این روزها دیگر همه با مهمان ناخوانده تهرانی ها آشنا شده اند، مگس سفیدی که به همراه ریزگردها با هر دم پایتخت نشینان وارد ریه آنها شده و یا با مانورهای دسته جمعی، رهگذران را کلافه می کنند.

این حشره سفید رنگ، آفت محصولات زراعی و گیاهان تزئینی است و در اصطلاح مگس سفید به آنها گفته می شود، دلیل افزایش این حشره در مرکز شهر تهران و اینکه چرا وارد این منطقه شده اند هنوز مشخص نیست.

مگس سفید یا سفیدبالک، حشراتی در خانواده سفیدبالکان هستند که بیش از ۱۵۵۰ گونه از این خانواده توصیف شده است. اندازه سفیدبالک ها کوچک و سطح بدن و بال های آن ها به وسیله پودر سفید رنگی پوشیده شده است.

در ظاهر این حشرات همانندی زیادی به یک پروانه کوچک دارند، اما در مقیاس کوچکتر، حشرات کامل این خانواده فعال بوده و می توانند آزادانه به اطراف پرواز کنند و عموماً در زیر برگ گیاهان و در حال تغذیه از شیره گیاهان مشاهده می شوند.

این حشرات همانند شته ها تولید مقادیر زیادی عسلک می کنند که این عسلک در گیاهان باعث جذب گرد و خاک و مخصوصاً رشد قارچ های گَندروی می گردد. این عامل سبب کاهش مشتری محصولات گیاهان زینتی و گیاهان گلخانه ای در بازار می شود.

سفیدبالک ها همانند شته ها از توانایی بسیار بالایی در تولید مثل برخوردارند و جمعیت خود را در مدت زمان کوتاهی بسیار افزایش می دهند. افزایش جمعیت این حشره خطری برای انسان نداشته و فقط به گیاهان و خوراک انسان آسیب می زند.

چنانچه این آفت روی محصولات کشاورزی یا گیاهان تزئینی بنشیند نوعی بیماری تولید می کند که باعث خشکید گی گیاه می شود.

مسئولان محیط زیست تهران نیز با آنکه از بی خطر بودن این حشرات برای انسان خبر داده اند ولی از شهروندان خواسته اند تا مراقب باشند مگس های سفید در چشم و دهان آنها نرود!

حمله شهرداری با آب و صابون به ارتش آفت ها

با وجود ادعای مسئولان بر بی خطر بودن این آفت، شهرداری تهران اقدام به مبارزه مکانیکی با آنها کرده و مختاری، رییس سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری تهران این روش را بهترین راه مقابله دانسته است.

مختاری با اشاره به اینکه با شناسایی رد مگس های سفید متوجه شدیم که بیشتر آنها در جنوب غربی تهران مشاهده شده است، افزود: مگس های سفیدی که در برخی مناطق شهر تهران مشاهده شده با مبارزه مکانیکی که بهترین روش است کنترل کرده ایم. در مبارزه شیمیایی از سموم استفاده می شود که محیط زیست را آلوده می کند اما در مبارزه مکانیکی شیوه آب شویی مورد استفاده قرار می گیرد.

وی در تشریح این روش مکانیکی گفت: آب شویی به صورت مستمر با توجه به وجود آلودگی هوا در حال انجام است و برنامه ریزی کرده ایم که درختان کدام خیابان ها از 12 شب تا 5 صبح آب شویی شوند و اگر این آفت جایی مشاهده شود از صابون استفاده می شود.

رییس سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری تهران افزود: آب شویی های مستمر با استفاده از صابون حشره کش به نام تجاری «پالیزین» که قابل حل در آب است و با فشار زیاد از ساعت 12 شب به بعد مورد استفاده قرار می گیرد که مسلماً بهترین روش برای از بین بردن حشرات است البته آب شویی باید به نحوی صورت گیرد که زیر برگ ها را کاملا پوشش دهد.

مختاری گفت: استفاده از این صابون ضمن اینکه حشره را از بین می برد باعث لغزنده شدن سطح برگ و در نهایت افتادن حشرات از روی برگ می شوند. با توجه به ابلاغیه صورت گرفته به مناطق، شیوه مورد نظر در حال انجام است.

وی که هفته گذشته از موفقیت آمیز بودن این روش خبر داده بود در گفتگویی با تسنیم مدعی شد که «دیگر مگس ها در سطح شهر نیستند» ولی با گذشت یک هفته هنوز شاهد حضور کلافه کننده این حشرات در مناطق مرکزی شهر هستیم.

استفاده طبیعت از شکارگرها برای مهار مگس های سفید

نتیجه ندادن روش های به کار گرفته شده در مقابل این پدیده جدید پایتخت، ما را بر آن داشت تا به دنبال آشنایی با روش های طبیعت برای مهار این آفت برویم.

