داود عیوضلو پژوهشگر رصدخانه مهاجرت ایران در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه روند بازگشت مهاجران فاقد مدرک افغانستانی در چند سال گذشته تحت تأثیر عوامل مختلفی بوده است، گفت: بخش عمده این مهاجران که کارگران فصلی و یا دوره‌ای هستند در ماههایی که فعالیت کشاورزی و یا ساختمانی محدودتر می‌شود به کشور خود بازمی‌گردند؛ اگرچه روند بازگشت آنها از الگوی خاصی پیروی نمی‌کند.
وی ادامه داد: در سال ۲۰۱۸ و پس از اعمال تحریم‌های جدید اقتصادی علیه ایران توسط ایالات متحده آمریکا روند بازگشت مهاجران افغانستانی شدت بسیار زیادی گرفت و رکوردهای جدیدی ثبت شد و پس از شیوع ویروس کرونا جدید(Covid-۱۹) در ایران نیز، مجددا شاهد تحولاتی در بازگشت مهاجران افغانستانی به کشور خود هستیم. از این رو از بهمن ۱۳۹۸(فوریه ۲۰۲۰) شاهد روند افزایش تعداد مهاجران فاقد مدرک افغانستانی بوده‌ایم. به طوری که تعداد آنها از حدود ۲۸ هزار نفر در ماه ژانویه به حدود ۳۵ هزار نفر در ماه فوریه افزایش پیدا کرد.
عیوضلو با تاکید بر اینکه با گسترش شیوع این ویروس در ایران در ماه اسفند(مارس) تعداد مهاجران بازگشتی به شدت افزایش یافت و تعداد آنها تا نیمه ماه مارس(یک تا ۱۴ مارس برابر با ۱۱ تا ۲۴ اسفند) در مقایسه با ماه گذشته آن با افزایش دو برابری مواجه شده و به ۷۲ هزار نفر رسید، خاطرنشان کرد: این درحالی است که آمارهای مربوط به نیمه دوم ماه مارس ۲۰۲۰ هنوز ارائه نشده است. از طرفی ما شاهد کاهش بسیار زیاد در آمار بازگشت مهاجران فاقدمدرک افغانستانی از کشور پاکستان هستیم که مهمترین دلیل آن مسدود شدن گذرگاه‌های مرزی پاکستان و افغانستان در چند هفته گذشته بوده است و تنها برای مدت کوتاهی مرزهای این دو کشور برای بازگشت این مهاجران باز شد. از این رو تعداد مهاجرین بازگشتی از پاکستان به افغانستان در ۱۴ روز اول ماه مارس ۲۰۲۰ به ۱۸۱ نفر کاهش پیدا کرد.
پژوهشگر رصدخانه مهاجرت ایران توقف برخی از فعالیت‌های اقتصادی در شهرهای ایران و ترس از عدم امکان دریافت خدمات درمانی رایگان برای مهاجران فاقدمدرک در مراکز درمانی کشور را از جمله مهمترین دلایل بازگشت گسترده این مهاجران از ایران نام برد و یادآور شد: همچنین ترس از مسدود شدن گذرگاه‌های مرزی ایران و افغانستان که در اوایل شیوع ویروس کرونا در برخی از رسانه‌ها مطرح شد در تصمیم به بازگشت سریع از طرف این مهاجران بی تأثیر نبوده است تا در زمان بحران در کنار خانواده‌های خود در افغانستان حضور داشته باشند.
عیوضلو ادامه داد: تحول دیگر در دوره شیوع ویروس کرونا در ارتباط با مهاجران بازگشتی از ایران مربوط به کاهش شدید مهاجران رد مرز(دیپورت) شده است. در سال‌ها و ماه‌های گذشته در حدود نیمی از مهاجران افغانستانی به صورت داوطلبانه و نیمی از آنها به صورت ردمرز از ایران به کشور خود بازگشته‌اند. البته سهم مهاجران ردمرز شده در مقایسه با مهاجران بازگشتی داوطلبانه از سال ۲۰۱۷ پیشی گرفته است؛ به طوری که در ماه فوریه سال ۲۰۲۰ از مجموع حدود ۳۵ هزار مهاجر افغانستانی فاقد مدرک بازگشتی از ایران در حدود ۱۹ هزار نفر(۵۴ درصد) به صورت ردمرز و حدود ۱۶.۵ هزار نفر(۴۶درصد) به صورت داوطلبانه به کشور خود بازگشتند.
وی اضافه کرد: اما در ماه نیمه اول ماه مارس(۱۱ تا ۲۴ اسفند) تعداد مهاجران ردمرز شده به شدت کاهش یافته است، به طوری که در این دوره ۱۴ روزه از مجموع ۷۲ هزار و۶۳۱ مهاجر فاقدمدرک بازگشتی ۶۷ هزار و ۱۳۵ نفر(۹۲ درصد) به صورت داوطلبانه و تنها ۵ هزار و ۴۹۶ نفر(۸ درصد) به صورت رد مرز به کشور افغانستان بازگشته‌اند. این موضوع نشانگر تغییر رویکرد در دوره شیوع ویروس کرونا توسط ایران است که تلاش کرده تا با سهل‌گیری بیشتر شرایط را برای احساس امنیت بیشتر این مهاجران و مراجعه آنها به مراکز درمانی بدون ترس از دستگیری و رد مرز آنها فراهم کند.
وی خطرات نگهداری مهاجران دستگیر شده در اردوگاه‌ها یا انتقال آنها به وسیله اتوبوس به سوی مرزهای شرقی از نظر انتقال ویروس را از دیگر دلایل ذکر کرد و گفت: از طرف دیگر بخشی از کاهش تعداد مهاجران رد مرز شده از ایران می‌تواند مربوط به کاهش تعداد آن دسته از مهاجران افغانستانی باشد که در تلاش برای عبور از خاک ایران برای رسیدن به کشور ترکیه و پس از آن به کشورهای اروپایی هستند. با توجه به کنترل سختگیرانه مرزها توسط کشورها به خصوص کشورهای یونان و ترکیه شاهد کاهش مهاجران عبوری از خاک ایران هستیم که به صورت قاچاقی وارد ایران شده و پس از دستگیری به کشور افغانستان رد مرز می‌شوند.
این پژوهشگر حوزه مهاجرت‌های اجباری و پناهجویی رصدخانه مهاجرت ایران با بیان اینکه به نظر می‌رسد پس از سال ۲۰۱۸ شاهد افزایش مجدد در تعداد مهاجران افغانستانی بازگشتی باشیم، اظهار کرد: اما این موضوع تحت تأثیر عوامل مختلفی همچون کاهش تعداد مبتلایان به این ویروس و کنترل آن در ماه‌های آتی در ایران خواهد بود. موضوع بازگشت مهاجران افغانستانی می‌تواند در ماه‌های آتی هم از نظر دسترسی به نیروی کار این مهاجران و هم از نظر بازگشت مجدد آنها به ایران، چالش‌هایی را ایجاد کند ولی با توجه به عبور از مرحله شوک اولیه شیوع ویروس و ایجاد اطمینان در میان بخشی از مهاجران فاقد مدرک مبنی بر دریافت خدمات درمانی در ایران، احتمالا شاهد کاهش تعداد مهاجران بازگشتی از ایران خواهیم بود.
انتهای پیام
