افزوده‌شدن 5میلیون سفر جدید تحصیلی به 15میلیون سفر روزانه درون‌شهری و وارونگی دما در کلانشهری به اندازه تهران به آسانی دما را به سمت آلودگی بیشتر سوق می‌دهد و اگر مدیریت کلانی بر شرایط موجود صورت نگیرد، شرایط بحرانی برای زندگی و تنفس 9میلیون شهروند، دور از ذهن نیست.

پاییز سال گذشته بود که طرحی با عنوان کاهش (LEZ) در تهران برای نخستین‌بار به اجرا درآمد. تجربه 225 شهر بزرگ دنیا، تهران را بر آن داشت تا طرحی در این‌باره را برای کاهش آلودگی هوا به اجرا گذارد و در این راه مصوبه 19خرداد 95دولت نیز کمک کار شد تا تهران طلایه‌دار اجرای طرح کاهش در کشور شود. طبق این طرح همه خودروهای فاقد معاینه فنی که سن تولید آنها بیش از 5سال بود، توسط دوربین‌های شهری جریمه شدند و این عدد در 8‌ماه نخست اجرا به بیش از 700هزار جریمه رسید.

بر این اساس، بانک دیتای مراکز معاینه فنی تهران به سامانه کشوری سیمفا و پلیس راهور متصل شد تا استعلام وضعیت معاینه فنی خودروها به سرعت ممکن شود. اما این تنها گام نخست بود و طراحان طرح کاهش، بر مدیریت تردد خودروهای فرسوده و کاربراتوری تأکید داشتند. نواب حسینی‌منش، مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی تهران که مدیر اجرایی گام نخست این طرح در تهران بوده، به همشهری می‌گوید: اگر قرار باشد درباره دستاورد اجرای گام نخست طرح صحبت کنم، باید بگویم که طرح اجرا شده، سایه طرح کاهش هم نیست. مبنای این طرح Low Emission Zone در واقع دسته‌بندی خودروها از منظر آلایندگی است تا اجازه تردد خودروهای سالم داده شود و خودروهای آلاینده برای تردد محدود و محدودتر شوند. حسینی‌منش درخصوص موفقیت گام نخست این طرح معتقد است: البته دستاورد بزرگ طرح کاهش که مدیریت شهری با همکاری دانشگاه‌های کشور برای آن زحمت کشیده، این است که این واژه به طرح‌های مؤثر محیط‌زیستی کشور وارد شده و هیأت دولت نیز آن را در قالب یک مصوبه برای تعمیم به همه کلانشهرها به رسمیت شناخته است. حال برای اجرای طرح کاهش در گام دوم باید شورای‌عالی ترافیک تصمیم بگیرد.

• گام دوم طرح کاهش چیست؟

مهم‌ترین دستاورد طرح LEZ در شهرهای اروپایی این بوده که خودروهای آلاینده و فرسوده به‌علت اختصاص جریمه‌های سنگین، به سرعت از رده خارج شدند و تولیدکنندگان خودرو نیز مجبور شدند با تشدید نظارت‌های دولتی به تولید خودروهای با استاندارد یورو6 بیاورند که تولید آلودگی هوای آن نزدیک به صفر است. توجه به این دستاورد مهم بوده که باید طبق آن گام دوم طرح کاهش اجرایی شود. طبق گام دوم باید خودروهای کاربراتوری و فرسوده از رده خارج شوند و شرایط برای ورود خودروهای پاک و کم‌آلاینده فراهم شود. هر خودروی کاربراتوری در هر کیلومتر پیمایش 40گرم آلودگی هوا تولید می‌کند.

• چرا فصل آلودگی؟

براساس نتایج درج شده در سیاهه انتشار آلودگی هوای تهران که آخرین پژوهش جامع شناخت آلودگی هوای پایتخت است، در 6‌ماه دوم سال، هر روز رقمی حدود 2هزار تن آلودگی هوا از سوی منابع ثابت(کارخانجات و ساختمان‌ها) و متحرک(وسایل نقیله) در هوای این کلانشهر پخش می‌شود که 85درصد آن ناشی از خودروهای فرسوده، موتورسیکلت‌ها، اتوبوس‌ها و کامیون‌هاست. بدین‌ترتیب درصورت وارونگی دما و ثابت‌ماندن توده‌های جوی، این 2هزار تن در جو تهران باقی می‌ماند و هر روز بر غلظت آن افزوده می‌شود.

• مشهد؛ مشتری ثابت طرح کاهش

در پی تجربه موفق تهران در اجرای گام نخست طرح کاهش، مدیران دولتی و شهری برای مشهد به عناون دومین کلانشهر کشور، نسخه طرح کاهش را تجویز کرده‌اند. براساس دستور معاون اول رئیس‌جمهور، اجرای این طرح در کلانشهرهای کشور باید انجام شود و قرار بود از ابتدای شهریور‌ماه96 نیز خودروهای فاقد معاینه فنی شهروندان مشهدی نیز شامل جریمه روزانه شوند، اما هنوز اجرای این طرح در دومین کلانشهر کشور شروع نشده است. حال با آغاز فصل افزایش آلودگی هوا، مسئولان مشهد باید این طرح را در این شهر به اجرا درآورند. اصفهان، کرج، تبریز، شیراز، اهواز و اراک نیز در صف اجرای این طرح قرار دارند و شورای‌عالی ترافیک باید برای آنها تصمیم بگیرد.

• درخواست برای تشدید برخورد با خودروهای آلاینده تهران

در پی آغاز فصل تشدید آلودگی هوا، مدیرکل محیط‌زیست استان تهران از پلیس درخواست کرد تا برخورد با خودروهای آلاینده را تشدید کند. کیومرث کلانتری اظهار کرد: یکی از موضوعاتی که باید توسط دارندگان وسایل نقلیه مورد توجه قرار گیرد. عدم‌استفاده از خودروهای معیوب و دارای نقص فنی است. وی با اشاره به اینکه مدیریت زمان سفر و نیز استفاده بیشتر از ناوگان حمل‌ونقل عمومی توسط شهروندان در کاهش بار ترافیکی و جلوگیری از ایجاد آلودگی بسیار مؤثر خواهد بود، گفت: امیدوارم شهروندان، هم‌پیمایی در سفرهای درون‌شهری و نیز کاهش تردد با خودروهای تک‌سرنشین را در دستور کار خود قرار دهند.