به گزارش خبرگزاری فارس از میناب در شرق مرکز هرمزگان، منابع آبی به عنوان ذخایر مهم حیات و دارایی‌های استراتژیک هر کشور محسوب می‌شود که حفظ و حراست و همچنین استفاده بهینه از آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

امروزه با توجه به این که وضعیت منابع آبی کشور ما چندان مطلوب نیست، تأمین اهداف راهبردی در بخش‌های آب شرب، کشاورزی و صنعت، نیازمند مدیریت صحیح منابع آب است و این مقوله بیش از هر زمان دیگر دارای اهمیت شده است.

در قرآن کریم نیز آیات فراوانی وجود دارد که خداوند در آنها در مورد آب صحبت می‌کند و این بیانگر اهمیت این نعمت الهی است.

در این برهه که احیا و تعادل بخشی منابع زیرزمینی یکی از موضوعات داغ و اساسی مطرح شده در سطح کلان کشور است، پدیده مخاطره‌آمیز فرو نشست همانند سرطانی بدخیم بر جان دشت میناب افتاده است.

طبق نظر کارشناسان فشرده شدن لایه‌های خاک در اثر استخراج بی‌رویه آب و به دنبال آن پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی موجب به وجود آمدن پدیده فرو نشست (فروچاله‌ها) می‌شود.

این پدیده چند سالی است که در دشت میناب و حاشیه روستاهای گورزانگ، تم‌بلوچان، باغگلان، تمبک، تم‌بساط، چلوگاومیشی، تالار، تمبانو، محمودی و نصیرایی به وفور مشاهده می‌شود و حتی در برخی از نقاط به نزدیکی محل سکونت مردم نیز رسیده است و به تهدیدی علیه جاده‌ها، تأسیسات، امکانات و زندگی مردم این مناطق تبدیل شده است.

خبرنگار فارس در گزارشی به علل پیدایش فروچاله‌ها در دشت میناب پرداخته که براساس نظر شهروندان مینابی که در ادامه بیان می‌شود، سو مدیریت در حوزه آب و استفاده بیش از حد از منابع آب زیرزمینی و خشکسالی مهم‌ترین عوامل این رویداد ذکر شده است.

عزیز سیدی کارشناس ارشد جغرافیای طبیعی اقلیم در برنامه‌ریزی محیطی و رئیس سابق اداره منابع طبیعی شهرستان میناب در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در میناب با بیان تعریف خشکسالی، اظهار داشت: هر گاه مقدار بارش کمتر از 85 درصد میانگین بارندگی چندین ساله باشد به گونه‌ای کاهش عمده بارندگی با کاهش موثر تولید محصول همراه باشد خشکسالی رخ داده است.

وی همچنین افزود: پایین رفتن سطح زمین بر اثر تغییر حالت‌هایی که در درون زمین به وجود می‌آید که شامل پیدایش اشکال کوچک نظیر چاله‌ها، گودی‌ها و شکاف‌هاست "فرو نشست" زمین می‌گویند.

سیدی در ادامه با بیان این مطلب که متوسط بارندگی در میناب طی دوره آماری سال 65 تا 89 به میزان 215 میلی‌متر بوده است افزود: کمترین این میزان در شهریورماه و بیشترین آن در بهمن به ثبت رسیده است.

این کارشناس ارشد جغرافیای طبیعی، اقلیم در برنامه‌ریزی محیطی گفت: در دشت میناب تا سال 65 حدود 25 تا 30 حلقه چاه عمیق وجود داشته اما این تعداد در سال 1389 به 424 حلقه به ثبت رسیده است.

وی ادامه داد: کاهش باران و خشکسالی‌های طولانی و به همراه آن افزایش تعداد چاه‌های حفر شده در دشت میناب و به ویژه منطقه جنوب غربی دشت میناب از سال 80 به بعد و توقف رهاسازی آب سد میناب به درون کانال‌های آبیاری موجب فشار بیشتر به منابع آبی موجود و در نتیجه پایین رفتن سطح ایستایی در آنها شده است.

سیدی بیان کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد تقریبا سالانه حدود 25 سانتی متر افت سطح آب در میناب رخ داده است.

وی بهره‌برداری نامناسب از آبخوان یا سفره‌های زیرزمینی یا عدم تعادل بین تخلیه و تغذیه سفره زیر زمینی، افزایش تعداد چاه‌ها و بهره‌برداری بیش از توان سفره‌های زیر زمینی و گسترش کشت آبی را از مهم‌ترین عوامل در ایجاد فرو نشست زمین در دشت میناب ذکر کرد و گفت: اصلاح سیستم آبیاری به ویژه در بخش کشاورزی، انجام عملیات احیایی در مناطق آسیب دیده، اجرای پروژه‌های آبخیزداری و تقویت پوشش گیاهی، جایگزینی محصولات با نیاز آبی کمتر، صرفه‌جویی و کاهش مصرف آب، اصلاح و استفاده مجدد از آب، آموزش بهره‌برداران و ایجاد پایگاه پایش خشکسالی در منطقه از مهم‌ترین راهکارهای مورد نیاز در این منطقه است.