بر اساس نمونه برداری های انجام شده طی سال های 1378 تا 1382 از مناطق مختلف استان های مازندران و گلستان در رابطه با شناسایی بندپایان شکارگر مگس سفید، 64 گونه شکارگر به عنوان دشمنان طبیعی سفید بالک ها شناسایی شدند و توسط متخصصین صاحب نظر مورد تایید قرار گرفتند.

در پژوهشی که در مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی منتشر شد علاوه بر شناسایی شکارگرهای سفید بالک ها، میزان تغذیه هر یک از آنها نیز روی مراحل مختلف زیستی سفید بالک پنبه در شرایط آزمایشگاه بررسی شد.

نتایج آزمایش های تغذیه ای نشان داد که از میان گروه های مختلف شکارگران، بالتوری سبز، کفشدوزک هفت نقطه ای، مگس و سن به ترتیب دارای بیشترین کارآیی در تغذیه از مراحل مختلف زیستی سفید بالک پنبه بودند.

بالتوری سبز

بالتوری سبز داری توان شکارگری بالایی در تغذیه از سایر حشرات می باشد. به همین دلیل از این حشره در کنترل آفات گیاهی در قالب برنامه های کنترل بیولوژیک و مدیریت تلفیقی آفات (IPM) استفاده می شود.

این حشره مفید به دلیل خصوصیات خاص و منحصر به فرد خود به عنوان یکی از عوامل بسیار موثر و کارا در برنامه های مدیریتی آفات محصولات مختلف به کار می رود و هم اکنون در سطح تجاری در اغلب کشورهای پیشرفته جهان پرورش داده شده و رها سازی می شود.

کفشدوزک هفت نقطه ای

در برنامه های مبارزه بیولوژیک با آفت ها می توان ازگونه های مختلف کفشدوزک ها و به ویژه کفشدوزک هفت نقطه ای نیز استفاده کرد این گروه از حشرات به دلایل ذیل از اهمیت برخوردار بوده و توانایی کنترل جمعیت شته ها و انواع مختلف آفت ها را در فواصل زمانی اندکی دارند:

- سرعت نشو و نمای زیاد مراحل مختلف رشدی

- توانایی ایجاد چندین نسل پی درپی در سال

- تغذیه توأم حشرات بالغ و لاروها از شته ها و آفت ها

- سازگاری سریع با شرایط متفاوت جغرافیایی و اقلیمی

افراد این گونه در مرحله لاروی و بلوغ عموماً شکارگر آفات محصولات کشاورزی هستند و بیش تر از شته هایی که روی سرشاخه ها و برگ گیاهان مختلف فعالیت می کنند، تغذیه می نمایند در مواردی نیز تخم ها و لاروهای جوان برخی از پروانه ها و سایر آفات نیز مورد تغذیه این حشرات قرار می گیرند.

در شرایط مطلوب به طور متوسط روزانه از 24 پوره شته باقلا تغذیه می کند و یک لارو کفشدوزک هفت نقطه ای در طول دوره رشد و نمو خود به طور متوسط از هزار شته و حشره بالغ آن از9 هزار شته تغذیه می کند.

مگس

پنج گونه مگس شکارگر به عنوان دشمنان طبیعی بالک ها شناسایی شده است. مجموع میانگین تغذیه ای مگس های شکارگر از مراحل مختلف زیستی سفید بالک ها نشان می دهد مگس های شکارگر A.formosus بیشترین راندمان را در کنترل سفید بالک ها دارا است.

از طرف دیگر با توجه به این که در بین پنج گونه مگس شکارگر، فقط دو گونه «A.formosus» و «D.manihoti» دارای قدرت تغذیه از تخم های سفید بالک ها می باشند، بنابراین نقش دو گونه مگس مزبور در کاهش تراکم جمعیت سفید بالک ها بیش از سایر گونه ها حایز اهمیت است.

سن های شکارگر

21 گونه از سن های شکارگر به عنوان دشمنان طبیعی سفید بالک ها شناسیایی شده اند که در بین این 21 گونه «O.albidipennis» دارای قدرت شکارگری بیشتری در مقایسه با سایر گونه ها در جهت تغذیه از پوره های سنین اول و دوم برخوردار است.

در رابطه با میانگین قدرت تغذیه ای سن های شکارگر از تمام مراحل نابالغ زیستی سفید بالک ها به جز تخم، بررسی ها نشان داده که چهار گونه از سن ها از کارایی شکارگری بیشتری در مقایسه با سایر سن ها بخوردارند.

با توجه به این که از جنبه کنترل بیولوژیک ، عواملی که مراحل زیستی اولیه آفات (تخم یا سنین لاروی یا پورگی) را از بین می برند، نقش موثرتر و کارآمدتری در کاهش خسارت ایجاد شده توسط آفات ایفاء می نمایند، در نتیجه سن «O.albidipennis» برخلاف 4 گونه سن مذکور، به دلیل فعالیت تغذیه ای بسیار مطلوب از پوره های سنین اول و دوم سفید بالک ها می تواند به عنوان عامل کارامد در کنترل سفید بالک ها و نیز کاهش خسارت آنها محسوب گردد.(باشگاه خبرنگاران)