تانک عجیب نیوزلندی که روی شاسی تراکتور ساخته شد!

باشگاه خبرنگاران جوان - در تاریخ پر فراز و نشیب فناوری‌های نظامی، صفحات زیادی به طراحی‌های پیشگامانه، تانک‌های شکست‌ناپذیر و سلاح‌های تعیین‌کننده سرنوشت جنگ‌ها اختصاص یافته است.

اما در میان این داستان‌های حماسی، حکایت‌های عجیب و گاه خنده‌داری نیز وجود دارد که از سر ناچاری و استیصال متولد شده‌اند. داستان تانک باب سمپل خودروی زرهی منحصر‌به‌فرد نیوزلند، یکی از همین حکایت‌هاست.

روایتی از یک تراکتور کشاورزی که در بحبوحه ترس از تهاجم، لباسی آهنین بر تن کرد تا به یک تانک تبدیل شود و نام خود را به عنوان یکی از عجیب‌ترین و ناکارآمدترین ادوات زرهی تاریخ ثبت کند.

وقتی محدودیت خلاقیت آورد

اوایل دهه ۱۹۴۰ برای نیوزلند، دورانی پر از اضطراب بود. امپراتوری ژاپن با سرعتی هولناک در حال پیشروی در سراسر اقیانوس آرام بود و کشور‌هایی که زمانی به دلیل دوری جغرافیایی احساس امنیت می‌کردند، اکنون خود را در خط مقدم یک تهدید قریب‌الوقوع می‌دیدند.

نیوزلند، با ارتشی کوچک و عمدتاً متمرکز بر پیاده‌نظام، به شدت فاقد تجهیزات مدرن، به‌ویژه خودرو‌های زرهی، بود. انگلیس، به عنوان قدرت حامی اصلی، خود درگیر نبردی مرگبار با آلمان نازی در اروپا بود و توانایی تأمین تسلیحات سنگین برای مستعمرات دورافتاده خود را نداشت.

کشتی‌های باری در اقیانوس‌ها هدف زیردریایی‌ها بودند و هرگونه ارسال تجهیزات، فرآیندی طولانی و پرخطر محسوب می‌شد. در این شرایط بحرانی، وزیر کار وقت نیوزلند، رابرت «باب» سمپل، به این نتیجه رسید که کشورش نمی‌تواند منتظر کمک خارجی بماند.

او معتقد بود نیوزلند باید با تکیه بر منابع و صنایع داخلی خود، هرچند محدود، برای دفاع آماده شود. ایده او در عین سادگی، نشان‌دهنده خلاقیت بامزه‌ای بود: تبدیل ماشین‌آلات سنگین موجود در کشور، یعنی تراکتور‌های عمرانی و کشاورزی، به ادوات جنگی.

باب سمپل، اولین و تنها تراکتور تانک تاریخ

فرآیند طراحی تانک باب سمپل، برخلاف تانک‌های متعارف که حاصل ماه‌ها تحقیق و مهندسی دقیق هستند، از یک منبع الهام غیرمعمول آغاز شد: یک کارت پستال آمریکایی. این کارت پستال، طرحی ابتدایی از چگونگی تبدیل یک تراکتور به یک وسیله زرهی را به تصویر می‌کشید.

با اتکا به همین ایده خام، مهندسان وزارت کار نیوزلند، بدون هیچ تجربه قبلی در زمینه طراحی خودرو‌های زرهی، دست به کار شدند.

شاسی اصلی این «تانک» از یک تراکتور قدرتمند کاترپیلار D8 تأمین شد که به وفور در پروژه‌های ساخت‌وساز در سراسر کشور یافت می‌شد. بر روی این شاسی مستحکم، یک روبنای جعبه‌ای شکل، بلند و بسیار ناشیانه نصب شد.

چالشی اصلی، تأمین زره مناسب بود. نیوزلند فاقد کارخانه‌های تولید ورقه‌های زرهی استاندارد بود، بنابراین طراحان به یک راه‌حل ابتکاری، اما ناکارآمد روی آوردند. آنها از ورقه‌های فولاد نرم با ضخامت ۸ میلی‌متر به عنوان لایه زیرین و روی آن، ورقه‌های فولادی موج‌دار (کرکره‌ای) منگنز با ضخامت ۱۲.۷ میلی‌متر استفاده کردند.

تئوری پشت این طراحی این بود که شکل موج‌دار می‌تواند گلوله‌های مسلسل و تفنگ‌های ضد تانک سبک را منحرف کند، اما در عمل، این زره در برابر هر سلاح سنگین‌تری کاملاً بی‌فایده بود.