سیدی اظهار داشت: اگر در زمینه مدیریت برداشت آب از زمین‌های میناب چاره‌ای اساسی اندیشیده نشود منطقه با چالش جدی روبرو خواهد شد.

احمد عباسی یکی از اهالی میناب نیز در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس با بیان این که برداشت بی رویه از منابع آب در میناب موجب بروز بحران در این منطقه شده است، افزود: اگر مسئولان به جای پافشاری بر انتقال آب از سد میناب و حفرچاه‌های متعدد در بستر رودخانه میناب جهت تامین آب دیگر شهرها به فکر راه حلی اساسی بودند امروز مینابی‌ها دچار مشکل نمی‌شدند.

وی به ایجاد شکاف در اراضی پایین دست میناب اشاره کرد و گفت: وضعیت موجود ناشی از کوتاهی‌هایی است که در گذشته صورت گرفته و همچنان بدون برنامه‌ریزی لازم در حال ادامه است.

عباسی با ذکر این مطلب که اعتدال در امور از مباحث مورد تاکید در اسلام است اظهار داشت: اگر در برداشت از منابع آبی میناب و انتقال آن به بندرعباس و دیگر شهرها رعایت اعتدال می شد امروز میناب با بحران در حوزه آب مواجه نبود.

این شهروند مینابی اظهار داشت: علی‌رغم این که احیا و تعادل بخشی منابع زیر زمینی در سطح کلان کشور مورد توجه است گویا متولیان در میناب هنوز خطر بحران و کمبود آب و پیامدهای آن را درک نکرده‌اند چرا که بی تدبیری‌ها در حوزه برداشت آب از دشت‌های میناب همچنان به قوت خود باقی است.

وی همچنین با بیان این که بحران آب در برخی مناطق میناب آرامش اجتماعی را خدشه‌دار کرده از آب به عنوان کالایی راهبردی نام برد و گفت: تنها مدیریت صحیح و همه جانبه است که می‌تواند از بروز مشکلات جلوگیری کند.

عباسی ادامه داد: وقتی وضعیت ذخیره سد استقلال نامطلوب، موقعیت دشت میناب نیز در حال نشست و سفره‌های آب زیر زمینی در حال خالی شدن است چرا راهکاری بهینه و اساسی برای تامین آب بندرعباس و سایر شهرهایی که آب آن از میناب تامین می شود اندیشیده نمی‌شود.

وی افزود: جای بسی تأسف است در عصری که در برخی کشورها از رطوبت هوا، تصفیه فاضلاب و یا شیرین سازی آب دریا استفاده‌های بی‌شمار می‌شود ولی فضای سبز مرکز استان با آب سالم و شیرین آبیاری می‌شود.

این شهروند گفت: هر چند شاید برخی واقعه تلخ فرآیند مخرب برداشت‌های بی‌حد آب در میناب را جدی نگرفته‌اند اما این کار خسارت و آسیب های فراوانی برای میناب و مردم آن به همراه دارد.

صادق ذاکری یکی از دانشجویان مینابی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس کمبود بارش نزولات آسمانی و کاهش روان‌آب‌ها، عدم انطباق طرح‌های توسعه‌ای با مدیریت آب و بی‌توجهی به طرح‌های آمایش سرزمین را از چالش‌های موجود در مدیریت آب ذکر کرد و گفت: نمی‌توان همه مشکلات حوزه آب در میناب را به علت خشکسالی دانست چرا که بخش وسیعی از بحران در این بخش ناشی از خلا مدیریت صحیح و برگرفته از علم است.

وی از وجود و شکل‌گیری فرو نشست زمین در میناب با تعبیر "جریان خفته و خطرناک در حوزه آب" یاد کرد و گفت: چرا کسی به این نمی‌اندیشد که با بهره‌گیری از فناوری‌های جدید در حوزه آب، مانع پیشروی این جریان خطرناک شود.

وی با بیان این که در کنار مصرف صحیح و بهینه آب توسط مردم، مسئولان نیز وظایفی بر عهده دارند که می‌بایست به آن جامه عمل بپوشانند، افزود: برای ما مینابی‌ها جای سئوال است چرا تاکنون هیچ کدام از مسئولان میناب و یا نماینده مردم در مجلس در زمینه جلوگیری از پیشروی جریان فروچاله‌ها سخنی به میان نیاورده است.

