مواضع مقامات آمریکایی، نشان‌دهنده شکاف در سیاست خارجی این کشور در قبال فلسطین است. در حالی که روبیو به دنبال حفظ روابط نزدیک با رژیم صهیونیستی است، موضع‌گیری ملایم‌تر ترامپ ممکن است نشانه‌ای از تمایل او به حفظ تعادل در روابط با کشور‌های عربی باشد که از راه‌حل دو کشوری حمایت می‌کنند.

تصمیم مکرون، هرچند نمادین، پیامی قوی به جامعه جهانی ارسال می‌کند: فلسطین نه‌تنها یک آرمان، بلکه یک واقعیت سیاسی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. این اقدام در کنار برگزاری کنفرانس بین‌المللی فلسطین در نیویورک از ۶ تا ۸ مرداد ۱۴۰۴، که با همکاری فرانسه و عربستان سعودی برگزار می‌شود، می‌تواند نقطه عطفی در تلاش‌های دیپلماتیک برای حل مسالمت‌آمیز مناقشه فلسطین باشد. این کنفرانس، که ابتدا قرار بود در ژوئن برگزار شود، اما به دلیل تنش‌های اخیر به تعویق افتاد، بر راه‌حل دو کشوری تمرکز دارد و می‌تواند فرصتی برای هماهنگی بیشتر بین بازیگران بین‌المللی باشد.

آینده غزه: صلح پایدار یا تداوم فاجعه؟

با نگاهی به تحولات اخیر، آینده غزه در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. از یک سو، تلاش‌های دیپلماتیک مانند آنچه استارمر و مکرون مطرح کرده‌اند، نشان‌دهنده عزم جامعه جهانی برای کاهش رنج مردم غزه است. اما از سوی دیگر، سیاست‌های توسعه‌طلبانه رژیم صهیونیستی و انفعال برخی قدرت‌های غربی در برابر جنایات این رژیم، چشم‌انداز صلح را تیره کرده است. مذاکرات آتش‌بس در قطر، که ماه‌هاست بدون پیشرفت قابل‌توجه ادامه دارد، نشان می‌دهد که موانع اصلی، از جمله استقرار مجدد نیرو‌های اسرائیلی پس از آتش‌بس، همچنان پابرجاست.

در این میان، صدای گوترش، که از «بحران اخلاقی» سخن می‌گوید، هشداری است به جهانیان که نمی‌توان با بی‌تفاوتی از کنار این فاجعه گذشت. اما آیا جامعه جهانی، که سال‌هاست در برابر اشغالگری رژیم صهیونیستی سکوت کرده، این بار اراده‌ای برای تغییر دارد؟ یا اینکه غزه، همانند دهه‌های گذشته، قربانی بازی‌های سیاسی و ژست‌های دیپلماتیک خواهد ماند؟

چشم‌انداز پیش‌رو: امیدی شکننده در افق

با نزدیک شدن به کنفرانس بین‌المللی فلسطین، فرصتی بی‌سابقه برای بازتعریف رویکرد جهانی به این بحران فراهم شده است. اما موفقیت این کنفرانس به توانایی جامعه جهانی در غلبه بر اختلافات و فشار بر رژیم صهیونیستی برای توقف سیاست‌های الحاق‌طلبانه بستگی دارد. طرح‌های بشردوستانه، مانند آنچه استارمر پیشنهاد داده، تنها در صورتی مؤثر خواهند بود که با فشار‌های سیاسی و اقتصادی بر اسرائیل همراه شوند.

مکرون با به‌رسمیت‌شناختن فلسطین گامی در این مسیر برداشته، اما بدون حمایت گسترده‌تر، این اقدام نیز ممکن است به سرنوشت قطعنامه‌های بی‌اثر سازمان ملل دچار شود.

غزه امروز نه‌تنها نیازمند کمک‌های غذایی و پزشکی است، بلکه به عدالت، آزادی و کرامت انسانی نیاز دارد. جهان در برابر آزمونی تاریخی قرار گرفته است: آیا می‌تواند از این بحران اخلاقی سربلند بیرون آید، یا بار دیگر شاهد تکرار چرخه خشونت و رنج خواهد بود؟