«انقلاب پژوهش‌های باستان‌شناختی اواسط دهه 30 میلادی قرن گذشته آغاز شد، یعنی حدود یک دهه قبل پیش‌از آنکه بریتانیا اولین رایانه جهان را درطول جنگ جهانی دوم بسازد. بریتانیا و تاحدودی کشورهای اسکاندیناوی پیشگامان نوآوری‌هایی هستند که از آغاز دو مسیر اصلی را می‌پیمودند: تکنیک‌های کاوش و شناختن سرزمینی باستانی ازطریق ثبت‌کردن پویایی‌های جمعیتی، مناظر پیرامون و اقتصادها در دوره زمانی و منطقه‌ای خاص و تجمیع برای رسیدن به شیوه علمی استانداردی که حتی در پژوهش‌های گذشته هم بعضا استفاده می‌شد. کیفیت داده‌های موجود در فرضیه‌های اولیه‌ای که از این‌ طریق با ثبت اسناد جمع‌آوری‌شده در کاوش‌ها و حفاری‌ها به‌دست آمدند به‌ موتورهای محرکی در مرکز چشم‌اندازهای جدیدی تبدیل شدند.»

با این مقدمه، مقاله‌ای اختصاصی برای دانشمند به‌قلم پروفسور مائوریتزیو توزی، سرپرست اولین گروه کاوش شهرسوخته در 1346 و استاد باستان‌شناسی دانشگاه بلونیا در ایتالیا آغاز می‌شود. اگر دهه 30 قرن گذشته میلادی را عصر تحول باستان‌شناسی بدانیم، به‌دلیل وجود فناوری‌هایی که امروزه حتی بدون نیاز به‌حضور باستان‌شناسان در محل کاوش امکان کشف اسرار تاریخ بشر را فراهم می‌کنند، بی‌شک باید دهه دوم قرن حاضر را به‌عنوان عصر طلایی باستان‌شناسی به‌رسمیت بشناسیم. پرنده جلد شماره 640 دانشمند این فناوری‌ها و تاثیری را که به‌ویژه در درک تاکنون غیرممکن مومیایی‌های جهان برجای گذاشته‌اند بررسی می‌کند. علاوه‌بر مقاله مائوریتزیو توزی، غفور کاکا سرپرست گروه کاوش تپه سرسختی شازند اراک در استان مرکزی هم در یادداشتی از فناوری‌هایی می‌نویسد که در سایت‌های باستان‌شناختی داخل کشور به‌کمک باستان‌شناسان ایرانی می‌آیند.

کاوشگر وویه‌جر1، در 14 فوریه سال 1990 (25 بهمن 1368) از فاصله 6میلیارد کیلومتری عکسی موزاییکی را از خورشید و 6 سیاره مشتری، زمین، زهره، زحل، اورانوس و نپتون گرفت که به «پرتره خانوادگی منظومه خورشیدی» معروف است. به‌مناسبت بیست‌وهفتمین سالگرد تهیه این عکس، مجله دانشمند در بخش «سوژه» شماره بهمن، ماموریت میان‌ستاره‌ای کاوشگرهای دوقلوی وویه‌جر1 و 2 را بررسی می‌کند.

ماه گذشته خبرهایی منتشر شد که نشان می‌داد بعد‌از فاجعه تلف‌شدن میلیون‌ها قطعه ساردین در غرب هرمزگان، این‌بار در شرق هرمزگان شاهد مرگ صدها قطعه عروس دریایی در ساحل بندر جاسک هستیم. به‌همین‌مناسبت، در بخش گزارش ماه این شماره، دلایل مرگ عروس‌های دریایی خلیج فارس در گفت‌وگو با دکتر حمید رضائی، سرپرست سابق گروه تحقیقاتی گشت اقیانوس‌شناسی خلیج فارس و دریای‌عمان واکاوی می‌شود. بررسی تاثیر تغییرات اقلیمی بر میزان صید ماهیان و مدیریت پایدار صید در جهان، مطلب دیگری در همین بخش است که به مرور خطراتی می‌پردازد که محیط‌زیست دریا را تهدید می‌کنند.

ثابت سرعت نور در خلا یکی‌از ثابت‌های جهانی معروف در فیزیک است. به‌تازگی، دو کیهان‌شناس در پژوهش اخیرشان که در ژورنال تخصصی Physical Review منتشر شده است نشان داده‌اند که سرعت نور در خلا می‌تواند «ثابت جهانی» نباشد. درصورتی‌که این نظریه اثبات شود نظریه نسبیت اینشتین با چالشی جدی مواجه خواهد شد. شماره 640، ابعاد مختلف نتایج این مطالعه را در گفت‌وگو با دکتر نیایش افشردی، کیهان‌شناس ایرانی دانشگاه واترلو و موسسه پریمتر کانادا و یکی از دو مولف این تحقیق بررسی می‌کند.

این روزها هک شبکه‌های اجتماعی بزرگ مانند فیس‌بوک، اینستاگرام، لینکدین و توییتر بین کاربران جهانی سر و صدای زیادی ایجاد کرده است. عمده دلیل این هک‌ها، وجود آسیب‌پذیری در موتور شناسایی و احراز هویت شبکه اجتماعی و همچنین سرویس‌های موازی برای شناسایی کاربر بوده و این‌میان، ضعف در رمزهای عبور کاربران نیز کار را برای مهاجمان شبکه‌های اجتماعی هموار کرده است. 

ثانیه کبیسه، نام ثاینه‌ای است که پایان سال 2016 به ساعت اضافه شد، تا ساعت رسمی جهانی با زمان گردش زمین یکی شود. این افزودن به‌این‌دلیل انجام می‌شود چون یک چرخش کامل زمین درطول ‌شبانه‌روز کمی طولانی‌تر از 86400ثانیه و درحقیقت برابر با 002/86400 ثانیه است. عوامل بسیاری در طولانی‌تر شدن خرچش کامل زمین دخالت دارند ازجمله زلزله‌های مهیبی که به تغییر محور زمین منجر می‌شوند. دکتر مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و عضو و ابسته فرهنگستان علوم در یادداشت شماره بهمن دانشمند، به‌عنوان نمونه نقش زلزله 11 مارس 2011 ژاپن را در تغییر محور زمین و نیاز به افزودن ثانیه کبیسه به ساعت جهانی بررسی می‌کند.