اسماعیلی: تأمین آزادی‌های حرفه‌ای خبرنگاران ابتدایی‌ترین کار است

باشگاه خبرنگاران جوان ـ محسن اسماعیلی معاون راهبردی و امور مجلس رئیس‌جمهور با تبریک روز خبرنگار به بیان حقوق خبرنگاران و تکلیف کارگزاران پرداخت و گفت: تأمین حقوق و آزادی‌های حرفه‌ای خبرنگاران در انجام رسالت بزرگی که بر دوش دارند، ابتدایی‌ترین کاری است که باید در نظر داشت.

متن کامل پیام محسن اسماعیلی به این شرح است:

«روز خبرنگار فرصتی دوباره برای به یاد آوردن اهمیت و ضرورت کار آنان است و این، مهم‌تر و سودمندتر از تعریف و تمجید‌های تکراری و فروکاستن شأن آنان با هدایای مادی و ناچیز است. تأمین حقوق و آزادی‌های حرفه‌ای خبرنگاران در انجام رسالت بزرگی که بر دوش دارند، ابتدایی‌ترین کاری است که باید در نظر داشت؛ جالب است که به مناسبت تقارن زمانی میان روز خبرنگار (هفدهم مرداد) و سالروز صدور فرمان مشروطیت (چهارهم مرداد) یادآور شویم که این نکته از همان زمان مورد توجه بوده است؛ از جمله در رساله ‏موسوم به «یک کلمه».

این رساله اثر میرزا یوسف خان تبریزی معروف به «مستشارالدوله» است که پس از سفر‌های متعدد و اقامت طولانی مدت در کشور‌های غربی نوشته است. مستشارالدوله در مقدمه این کتاب کم حجم که نزدیک به ۳۵ سال قبل از مشروطیت نوشته شده، انگیزه خود و ماجرای نگارش آن را پس از هشت سال اقامت در فرانسه چنین بازگو کرده است: در مدت اقامت خود در مملکت مزبوره که انتظام و اقتدار لشکر و آسایش و آبادی کشور را می‌دیدم همواره آرزو می‌کردم، چه می‌شد که در مملکت ایران نیز نظم و اقتدار و این آسایش و آبادی حاصل می‌گردید … پس چرا ما چنین عقب مانده و چرا این طور از عالم ترقی خود را دور‌تر داشته‌ایم؟

او سپس از رؤیایی در این‌باره یاد می‌کند که عزم او را برای یافتن پاسخ این پرسش و نگارش کتابی در شرح آن جزم ساخته و بعد از تحقیق و مشورت با دوست آگاه و با تجربه‌ای به این نتیجه می‌رسد که رمز توسعه و پیشرفت غرب در «یک کلمه» نهفته است: قانون!

بر همین اساس به مطالعه در حقوق و قوانین آن دیار می‌پردازد و همه آن را در بیست و یک اصل یا فصل خلاصه می‌کند و می‌کوشد نشان دهد همه آنها منطبق بر کتاب و سنّت و شریعت است. از میان این اصول، چندین مورد مربوط به رسانه‌ها و خبرنگاران می‌شود. برای مثال، حق دسترسی و انتشار آزاد اطلاعات (آزادی مطبعه ها) که به اعتقاد وی داخل امر به معروف و نهی از منکر است.

اثر این حق آن است که آزادی زبان و قلم شایع شده، هرکس از اعلی و ادنی، هر چیزی که در خیر و صلاح و رفاه مملکت و ملت به خیالش برسد، با کمال آزادی می‌نویسد و منتشر می‌کند. اگر خیال و تصورات او مقبول امت باشد، تحسین، و در صورت عکس، منع و تقبیح خواهند کرد»؛ یعنی نظارت پسینیی.

مستشارالدوله البته در شرح فصل هفدهم که راجع به «حضور ژوری‌ها در حین تحقیق جنایات» است، به ضرورت حضور هیأت منصفه به هنگام رسیدگی به جرایم رسانه‌ای هم اشاره کرده است. همچنین، با اشاره به آزادی تجمعات و حق انتقاد در غرب می‌گوید: «عقد جماعات ولی به مقصد واحد، در زمان پیغمبر (ص) مختار و آزاد بود؛ چنانکه اصحاب کرام هر روز در مسجد نبوی (ص) فرقه فرقه اجتماع کردندی و از آن حضرت چندین مسائل خفیه استفسار و استیضاح نمودندی. حضرت پیغمبر به منبر صعود فرموده، و در مجمع عام به حل مشکلات و ایضاح مسائل مبادرت فرمودندی. وقتی که آن حضرت، اسامه را به سرداری لشکر نصب فرمود و به جهاد مأمور کرد، جماعتی از اصحاب پیغمبر اعتراض از جوانی اسامه به میان آوردند، و در اهلیت وی شبهه نمودند. با اینکه اسامه با لشکر از مدینه بیرون رفته بود، معهذا او را نگاه داشتند تا آنکه پیغمبر از خانه سعادت بیرون آمده و به منبر صعود فرمودند. اهلیت اسامه را با آثار، اثبات، و اصحاب را قانع و ساکت کردند. با وجودی که تن مبارکش خسته و ضعیف بود، هیچ اظهار رنجش خاطر نفرمود.

نویسنده «یک کلمه» از بیان این داستان تاریخی مسؤولیت حاکمان در برابر قانون را استخراج می‌کند و می‌گوید: هر وزیر و امیر و حاکم در مأموریت خود مسؤول است. سبب مسؤول بودن این است که هر مأمور مکلف است به متابعت احکام قانون، چون سایر مکلفان؛ و این قاعده نیز از شریعت اسلام است.

بد نیست بدانیم نگارش رساله مذکور، آن گونه که نویسنده یادآور شده در سال ۱۲۴۹ خورشیدی به پایان رسیده است!

اگر حق شهروندان و به نمایندگی از آنان، خبرنگاران مبنی بر دسترسی به اطلاعات و انتشار آزاد آن را بپذیریم، در مقابل، چاره‌ای جز مکلف دانستن صاحبان قدرت و منصب به پاسخگویی و شفافیت باقی نمی‌ماند؛ همان چیزی که امروزه بیشتر در مواجهه مستقیم با اصحاب رسانه انتظار می‌رود.