زنان، قلب تپنده خانواده‌اند و همیشه علاوه بر پرورش توانایی‌های خود، وظیفه و مسئولیت مراقبت و محافظت از اعضای خانواده را نیز به عهده داشته و روحیات، منش و ذهنیات آنان تأثیرگذاری مستقیمی بر همسر و فرزندان دارد. در واقع، پیشرفت و توسعه هر خانواده و اجتماعی در ارتباط مستقیم با اقتدار و توانایی زنان آن جامعه است. بر این اساس مولفه تاب‌آوری زنان، جنبه‌ای حیاتی دارد که به افراد قدرت می‌دهد تا با چالش‌های زندگی کنار بیایند و از ناملایمات نجات پیدا کنند.

تاب آوری، مهارتی ضروری و آموختنی است که توسعه آن، امکان مقابله بهتر و امیدواری بیشتری را نسبت به آینده فراهم می‌سازد. چالش‌های عمده زندگی زنانه اعم از ازدواج، طلاق، تحصیل، اشتغال، همسری، مادری وآسیب‌پذیری بیشتر این جنس در سوانح، بلایای طبیعی وتصادفات ازعمده‌ترین مسائل و مشکلاتی هستند که نیاز به ارتقای مهارت تاب آوری درزنان راپررنگ‌تر می‌کند. 

تاب‌آوری بیشتر، آسیب‌پذیری کمتر 

عفت حیدری، کارشناس ارشد روان‌شناسی اجتماعی و مترجم کتاب‌های تاب‌آوری می‌گوید: تاب‌آوری به ظرفیت پایداری در برابر سختی‌ها، دشواری‌ها، بیماری‌ها و بلایا گفته می‌شود و از آنجا که زنان نیمی از آحاد جامعه را تشکیل می‌دهند و مسئولیت پرورش نسل‌های آتی به عهده آنان است، با تقویت و توسعه تاب‌آوری در این جنس می‌توان به سلامت و کاهش سطح آسیب‌پذیری هر جامعه‌ای کمک کرد. حیدری با اشاره به این‌که تاب‌آوری شامل مردان هم می‌شود می‌گوید:، چون در حال حاضر زنان، همزمان با انجام نقش‌های سنتی خود یعنی پرورش فرزندان، انجام کار‌های خانه، همسرداری و بسیاری از نقش‌های مرتبط، در خارج از خانه و در محیط جامعه نیز مشغول به کار هستند، از این‌رو تاب‌آوری زنان از اهمیت بیشتری برخوردار است و آنان در تمام مراحل زندگی به تاب‌آوری نیازمندند، چون بدون داشتن این مهارت نمی‌توانند با موفقیت از عهده چالش‌های متعددی که پیش‌رو‌ی آنهاست، برآیند.»

 

مولفه‌های تاب‌آوری 

اغلب اوقات آسیب‌پذیری زنان قابل رویت نیست، اما صدمات و آسیب‌ها را می‌توان به خوبی در آنان مشاهده کرد. اگرچه تاب‌آوری بر ایمنی کامل دلالت نمی‌کند و وجود عوامل آسیب‌زا و خطرناک احتمال وقوع صدمه را افزایش می‌دهد، اما می‌توان با تقویت و توسعه تاب‌آوری زنان از شدت و درجه آسیب‌پذیری این جنس کاست و در شرایط پرخطر با منطق تاب‌آوری، جان سالم به در برد.

 حیدری ادامه می‌دهد: تاب‌آوری زنان می‌تواند شامل مولفه‌هایی نظیر پذیرش و یادگیری رشد در شرایط پرتنش، تشخیص و پرورش توانایی و استعداد‌های خاص، تمرین و مدیریت خشم و استرس، پرورش شوخ‌طبعی و طنز، تحمل تنهایی و شکست‌های اجتماعی و شناسایی بخش‌های پر‌تنش زندگی باشد. از خصوصیات زنان تاب‌آور می‌توان به سرسختی، شوخ‌طبعی، ایمان و امید، عزت نفس بالا، خودکنترلی، خود مراقبتی، خودکارآمدی، نگرش مثبت به زندگی، واقع‌بینی و قدرت انطباق و انعطاف در مواجهه با ناملایمات اشاره کرد. این قبیل زنان اغلب راه‌حل‌مدار بوده و به جای واکنش هیجانی، به راه‌حل‌ها و حل مسأله می‌اندیشند.

