اختلافات اعراب بر سر وضعیت غزه

باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی تبار - به گزارش ریسپانسیبل استیت کرفت غزه درگیر تناقضی عمیق است: با وجود خبرهایی از پیشرفت در مذاکرات آتش‌بس در قاهره، بن‌بست سیاسی همچنان ادامه دارد. اسرائیل پیشرفتی را تأیید نمی‌کند، قطر از پیشرفت بدون توافق نهایی می‌گوید، و حماس نیز بر رد خلع سلاح تأکید دارد، شرطی که اسرائیل آن را غیرقابل‌چشم‌پوشی می‌داند.

مواضع اسرائیل – از زبان نتانیاهو و دولتش – آشکارا بر نابودی حماس و تسلط کامل امنیتی بر غزه و کرانه باختری استوار است، در حالی که اجازه بازگشت تشکیلات خودگردان فلسطین را به غزه نمی‌دهد و ایده تشکیل کشور فلسطینی را از معنا تهی می‌کند.

در نقطه مقابل، کشورهای عربی نیز دیدگاه‌های گوناگونی دارند. مصر در تلاش برای میانجی‌گری، هدف اصلی‌اش جلوگیری از آوارگی گسترده فلسطینی‌ها به داخل خاک خود است و به‌رغم سرکوب اسلام‌گرایی داخلی، با حماس تعامل می‌کند تا ثبات را حفظ کند.

قاهره خواهان بازگشایی گذرگاه رفح تحت مدیریت فلسطینی‌هاست و برنامه‌ای برای بازسازی غزه به ارزش ۵۳ میلیارد دلار پیشنهاد داده بود، اما این طرح با مخالفت اسرائیل و بی‌توجهی آمریکا ناکام ماند. مصر همچنان در پی مصالحه بین فلسطینی‌هاست، ولی با محدودیت‌های اقتصادی و رقابت‌های منطقه‌ای مواجه است.

امارات رویکردی کاملاً متفاوت دارد؛ حماس را دشمن ایدئولوژیک خود می‌داند و خواستار حذف کامل آن از قدرت است. این کشور از محمد دحلان – رقیب دیرینه حماس – حمایت می‌کند تا شاید در آینده غزه به‌عنوان یک رهبر سکولار و مورد حمایت امارات و اسرائیل عمل کند، هرچند که در میان فلسطینی‌ها محبوبیت کمی دارد.

اردن نیز حماس را تهدیدی برای ثبات داخلی و سناریویی شبیه به "وطن جایگزین" می‌بیند. با وجود مخالفت با آوارگی فلسطینی‌ها، اخیراً با فشارهای داخلی و خارجی، اخوان‌المسلمین را ممنوع کرده و خواهان تبعید اعضای حماس و واگذاری کنترل به تشکیلات خودگردان شده است.

قطر بازیگری پیچیده و چندوجهی است. با حفظ روابط با حماس، همزمان میزبان بزرگ‌ترین پایگاه هوایی آمریکا در منطقه است. با وجود فشارهای آمریکا و اسرائیل، همچنان نقش میانجی فعال ایفا می‌کند و از نفوذش برای حفظ نقش حماس در معادلات سیاسی بهره می‌برد.

عربستان موضع میانه‌روانه‌تری دارد: اگرچه با حماس و حزب‌الله مخالفت دارد، اما عادی‌سازی روابط با اسرائیل را به ایجاد کشور مستقل فلسطینی با پایتختی قدس شرقی مشروط کرده و از طرح مصر در برابر طرح ترامپ حمایت کرده است.

فلسطینی‌ها، میان این کشمکش‌ها گرفتار شده‌اند. حماس علی‌رغم آسیب‌دیدگی، همچنان مقاومت می‌کند و خواهان حفظ توان نظامی خود است، در حالی که تشکیلات خودگردان نیز فاقد مشروعیت و انسجام کافی برای ایفای نقشی رهبری در آینده غزه است.

در نهایت، آینده غزه در گرو تضاد منافع کشورهای مختلف باقی مانده: اسرائیل خواهان سلطه نظامی است، امارات دنبال حذف حماس، قطر و مصر در پی راه‌حل سیاسی، عربستان به دنبال مشروط‌سازی توافق با اسرائیل، و آمریکا فاقد راهبردی مشخص است. نتیجه، ادامه بن‌بست و تداوم رنج مردم غزه است.