این دانشجوی مینابی اضافه کرد: منابع آبی و سفره‌های زیرزمینی در میناب خشک می‌شود در حالی که مسئولان میناب در بی دردی بسر می‌برند.

ذاکری با ذکر این مطلب که برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی موجب کاهش سطح آن و فشردگی آب‌خوان‌ها می‌شود، اظهار داشت: اگر بافت آب‌خوان‌های زیرزمینی فشرده و نابود شوند دیگر قابلیت تجدید حیات و توان ذخیره آب‌های زیرزمینی را نخواهند داشت.

وی ادامه داد: شکی نیست که کاهش حجم مخازن آب زیرزمینی در اثر استخراج و استفاده از آبی که در طول هزاران سال در لایه‌های آب‌دار زمین دشت میناب ذخیره شده موجب ایجاد شکاف‌ها، نشست زمین و تشکیل فروچاله‌ها شده است.

ذاکری اظهار داشت: برخی روستاها در میناب به حدی در محاصره فروچاله‌های موجود قرار گرفته‌اند که بلعیده و ناپدید شدن آن در آینده نزدیک دور از انتظار نیست.

وی با بیان این که برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی در بسیاری از نقاط میناب سبب افت شدید سطح سفره‌های آب زیرزمینی شده است، افزود: با روند موجود دشت میناب وضعیتی نگران کننده پیدا کرده و در زمره دشت‌های بحرانی کشور قرار گرفته است.

وی خاطر نشان کرد: اگر موضوع شکل‌گیری فروچاله‌ها مورد مطالعه و بررسی دقیق قرار نگیرد و برای جلوگیری از پیشروی آن چاره‌ای اندیشیده نشود، علاوه بر خطرات فراوان برای زندگی مردم، تبدیل دشت میناب به بیابان و تعطیلی کشاورزی در این شهرستان، می‌تواند خسارت‌های اقتصادی و زیست محیطی فراوانی را به نظام متحمل کند.

محمد رسولی از فعالان محیط زیست و دوستداران طبیعت نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با بیان این که انتقال آب از میناب به بندرعباس بیشترین ضربه را میناب وارد کرده است، افزود: متاسفانه سهم میناب از انتقال آب آن به بندرعباس تنها نابودی زندگی کشاورزان و باغدران و محیط زیست این شهرستان است.

وی انتقال آب به بندرعباس را خطای مدیریتی و عملی به دور از کارشناسی و تدبیر به جا مانده از گذشته ذکر کرد و افزود: با انتقال آب میناب به بندرعباس و احیا یک شهر، منطقه و شهری دیگر را نابود و خشک کردند.

رسولی با بیان این مطلب که گویا هنوز عزمی جدی برای حفظ و حراست از منابع آبی میناب وجود ندارد، افزود: می‌توان با به خدمت گرفتن دانش و تکنولوژی جلوی زیان‌های پیش رو را گرفت.

وی گفت: اکنون به نظر می‌رسد مشکلات میناب در حوزه آب نیازمند تصمیم، تدبیر و توجه ملی است.

این فعال محیط زیست و دوستداران طبیعت اظهار داشت: در برخی استان‌ها در راستای بیابان‌زدایی و حفظ جنگل‌ها برخی درختان جنگلی را با تانکر آبیاری می‌کنند در حالی که در میناب درختان انبه با عمر بالا در اثر بی آبی و قطع ریشه‌های آن به واسطه شکل‌گیری فروچاله‌ها خشک می‌شوند.

وی در ادامه با بیان این که تشکیل سفره‌های زیر زمینی که اکنون به راحتی تخریب و برداشت می‌شوند میلیون‌ها سال طول می‌کشد، اظهار داشت: در میناب کسی صدای واعطش درختان کهنسال انبه را نمی‌شنود و هیچ کس هم به فکر سهم نسل‌های آینده از این آب و خاک نیست.

وی افزود: در آب‌خوان‌هایی که میزان بهره‌برداری بیش از تغذیه آن باشد، سطح آب به تدریج افت می‌کند.

رسولی بیان کرد: افت سطح آب‌های زیرزمینی یکی از خطرناک‌ترین مسائلی است که منابع طبیعی میناب با آن مواجه است.

محمد آبادی‌زاده از اهالی روستای تالار میناب و کسی که دو رأس از گاوهای وی در شکاف‌ها و گودال‌های تشکیل شده سقوط کرده و تلف شده‌اند نیز به خبرنگار فارس گفت: چند سالی است که هر از گاهی احشام مردم منطقه در فروچاله‌ها سقوط می‌کنند و تلف می‌شوند.

وی افزود: فروچاله‌ها خطر و تهدیدی جدی برای زندگی مردم به ویژه در روستاهای میناب هستند که مسئولان می‌بایست در این راستا چاره‌ای اساسی اندیشه کنند.