گفتنی است ارتقای کیفیت زندگی شهری که گام نخست آن دارا بودن شهری ایمن است مأموریت اصلی مدیریت شهری است. این مهم در اهداف کوتاه مدت و مناسبتی مدیریت شهری (شهرداری، شورای شهر، وزارت کشور و ...) و در باری به هر جهت گرفتن امور و سهل انگاری های شهرنشینان مغفول مانده و منجر به نا ایمن بودن شهر تهران شده است.

نگارنده چندین خاطره از تجارب دوران چهار ساله مدیریت پایه شهرسازی در یاد دارد که ذکر آنها گواه اصالت و صحت این ادعا است.

ضلع غربی میدان بهارستان، ساختمانی نود ساله از خشت و گل با سه کاربری تجاری واقع شده بود. سازمان زیباسازی شهر تهران در ادامه عملیات پیرایش و آرام سازی پهنه خیابان انقلاب(١٣٩٣-١٣٩٤) اجرای عملیات بهسازی و ساماندهی نما و منظر بهارستان را با جلب رضایت شفاهی مالک و رضایت کتبی کاربری (سرقفلی دار) همراه با عملیات استحکام بخشی نمای بنای یاد شده را در آذر ماه سال گذشته آغاز کرد.



در میانه بهمن ماه مالک از نگرانی دریافت احتمالی صورتحساب هزینه های بهسازی و استحکام بخشی مانع ادامه اجرای عملیات موصوف شد.



نگارنده در سمت راهبری پروژه بهسازی با گفتگو با مالک اطمینان دادم که صورتحسابی دریافت نخواهد کرد و سازمان زیباسازی در اجرای مأموریت اش از محل بودجه سازمانی اش در حال بهسازی نمای بافت تهران قدیم است. اما مالک زیر بار همکاری با ادامه عملیات نمی رفت. ناچار با دادگاه برای اذن مداخله بدون نظر مالک مکاتبه شد.



از زمان انجام مکاتبه تا دریافت مجوز اقدام به ایمن سازی بنا (بدون رضایت مالک) با احتساب تعطیلات نوروزی پنجاه و هشت روز سپری شد. این در شرایطی رخ داد که با لایه برداری از جداره کاه گل معلوم شد که ملات نود و چند ساله میان خشت ها کاملا به خاک تبدیل شده و هر آن بیم آن می رود که جداره بر عابران یا ساکنان بنا آوار شود.



نگارنده ناگزیر برای رعایت ایمنی شهروندان ضمن اطلاع رسانی محیطی-میدانی روزانه با هزینه دو میلیون و چهارصد هزار تومان برای تأمین خسارت احتمالی جانی و مالی، شخصا به بیمه پرداختم تا پس از تعطیلات نوروزی از سازمان متبوع دریافت کنم .

بنایی یکصد ساله نبش کوچه جورکش در ضلع جنوبی میدان بهارستان که یکی از بناهای مشمول عملیات بهسازی بود به دلیل اختلاف مالک و سرقفلی داران بدون کمینه ایمنی رها شد. بنای سه طبقه ای که روزانه هشتاد تا یکصد تَن به داخل رفت آمد و بیست هزار تَن دیگر از کنار آن بنای نا ایمن گذر می کنند.

در اسفند ماه سال گذشته در ادامه عملیات بهسازی نما و منظر بهارستان از مشاوران مرمت تقاضا شد برای بهسازی این نما طرحی را ارایه کنند. پس از دو هفته مطالعه میدانی، گروه مشاوران اعلان کردند به دلیل فرسودگی بیش از حد و وجود قنات در زیر این بنا امکان مقاوم سازی و آنگاه بهسازی نما میسر نیست.

اردیبهشت ماه از شرکتی به نام استاتیکال از کشور چک درخواست بررسی بنا و ارایه طرح استحکام بخشی کردیم. شرکت استاتیکال پس از یک هفته مطالعه میدانی و بررسی سازه اعلان کرد برای بهسازی نما بهترین راه حل تخریب بنا و اجرای دوباره ساختمان با سازه مدرن است. موضوع را با مالک(شخص حقیقی) در میان نهادم. مالک ابراز تمایل کرد تا بنا را نوسازی کند اما گفتگو با سرقفلی داران را به من محول کرد. سرقفلی داران نیز از موضوع نوسازی بنا استقبال کردند اما می گفتند مالک باید درآمدآانان را برای مدت نوسازی بنا به ایشان بپردازد. مالک می گفت هر کدام از سرقفلی داران در طول سال کمتر از پنج میلیون تومان به او می پردازند، چگونه انتظار دارند ماهانه پنج میلیون تومان بابت بازه زمانی نوسازی بنا به ایشان بپردازم؟ گفت و گوهای ما به جایی نرسید و بهسازی و استحکام بخشی و نوسازی بنا در میانه دعواهای حقوقی رها شد.



همین جا مایلم به صراحت اعلان کنم این بنا فرو خواهد ریخت و حتما بیشترین آسیب جانی را عابران بهارستان متحمل خواهند شد.

ساختمان فرسوده دیگری (بیش از یکصد سال قدمت) نبش خیابان رضی در خیابان شهید مصطفی خمینی واقع شده بود. مدت شش ماه رایزنی (و اطمینان دادن از در کار نبودن صورتحساب) به طول انجامید تا امکان دریافت موافقت استحکام بخشی رایگان بنای موصوف، از واقف دریافت شد.

آنچه در خبرهای منتشره شده از فرو ریزی ساختمان پلاسکو (نماد بازار مدرن ایران) به نظر می رسد، این است که شهرداری و سازمان آتش نشانی هشدارهای لازم را به مالک (ان) و بهره برداران این ساختمان داده اند اما ظاهراً گره حقوقی مالک- سرقفلی دار باعث این فاجعه شده است و هر کدام مسئولیت را به دیگری احاله می کنند. البته چنانچه مالک، بنیاد مستضعفان و جانبازان باشد که یک نهاد عمومی است ، نبایستی در این امور به شیوه کاسبکاران شخصی رفتار می کرد.



اما اصل ماجرا بنظر نگارنده، تنظیم دوباره معادله حقوقی مالک- سرقفلی دار است. اگرچه شیوه تربیتی ما ایرانیان در سَرسری گرفتن همه چیز حتی نکات ایمنی که در میزان مرگ و میر ناشی از رانندگی مان کاملاً مشهود است، منجر به بروز اینگونه فجایع غم انگیز می شود.