دکتر هوشنگ اسماعیلی در گفت‌وگو با خبرنگار علم ورزش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، درباره دلایل افت انگیزه ورزشکاران ایرانی در رقابت‌های مهم، اظهار کرد: ابتدا باید تعریفی از انگیزه و انگیزش ارائه دهیم. انگیزه سبب و علت و آنچه که کسی را به کسی وادار می‌کند است و یک عامل درونی به حساب می‌آید، اما انگیزش انسان را، به طور کلی موجود زنده را به حرکت در می‌آورد.

او ادامه داد: جهت دار و هدفدار بودن، استنباط و ایجاد نیرو چهار پایه اصلی انگیزه هستند، یعنی انگیزه به رفتار انسان جهت می‌دهد، تصادفی نیست، موجب تداوم رفتار می‌شود و نیرو را افزایش خواهد داد. هدف از نیاز به وجود می‌آید که هم روانی است و هم مادی و جسمی. نیاز ارضا نشده باعث عدم تعادل می‌شود که برای به وجود آوردن انگیزه باید کشش ایجاد کرد.

اسماعیلی همچنین بیان کرد: در روانشناسی برای انگیزه ها DNA داریم یعنی D پیش برنده است (drive) حرف بعد N مربوط به نیازها است (needs) و A پاداش‌ها را در پی دارد (awards) و هر کدام از این حروف دو قسمت دارد. پیش برندگی از پیوند و تولید می‌آید. نیازها از ثبات یا تنوع دارند و پاداش‌ها درونی و بیرونی هستند. این شش بخش چندین نوع انگیزش به وجود می‌آورد که البته قبل از آن باید نیازها را بشناسیم و بعد از آن می‌توانیم راحت‌تر انگیزش ایجاد کنیم.

وی در توضیح صحبت‌هایش گفت: مثلا برای پیش برندگی می‌توان از ورزشکار پرسید که آیا می‌خواهد رقابتی کار کند یا تشریک مساعی داشته باشد؟ برای نیازها باید پرسید که آیا به برنامه‌های یکنواخت و بدون تغییر ( ثبات) احتیاج است یا تنوع و تغییر که تحت تاثیر جو و انرژی است. برای پاداش‌ها هم باید مطرح کرد که آیا نیاز به تشکر و قدردانی (درونی ) احساس می‌شود یا به پاداش مالی (بیرونی).

این روانشناس با بیان این که در هر انسانی یک انگیزش قوی وجود دارد که او را به دستیابی به هدف یا آرمانی مشتاق می‌کند، افزود: مثلا قهرمانان جسور و بی باک هستند، اما در بعضی اوقات به یکباره چهره‌شان نمایان می‌شود و انگیزه‌شان از بین می‌رود، چون انگیزش اولیه با گذشت زمان به تدریج محو می‌شود و ایستایی جایش را می‌گیرد که این مساله دلایل مختلفی دارد.

او درباره این دلایل یادآور شد: ویژگی‌های افراد در این مورد بسیار مهم است. مثل ریسک پذیری، رقابت پذیری، درونگرایی و برونگرایی، داشتن اعتماد به نفس و شجاعت. اگر بتوانیم این ویژگی‌ها‌ را برای ورزشکار شناسایی کنیم منی توانیم DNA روانی ورزشکار را شناسایی و برای او برنامه‌ریزی کنیم. مثلا کسی که سقف نیازش مقدار خاصی باشد، اگر به بیشتر از آن مقدار برسد اشباع خواهد شد، چون نیازش هدفمند نیست و مدیریت این کار را هم یاد نگرفته است. مثلا در رقابت‌های لیگ جهانی والیبال به نظر می‌رسید که ورزشکاران ایران با رسیدن به جمع چهار تیم به سقف آرزوهایشان رسیده‌اند و اشباع شده‌اند.

وی اضافه کرد: وقتی انگیزه احساسی باشد، زود ناپدید می‌شود چون پایدار نیست و در کنار آن عواملی مثل ترس‌ها، بهانه‌ها و عقاید کمک می‌کنند تا انگیزه به مرور زمان کمرنگ شود. مثلا بعضی اوقات ورزشکاران را آنقدر بالا می‌بریم که از واقعیت فاصله می‌گیرند و یا آنقدر پایین می‌آوریم که انگیزه‌شان کم می‌شود در حالی که ورزشکاران باید بر اساس واقعیت‌ها و توانشان شناسایی شوند.

اسماعیلی با اشاره به این که در این زمان نیاز حضور یک روانشناس در کنار ورزشکاران احساس می‌شود، اظهار کرد: اگر یک روانشناس در کنار ورزشکار باشد می‌تواند فعالیت‌های او را مدیریت و هدفمند کند و به او انگیزه پایدار بدهد، چون انگیزه احساسی مثل "یویو" عمل می‌کند و اثرش دائمی نیست، اما اگر ورزشکار برای عملکرد فعالیت‌هایش توجیهات و استدلالات عقلانی کافی و محکمی داشته باشد، با مشکل کم شدن انگیزه مواجه نخواهد شد. مثلا اگر افراد قانع شوند که فعالیت‌های بدنی منطقی برای سلامتی‌شان مفید است حتما ورزش می‌کنند و این انگیزه برای آنها به وجود می‌آید.

او در ادامه گفت: نداشتن علاقه یکی از دلایل دیگر از بین رفتن انگیزه است، چون فرد در ضمیر ناخودآگاه خود هدف اصلی‌ خودش را دنبال می‌کند و اگر علاقه کافی نداشته باشد به موفقیت نخواهد رسید. ترس از شکست، عدم تعهد به دستیابی به اهداف از دیگر عواملی است که باعث کم شدن انگیزه خواهد شد.

رییس کمیته روانشناسی فدراسیون پزشکی ورزشی در پایان اظهار کرد: بهترین راه برای کم نشدن انگیزه ورزشکاران در رقابت‌های بین‌المللی حضور یک روانشناس در کنار تیم است. تیمی موفق خواهد بود که یک تیم پزشکی کامل داشته باشد و علاوه بر پزشک ورزشی، فیزیوتراپ، متخصص تغذیه، یک روانشناس هم جزو تیم پزشکی به حساب می‌آید تا از نظر روانی با ورزشکاران کار کند و مهارت ارتباطی و ذهنی را به آنها یاد بدهد. اعتماد به نفس ورزشکار را بالا ببرد و کمک کند تا اضطراب و فشار روانی ورزشکاران کم شود.

ا‌نتها‌ی‌ پیا‌م