«کشف قطعاتی از ظروف شیشه‌ای و سنگی، سرباره‌های صنعتی و شناسایی کوره سفالی در حاشیه شهر تاریخی "تون"، نشان از مرکزیت این شهر در تولیدات صنعتی منطقه جنوب خراسان در عهد باستان دارد.»
به گزارش ایسنا، محمداسماعیل اسماعیلی جلودار - سرپرست هیأت باستان‌شناسی تون - با اعلام این خبر گفت: فصل اول کاوش لایه‌نگاری در ارگ تون شهر فردوس با هدف شناخت توالی فرهنگی آن با کاوش در دو گمانه ده در ده متری در شمال و جنوب آن به پایان رسید.
او کشف آثار دوران تاریخی و صدر اسلام در ارگ قدیم تون شهر فردوس را بخشی از نتایج بدست آمده در پژوهش مشترک کاوش باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی استان خراسان جنوبی و گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران اعلام کرد که با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شده است، که در آن آثاری از دوران تاریخی ساسانی، احتمالا سلوکی و دوران اسلامی به دست آمده است.
شناسایی دو دوره فرهنگی برگرفته از متون نوشتاری
اسماعیلی جلودار گفت: مطالعات اولیه انجام شده در این کاوش منجر به شناسایی دو دوره فرهنگی تاریخی و اسلامی شامل آثار معماری (کف استقراری و احتمالا کوره یا تنور) و در کنار آن یافته‌های ارزشمندی از گونه‌های سفالین قرون اولیه اسلامی و احتمالا دوره ساسانی شد.
او افزود: سفال‌های اسلامی به دست آمده شامل سفال با لعاب تک‌رنگ، سفال‌های گونه نیشابور به ویژه گونه کتیبه‌دار آن، سفال با لعاب ارغوانی که برخی باستان‌شناسان آن را "گونه بامیان" نامیده‌اند - اما فروانی آن در فرهنگ منطقه خراسان به گونه‌ای است که به نظر مرکزیت این گونه در حوزه خراسان ایران بیشتر است تا در افغانستان- سفال‌های منقوش و سفال با تزیین قالبی نوع سلجوقی و به میزان کمتری سفال دوره ایلخانی، تیموری و صفوی است.
این باستان‌شناس با اشاره به از بین رفتن سطح اصلی ارگ دربرنامه توسعه شهری به ویژه بعد از زلزله گفت: در این پژوهش آثار به جای مانده از نهشته‌های قرون میانی بدست نیامد اما نتایج بررسی سطحی انجام شده، نشان از استفاده از ارگ حداقل تا پایان دوره صفوی و به احتمالی قاجار دارد، امری که در متون نوشتاری به آن بصورت کامل اشاره شده است.
وی به دست آمدن آثار سفالین مربوط به دوره ساسانی در این کاوش و نیز اثر تک یافته سلوکی به دست آمده را نشان از وجود استقراری قدیمی‌تر از دوران اسلامی در فردوس یا تون دانست که نتایج تکمیلی آن پس از تکمیل مطالعات بصورت مقاله و کتاب در اختیار محققان قرار خواهد گرفت.
سرپرست هیأت باستان‌شناسی تون افزود: در پایان کاوش، برای حفاظت از آثار معماری کشف شده، با هماهنگی باستان شناسان کاوشگر و کارشناسان مرمت و احیاء پایگاه شهر تاریخی تون، پوشش کاهگل اجراشد. به دست آمدن قطعاتی از ظروف شیشه‌ای و سنگی و سرباره‌های صنعتی به ویژه کوره سفالی شناسایی شده در حاشیه شهر تاریخی تون، نشان از مرکزیت این شهر در تولیدات صنعتی منطقه جنوب خراسان دارد که تکمیل شدن مطالعات باستان شناسی در آن ضروری است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران شرق ایران، به ویژه خراسان جنوبی را منطقه فرهنگی کمتر شناخته شده اما مهم در باستان‌شناسی کشور دانست و با ارزشمند شمردن توجه به این حوزه فرهنگی توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی، ضرورت تداوم مطالعات توسط گروه‌های باستان‌شناسی را اقدامی ضروری در شناخت فرهنگ بومی منطقه دانست که باعث پیشگیری از نام‌گذاری واژه‌های جعلی برای فرهنگ‌های آن توسط باستان‌شناسان خارجی فعال در کشورهای همجوار می‌شود.
