مجله منزل - مروارید فلاحی، مینا مولایی: بایستید؛ درست همین‌جا! چشم‌های‌تان را ببندید و نفس بکشید! نفس بکشید و مست شوید از بوی خوشی که در سرداب این خانه‌های قدیمی موج می‌زند. از سرداب بگذرید و زیر بادگیر نزدیک شاه‌نشین، پنج‌دری و هشتی بنشینید. سربلند کنید و چشم بدوزید به سقف‌های آینه‌کاری و رواق‌های کاشیکاری.



راه بروید داخل بهارخواب و ایوان. سرک بکشید به شارم و مهتابی و روح‌تان را تازه کنید از هوای خوب اینجا. اینجا کاشان است؛ به وقت بهار و شما به ‌مهمانی بازدید از معماری منحصربه فرد خانه‌های این شهر زیبا دعوت شده‌اید. فرقی نمی‌کند ‌مهمان خانه عامری‌ها باشید یا طباطبایی‌ها. روزتان را در خانه عباسی‌ها بگذرانید یا بروجردی‌ها. سری به خانه خانم‌تاج بزنید یا خانه آل‌یاسین. فقط کافی است چند دقیقه زیر سقف این خانه‌های قدیمی بایستید تا به راز جادویی معماری کهن این شهر پی ببرید؛ رازی که کاشان را به میعادگاه علاقه‌مندان معماری کهن ایرانی تبدیل کرده است.





خانه عباسی‌ها



خیابان علوی، کوی سلطان امیراحمد. خانه عباسی‌ها را با این آدرس سرراست می‌توانید در کاشان پیدا کنید؛ خانه‌ای که در سال‌های 1245 تا 1250 هجری قمری توسط سیدابراهیم تاجرکاشانی، پدربزرگ آیت‌الله سیدمحمد علوی‌بروجردی ساخته شده است. عمارتی زیبا در پنج طبقه شامل پس‌سرداب، سرداب، همکف، بالا و بهارخواب که آن را به یکی از بهترین نمونه‌های بناهای مسکونی کشورمان از نظر معماری کهن و تزئینات خاص و ویژه تبدیل کرده است.





سبک اصلی معماری این عمارت با عنوان «گودال باغچه» شناخته می‌شود؛ سبکی که در آن بنای خانه پایین‌تر از سطح کوچه ساخته شده و در اصطلاح خانه در گودی قرار دارد. برای این کار اگر سراغ دلیل هستید باید بازگردید به سال‌ها قبل؛ روزگاری که دسترسی به آب قنات‌ها در قسمت‌های مختلف ساختمان یکی از نکات مهم در ساخت‌وساز محسوب می‌شد. دقیقا به همین دلیل این عمارت را در گودی ساخته‌اند. حالا سال‌ها از آن زمان می‌گذرد و خانه عباسی‌ها هنوز هم مثل قبل سرجای خودش ایستاده است؛ خانه‌ای که مثل بیشتر بناهای هم‌نسل خودش ییلاق و قشلاق داشته و تابستان‌نشین و زمستان‌نشین بوده و این یعنی در هر فصل از سال متناسب با آب و هوا از بخشی از خانه استفاده می‌شده است.



عمارت عباسی‌ها با اتاق آینه، اتاق شاه‌نشین، اتاق پنج‌دری و دو تالار سرپوشیده بزرگ شناخته می‌شود. اتاق آینه که زیباترین اتاق این خانه تاریخی است، در حیاط بیرونی قرار گرفته و محل پذیرایی از ‌مهمانان خاص بوده به همین دلیل همان‌طور که از اسمش پیداست با تزئینات آینه‌کاری و گچبری‌های خاصی پوشیده شده است.

خانه عامری‌ها



وقتی از خانه عباسی‌ها خارج شدید می‌توانید راه‌تان را در محله سلطان امیراحمد ادامه دهید تا برسید به حمام سلطان امیراحمد و خانه عامری‌ها که درست در جوار حمام قرار گرفته است. مالک اولیه این خانه ابراهیم خلیل خان کلانتر بوده است. عمارت عامری‌ها دو حیاط مستقل برای دو بخش اندرونی و بیرونی دارد و حیاط سوم روبازی با عنوان بهاربند را هم شامل می‌شود.





سرداب، شاه‌نشین، آینه‌خانه، هفت‌دری، هشتی، ایوان تابستانی و زمستانی، حوض‌خانه و بادگیر از دیگر قسمت‌های معماری خاص این عمارت معروف هستند؛ قسمت‌هایی که هرکدام با تزئینات مقرنس، قطاربندی و رسمی‌بندی، شاه‌نشین، یزدی‌بندی و نقاشی‌های رسمی و تذهیب‌های خاص و منحصربه‌فردشان خانه عامری‌ها را به یکی از محبوب‌ترین عمارت‌های معماری سبک کهن کشورمان تبدیل کرده‌اند.





مساحت عرصه این خانه حدود 9 هزار مترمربع است که سه خانه با پنج حیاط مرکزی به صورت اندرونی و بیرونی را شامل می‌شود. بلندترین بادگیر بین بادگیرهای خانه‌های کاشان در این خانه ساخته شده است. نکته جالب دیگر وجود حمام اختصاصی زنانه و مردانه در این عمارت قدیمی است.