نتیجه نهایی، یک هیولای ۲۵ تنی بود که با ارتفاعی نزدیک به ۳.۷ متر، بیشتر به یک سنگر متحرک یا یک انبار آهنی شبیه بود تا یک تانک تهاجمی. این وسیله نقلیه برای ۸ خدمه طراحی شده بود، اما فضای داخلی آن به شدت تنگ، پر سر و صدا و فاقد هرگونه ارگونومی بود.

نگاهی فنی به تانک باب سمپل، اولین و آخرین تانک ساخت نیوزلند

اگرچه تانک باب سمپل بر روی کاغذ مشخصاتی داشت، اما هر یک از این مشخصات با یک نقص بزرگ همراه بود.

تسلیحات: به دلیل عدم دسترسی به توپ‌های تانک، تسلیحات آن به شش قبضه مسلسل سبک برن ۳۰۳ محدود می‌شد.

این مسلسل‌ها در جهات مختلف قرار گرفته بودند تا پوشش دفاعی ۳۶۰ درجه را فراهم کنند، اما قدرت آتش آنها صرفاً برای مقابله با پیاده‌نظام دشمن کافی بود و در برابر هر نوع خودروی زرهی دیگری بی‌اثر بودند.

پیشرانه و حرکت: موتور دیزلی تراکتور توانایی به حرکت درآوردن این سازه سنگین را داشت، اما با حداکثر سرعت ۲۴ کیلومتر بر ساعت بر روی سطح صاف که در زمین‌های ناهموار به شدت کاهش می‌یافت. مشکل بزرگ‌تر، سیستم انتقال قدرت ابتدایی آن بود. راننده برای تعویض دنده مجبور بود تانک را به طور کامل متوقف کرده، پیاده شود و اهرم دنده را به صورت دستی جابجا کند؛ فرآیندی که در میدان نبرد معادل خودکشی بود.

معایب طراحی: این تانک بزرگ‌ترین افتضاح مهندسی جنگی در دنیا است. ارتفاع زیاد و مرکز ثقل بالا، آن را به شدت ناپایدار می‌کرد. لرزش شدید موتور و سیستم تعلیق خشک تراکتور، هدف‌گیری دقیق با مسلسل‌ها را غیرممکن می‌ساخت. یکی از تیربارچی‌ها مجبور بود برای استفاده از مسلسل جلویی، روی تشکی که مستقیماً روی محفظه داغ و پرلرزش موتور قرار داشت، دراز بکشد. این شرایط طاقت‌فرسا، عملاً توانایی خدمه برای جنگیدن مؤثر را از بین می‌برد.

از رونمایی تا تمسخر، سرنوشت یک ابتکار ناکام

هنگامی که اولین نمونه تانک باب سمپل در سال ۱۹۴۱ به نمایش عمومی درآمد، واکنش‌ها چیزی نبود که سازندگانش انتظار داشتند. مردم و رسانه‌ها با دیدن این هیولای آهنی زشت و بدقواره، آن را به سخره گرفتند و به سوژه‌ای برای جوک و کاریکاتور تبدیل کردند.

ارتش نیوزلند نیز پس از انجام آزمایش‌های اولیه، به سرعت به این نتیجه رسید که این تانک بیش از آنکه یک سرمایه نظامی باشد، یک خطر برای خدمه خود محسوب می‌شود و در یک نبرد واقعی هیچ شانسی برای بقا ندارد. در واقع این سبک تانک سازی بیشتر از اینکه به تانک‌های ارتش اضافه میکرد از تراکتور کشاورزان کم می‌کرد!

در نهایت، با تغییر مسیر جنگ و ورود آمریکایی‌ها به درگیری‌ها، نیوزلند به تانک‌های استاندارد آمریکایی و انگلیسی مجهز شد. پروژه تانک باب سمپل، که تنها چند نمونه از آن ساخته شده بود، بی‌سر و صدا کنار گذاشته شد.

نمونه‌های ساخته شده نیز پس از جنگ از هم باز شده و به همان چیزی که از ابتدا بودند بازگشتند: تراکتور‌های کشاورزی.

البته تعداد معدودی برای ثبت در تاریخ در موزه‌های جنگی ماندگار شدند.

امروزه، تانک باب سمپل به طور گسترده به عنوان «بدترین تانک تاریخ» شناخته می‌شود. اما این عنوان، تمام داستان را بیان نمی‌کند. هرچند پروژه باب سمپل در مجموع شکست خورد و نیوزلندی‌ها هم بعد از آن سراغ تانک سازی نرفتند، اما از خلاقیت‌های عجیب و غریب شرایط اضطراری و جنگی محسوب می‌شود و در تاریخ نظامی جهان جای خوش کرده است.

منبع: فارس