گردشگری با محوریت باستان‌شناسی
اسماعیلی با اشاره به پتانسیل گردشگری با محوریت باستان‌شناسی این شهر تنها مزیت شهر فردوس یا تون را آثار تاریخی آن اعلام کرد که در صورت ساماندهی و مطالعات پژوهشی، بستر لازم برای تبدیل شدن این شهر به یکی از بزرگترین قطب های گردشگری کشور نظیر بندرسیراف، شهر همدان و نیشابور فراهم خواهد شد.
او گردشگری را از جمله صنایع زودبازده برای منطقه دانست که مزیت نسبی آن با توجه به پتانسیل ضعیف‌تر کشاورزی و صنعتی و کمبود آب در منطقه مشهود بوده و باید نسبت به آن توجه ویژه داشت.
این باستان‌شناس، تخریب ارگ قدیم تون و ساخت گاراژ و کارخانجات کوچک در محدوده ارگ که پس از زلزله مهیب این شهر در سال ۱۳۴۷ رخ داده را مهمترین مانع کاوش دانست و بیان کرد: در صورت احیاء و تملک نشدن، بخش‌های کمِ باقی مانده از ارگ که شامل بخش‌هایی از خندق، بارو و برج آن می‌شود، نیز از بین رفته و مدفون می‌شوند.
او یکی از جاذبه‌های قابل برنامه‌ریزی برای شهر تون را کاوش و پی‌گردی برج و باروی تون دانست و گفت: پیش از این باستان‌شناسانی از استان خراسان در این شهر به صورت محدود کاوش کرده‌اند.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری؛ شهر "تون" که در دوره پهلوی اول به "فردوس" تغییر نام داده است، از شهرهای مهم صدر اسلام و به احتمالی دوران تاریخی است که در متون نوشتاری به آن توجه ویژه‌ای شده است و بسیاری از دانشمندان مانند ناصرخسرو از این شهر بازدید داشته‌اند. به نظر اولین بار نام شهر در کتاب "اشکال العالم" آورده شده است و "مقدسی" اشاره مستقیم به این شهر کرده و از دژ، مسجد جامع و کاریز آن یاد کرده است.
"تون" نخستین شهر پس از عبور از کرمان و یزد و اصفهان به جنوب خراسان و شاهراه موسوم به ابریشم و راه خراسان بزرگ است که جنوب و فلات مرکزی ایران تنها از طریق آن است که به سبزوار، نیشابور، گناباد، مشهد و سایر شهرهای ماوراء النهر و افغانستان و در ادامه آسیای میانه و کشور چین متصل می‌شود. این منطقه که جزء "ولایت قهستان" در متون نوشتاری است در واقع یکی از سه حاکم‌نشین مهم جنوب خراسان در کنار قاین و طبس است، از این رو، اشارات فراوانی در نوشته‌های صدر اسلام به تون شده است.
وجود قنات بلده به عنوان شاهکاری بی‌بدیل از فن آوری استحصال آب و انتقال آن به فردوس به طول حداقل ۳۵ کیلومتر که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است در کنار بناهای برجای مانده از صدر اسلام مانند مسجد کوشک، مسجد جامع فردوس(تون)، مدرسه علیا، حمام ها و آب انبارها به همراه پایاب قنات‌های آن، این شهر را به یکی از بهترین شهرهای ایران از جنبه جاذبه‌های تاریخی قرار داده است که امروزه زائران امام رضا(ع) در مسیر عبوری خود از کویر از آن عبور کرده و از آثار آن بازدید می‌کنند.
انتهای پیام