خانه بروجردی‌ها



محله قدیمی سلطان امیراحمد عمارت‌های قدیمی زیادی دارد؛ خانه بروجردی‌ها یکی از این خانه‌های اعیان‌نشین این محله است که در دوره قاجار و در سال 1242 هجری‌شمسی توسط یکی از بازرگانان معروف کاشان به نام حاج سیدحسن نطنزی (بروجردی) ساخته شده است. بخش اندرونی و بیرونی در این عمارت هم دیده می‌شود اما برخلاف خانه عباسی‌ها خبری از معماری سبک  گودال باغچه  در این فضا نیست. در نتیجه عمارت بروجردی‌ها در سه طبقه و به صورت چهارطرف ساخت اطراف حیاط‌های اندرونی و بیرونی بنا شده است.





اینجا هم علاقه‌مندان معماری اصیل ایرانی می‌توانند نمونه‌های زیبایی از سرداب، شاه‌نشین، پنج‌دری، مهتابی، هشتی ورودی، ایوان تابستانی و ایوان زمستانی را ببینند اما چیزی که عمارت بروجردی‌ها را خاص و منحصربه‌فرد کرده است، قسمت سرپوشیده آن است که در کل شهر کاشان تک و استثنایی است.





معمار طراح و سازنده این عمارت زیبا یکی از معمارهای چیره‌دست کاشان به نام استاد علی مریم‌کاشی است که خانه طباطبایی‌ها و تیمچه امین‌الدوله را هم طراحی و بنا کرده است.

خانه خانم‌تاج





این خانه تاریخی در محله ترک‌آباد و در زمان رونق عصر قاجاری بنا شده و از معدود عمارت‌هایی است که چند سبک معماری را با هم دارد پس هم فضاهای اندرونی و بیرونی را در آن می‌توان دید و هم گودال باغچه را.





نکته جالب توجه در این خانه این است که ایوان اصلی آن فضای مشترک حیاط اندرونی و حیاط بیرونی است و از یک‌سو به شمال و از سوی دیگر به جنوب راه دارد که هم به صورت تابستانی و هم زمستانی عمل می‌کند. عمارت خانم‌تاج با ۷۰۰ مترمربع عرصه و ۸۰۰ مترمربع اعیان در سه طبقه همکف، گودال باغچه و سرداب تحتانی، دارای دو باب حیاط بیرونی و اندرونی و 13 باب اتاق پنج‌دری، سه‌دری و تک‌دری است.

خانه طباطبایی‌ها





در محله تاریخی سلطان امیراحمد و در جوار بقعه امامزاده سلطان امیراحمد عمارت طباطبایی‌ها قرار گرفته است؛ یکی از شاهکارهای هنر معماری قدیم کشورمان که توسط مرحوم سیدجعفر طباطبایی‌نطنزی از تجار معروف فرش آن زمان در سال ۱۲۵۰هجری با مهارت و هنرمندی معمار معروف کاشانی استاد علی مریم‌کاشی ساخته شده است. این بنا دارای ۴۰ اتاق، چهار حیاط، چهار سرداب (زیرزمین)، سه بادگیر و دو رشته قنات است. معماری خانه طباطبایی‌ها به شیوه معماری حجاب‌دار، گودال باغچه، متقارن و درون‌گراست.

از کاشان دست خالی بازنگردید. این شهر سوغاتی‌های تزئینی خوبی برای خانه شما دارد:



همه رقم، همه مدل



شاید خیلی‌ها کاشان را با عطر گلاب و بوی گل‌هایش بشناسند اما کاشان به جز گلاب و عرقیات گیاهی سوغاتی‌های دیگری هم دارد؛ صنایع دستی زیبایی که طرفداران خودشان را دارند؛ از کاشی‌سازی و سفالگری گرفته تا شیرینی‌جات، خوردنی‌ها، باقلوا و حلواارده مختص این شهر تاریخی.





اما بین همه اینها ارزشمندترین و البته گران‌ترین سوغاتی کاشان قالی‌های دستباف این شهر است؛ قالی‌هایی که هنر زنان و مردان قالیباف کاشانی را به رخ می‌کشند. اگر قصد خرید این کالا را به عنوان سوغاتی دارید، بهتر است بدانید سه متری قالی کرک کاشان حدود دو میلیون تومان قیمت دارد و قیمت 12 متری آن به شش میلیون تومان هم می‌رسد. قالی پشم کاشان هم با حدود قیمت دو تا چهار میلیون تومان برای شش تا 12 متری به فروش می‌رسد.



 در کنار این قالی‌های دستباف که در طرح‌ها و اندازه‌های مختلف به بازار عرضه می‌شوند، زیلو و گلیم هم در کاشان تولید می‌شود؛ کالاهایی که گزینه منتخب خیلی‌ها برای سوغاتی هنگام بازگشت از این شهر قدیمی است.



کاشانی‌ها البته پارچه‌های معروفی هم دارند؛ پارچه‌های مخمل مخصوص لباس‌های رسمی. با کمی گشت‌وگذار در بازار کاشان قطعا می‌توانید انواع مختلفی از این پارچه‌های مخمل را در رنگ‌های مختلف پیدا کنید. در کنار اینها می‌توانید سراغ دیگر مصنوعات پارچه‌ای این شهر هم بروید؛ منظورمان همان شعربافی است که در پوشش بیشتر مردم این شهر دیده می‌شود.