مشکل آب در کشورهای عربی منطقه جدی است

باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی‌تبار - امنیت آبی برای کشورهای عربی خلیج فارس به دلیل کمبود شدید منابع آبی، مسأله‌ای حیاتی و پیچیده است. با این حال، امنیت آبی تنها به تأمین آب محدود نمی‌شود، بلکه شامل جنبه‌های مختلفی از نیازهای انسانی و اقتصادی است. این شامل تعادل در استفاده از آب برای تأمین امنیت غذایی، حمایت از اهداف تنوع اقتصادی و کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی ناشی از روش‌های تأمین آب، مانند فرآیند نمک‌زدایی می‌شود. به گزارش اندیشکده عربی در واشنگتن، کشورهای این منطقه باید به این ابعاد توجه بیشتری داشته باشند تا به راه‌حل‌های بلندمدت و پایدار دست یابند.

مفهوم امنیت از دوران پس از جنگ سرد تغییر کرده است، به طوری که از تمرکز صرف بر امنیت ملی به تأمین رفاه افراد گسترش یافته است. این تغییر موجب شده که مسائل زیست‌محیطی، به ویژه آب، به موضوعی امنیتی تبدیل شوند. ضرورت تأمین منابع آبی در برابر تغییرات اقلیمی و بحران‌های جهانی، موجب شده است که کشورها اقدامات بیشتری برای حفاظت از منابع آبی خود انجام دهند. در این راستا، به گزارش اندیشکده عربی در واشنگتن، درک عمیق‌تری از مفهوم امنیت آبی و ابعاد مختلف آن ضروری است.

با وجود گسترش مفهوم امنیت آب، هنوز تعریف واحدی از آن وجود ندارد. در بسیاری از موارد، امنیت آب تنها بر در دسترس بودن منابع آب تمرکز دارد، اما این مفهوم شامل سه بعد دیگر نیز می‌شود: اول، اطمینان از تاب‌آوری زیرساخت‌های آبی در برابر تغییرات اقلیمی، دوم، تأمین نیازهای مختلف مانند امنیت غذایی، و سوم، ترویج پایداری که به تعادل بین نیازهای انسانی و حفظ محیط زیست پرداخته و در نتیجه امنیت آب را تضمین می‌کند.

در خلیج فارس، سیاست‌های امنیت آبی عمدتاً بر تأمین تقاضا و دسترسی به منابع آبی تمرکز دارند، اما به گزارش اندیشکده عربی در واشنگتن، این سیاست‌ها اغلب سایر ابعاد حیاتی امنیت آبی مانند تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی و حفظ پایداری محیط زیست را نادیده می‌گیرند. این رویکردهای محدود ممکن است در بلندمدت باعث ایجاد بحران‌های جدید شوند.

منطقه خلیج فارس به دو منبع اصلی آب وابسته است: آب‌های زیرزمینی فسیلی و آب‌های شیرین‌شده از دریا. در حالی که آب‌های زیرزمینی عمده‌ترین منبع آبی در این منطقه هستند، استخراج بی‌رویه آن‌ها باعث کاهش کیفیت منابع آب و ایجاد بحران‌های بلندمدت شده است. به گزارش اندیشکده عربی در واشنگتن، این مشکل در آینده می‌تواند تهدیدات جدی برای تأمین آب و امنیت غذایی ایجاد کند.

کاهش کیفیت آب‌های زیرزمینی و گسترش نمک‌زدایی، به ویژه در کنار افزایش سطح دریا و تغییرات اقلیمی، چالش‌های جدیدی به همراه دارد. کارخانه‌های نمک‌زدایی معمولاً در مناطق ساحلی واقع شده‌اند و در معرض خطرات ناشی از افزایش سطح دریا و دماهای بالا قرار دارند. این عوامل تهدیداتی برای تأمین آب به‌ویژه در مناطق ساحلی ایجاد می‌کنند که در آن‌ها اکثر جمعیت‌ها زندگی می‌کنند. این تهدیدات به گزارش اندیشکده عربی در واشنگتن نیازمند اقدامات فوری و درازمدت برای حفظ منابع آبی است.

اثرات زیست‌محیطی ناشی از استخراج بی‌رویه آب‌های زیرزمینی و فرآیند نمک‌زدایی، مشکلات زیادی از جمله تهدیدات برای حیات دریایی و آلودگی هوا به همراه دارد. تخلیه شورابه‌ها از فرآیند نمک‌زدایی موجب افزایش شوری دریا و تهدید منابع غذایی دریایی می‌شود که از جمله منابع اصلی تغذیه در این منطقه است. به گزارش اندیشکده عربی در واشنگتن، این مسائل بر امنیت غذایی و منابع آب در آینده تأثیر منفی خواهند گذاشت.

در خلیج فارس، تقاضای آب به طور چشمگیری در حال افزایش است. مصرف سرانه آب در این منطقه بالاتر از میانگین جهانی است و پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2050 نیاز به افزایش ظرفیت تأمین آب به 77 درصد برسد. این افزایش تقاضا احتمالاً وابستگی بیشتری به فرآیند نمک‌زدایی و در نتیجه تشدید چالش‌های زیست‌محیطی خواهد داشت. به گزارش اندیشکده عربی در واشنگتن، کشورهای خلیج فارس باید به مدیریت بهتر تقاضا و بهینه‌سازی منابع آبی توجه کنند.

مصرف بالای آب در کشاورزی یکی از دلایل اصلی فشار به منابع آبی در خلیج فارس است. در حالی که کشورهای این منطقه به شدت به واردات غذا وابسته‌اند، مصرف بیش از حد آب در بخش کشاورزی مشکلاتی را برای امنیت آبی ایجاد می‌کند. به گزارش اندیشکده عربی در واشنگتن، استفاده از روش‌های کشاورزی کم‌مصرف و تنوع در واردات غذا می‌تواند به کاهش فشار بر منابع آبی کمک کند و در نتیجه بهبود امنیت غذایی را در پی داشته باشد.

توسعه اقتصادی و افزایش تقاضا برای آب در بخش‌های مختلف، به ویژه گردشگری، نیز فشار بر منابع آبی خلیج فارس را تشدید کرده است. به گزارش اندیشکده عربی در واشنگتن، کشورهای خلیج فارس باید در کنار توسعه اقتصادی، تدابیر لازم را برای کاهش مصرف آب در بخش‌های مختلف از جمله گردشگری اتخاذ کنند. این اقدامات شامل بهبود تکنولوژی‌های مصرف بهینه آب در هتل‌ها و مراکز گردشگری است.

به طور کلی، بازنگری در سیاست‌های امنیت آبی در خلیج فارس ضروری است. باید رویکردی مبتنی بر کاهش تقاضا، افزایش بهره‌وری و ترویج پایداری زیست‌محیطی اتخاذ شود تا تهدیدات ناشی از تغییرات اقلیمی و مشکلات منابع آبی در آینده مدیریت شود. به گزارش اندیشکده عربی در واشنگتن، این تغییر رویکرد می‌تواند راهی به سوی امنیت آبی پایدار و هم‌راستا با اهداف توسعه بلندمدت منطقه باشد.