 

تاب‌آوری، تحمل سختی‌ها نیست

بسیاری از زنان، منظور از تاب‌آوری را تحمل چالش‌های فردی و خانوادگی و سازگاری با سختی‌ها، درد‌ها و رنج‌های طاقت‌فرسای زندگی می‌دانند، اما حیدری با رد این باور می‌گوید: منظور از تاب‌آوری، تحمل و سازگاری با درد و رنج‌های زندگی نیست. تاب‌آوری در زنان به معنای تقویت توانایی‌ها و توانمندسازی آنان است تا با تکیه بر نقاط قوت و توانمندی‌های خود بتوانند مسائل را حل و فصل کنند. یکی از عوامل مهمی که می‌تواند به زنان در تاب‌آوری و ایستادگی کمک کند، مثبت‌اندیشی و نگرش مثبت و نداشتن ذهنیت قربانی است. در تمامی فرهنگ‌ها و به‌خصوص فرهنگ‌های شرقی به زنان چنین القا می‌شود که بهتر است سازگار باشند. سازگاری به معنای تسلیم شدن در برابر شرایط است، حال آن‌که تاب‌آوری زنان، قدرت، توانمندی و شهامت زنان را فرا می‌خواند. تاب‌آوری فقط زنده ماندن نیست، بلکه شکوفایی در مشکلات و قوی‌تر شدن در اثر تجربیات است. اگر به تاب‌آوری امکان و اجازه بدهیم و بگذاریم در تفکر و هوشیاری ما وارد شود، می‌تواند به رفتار‌ها و پاسخ‌های ما شکل دهد و به ما اجازه دهد زنی شویم که می‌خواهیم باشیم.

اقداماتی برای تاب‌آوری بیشتر

تاب‌آوری موهبتی است که همه ما به‌طور نسبی از آن برخورداریم، اما گاهی مواقع به اندازه‌ا‌ی که می‌خواهیم تاب‌آور نیستیم. به گفته حیدری، برای این‌که یک زن در سختی‌های زندگی تاب‌آوری بیشتری داشته باشد باید به میزان زیادی در مورد مسائل مختلف آگاهی ذهنی خود را بالا ببرد و همین‌طور از مراقبه، نماز، دعا، ورزش‌های مختلف، مطالعه، ارتباط با افراد جامعه، آگاهی از روند مشکلات و معضلات و… بهره گیرد. برای شروعی آگاهانه باید روی نقاط قوت خود تمرکز کنیم و زخم‌ها و جراحت‌هایی که از نبرد با چالش‌های زندگی ایجاد شده‌اند را بپذیریم. زنان می‌توانند با قدرت تفکر و مراقبه، برای خود در زندگی حد و مرز‌های مفیدی تعیین کنند. ورزش منظم و رسیدگی به بهداشت جسمانی، انرژی بیشتری نصیب ما می‌کند. همچنین برای سلامت روحی می‌توان از طریق مطالعه، ذهن خود را تازه و به‌روز نگه داشت. عبادت، خواندن نماز و خلوت کردن با معبود و اتصال به انرژی و قدرت پروردگار می‌تواند به ما زنان و مادران سرزمین، نیرو و توانی مضاعف ببخشد. از سوی دیگر تعامل در فضای مجازی و حقیقی و ارتباط و گفتگو با افراد مختلف می‌تواند راه دیگری برای تلطیف شرایط و افزایش تاب‌آوری زنان باشد. همچنین انعطاف‌پذیری، یکی از خصوصیات مهم برای موفقیت زنان به‌ویژه در مواجهه با چالش‌های محل کار محسوب می‌شود که می‌تواند قدرت و استقامت را در مواقع چالش برانگیز القا کند.

منبع: روزنامه جام جم