زیرا خدا که خالق انسان بوده بهتر از هر کسی می دانسته رفتار خشن و تند و اجبار و اکراه نه تنها اثر مثبت ندارد بلکه باعث انزجار و فرار و دوری مردم از دعوت کنندگان می شود و از همین روی فرمود:"ولو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک/ اگر خشن و تندخو و سنگین دل بودی از اطرافت پراکنده می شدند"

اولیای خدا در طول تاریخ برای تبلیغ دین و هدایت انسان ها تا پای جان خود فداکاری و جان فشانی کردند،اما شیوه و روش آنان عرضه ملایم و دوستانه و پیشنهاد محبت آمیز راه خیر و صلاح در برابر پیشنهادهای وسوسه انگیز شیطان بوده است.

آیات مختلفی مانند "والله یدعو" یا "دعوتکم فاستجبتم لی" به صراحت رقابت مستمر دو گزینه خیر و شر در زندگی انسان را یادآور می شود.

نقش اولیای خدا و بزرگان دین تربیت روحی انسان و تذکر مشفقانه و خیرخواهانه از موضع پدری و معلمی بوده تا پرده غفلت های انسان را کنار بزنند و حقیقت های باطنی را به او یادآور شوند.

در کنار رفتار و شیوه عملی پیشوایان دین تعابیر صریح فراوان چون روایت شگفت و حیرت انگیز:"کونوا دعاة لنا صامتین/ با سکوت مردم را به سوی دین و به سوی ما دعوت کنید!" دقیقا به همین موضوع اشاره دارد.

در عرصه فردی زندگی بزرگانی چون علامه طباطبایی خود به تنهایی قدرتمندترین عامل تبلیغ دین بود که هر کسی با دیدن زندگی و رفتار و خوی و منش آنان شیفته می شد.



رفتار کسانی مانند سید مهدی قوام رضوان الله علیه و مرحوم برهان و قاطبه علمای بزرگوار ما که در قرن اخیر زندگی و رفتارشان را دیده ایم و مردم شیفته و دلباخته سلوک و سیره شان بوده اند از مرحوم جهانگیرخان قشقایی و میرزا رحیم ارباب تا امثال مرحوم آیت الله کوهستانی و مرحوم شیخ غلامرضا فقیه یزدی(خراسانی) هرگز شما رفتار تحکم آمیز و تند و پرخاشگرانه و دخالت در زندگی شان با مردم نمی بینید، بلکه آنان چنان که خدا فرموده و امام زمان می خواسته زندگی خود را داشته اند و البته مردم در عطش معنویت و تشنگی روحانیت به سوی آنان می آمدند.



در عرصه اجتماعی نیز تلاش میدانی کسی مانند امام موسی صدر نیز عرضه یک الگوی جذاب و مؤثر از جامعه شیعی بود تا دیگران جامعه ای موفق و متوازن را ببینند و احساس کنند با پیروی از تعالیم این آیین می توان به چنین جامعه ای رسید. بخشی از سخنان اخیر رهبر انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای نیز صراحتا به همین موضوع اشاره داشت که اگر ما جامعه ای موفق و پیشرفته از لحاظ اجتماعی و اقتصادی و علمی داشته باشیم خودش بهترین تبلیغ برای اسلام است.



در چنین حالی موضع و زبان حال من این خواهد بود که من شیوه ای خوب و ارزشمند برای زندگی شناخته و راهی درست و مطمئن برای زیستن پیدا کرده ام که هم دنیای بهتری برای من می سازد و هم تفسیر روشن تری برای آخرت من ارائه می دهد، این شیوه خوشی و آرامش فردی و اجتماعی من را بهتر تامین می کند و چون نمی خواهم آن را برای خودم احتکار کنم و چون شما را دوست دارم آن را به شما معرفی می کنم و شما را به آن دعوت می کنم. اگر خواستید شما هم این شیوه را انتخاب کنید. بدون دعوا و بدون سروصدا و بدون تهمت زدن و فحش دادن و گشت ارشاد و دادگاه و محاکمه! وقتی رفتار و کردار و گفتار من واقعا زیبا و دلنشین باشد که دیگران ببینند زندگی بهتر و خوشتر و آرامتری دارم به طور طبیعی و بر اساس گرایش فطری شان این پیشنهاد را خواهند پذیرفت! من در این دعوت حتی اصرار غیر طبیعی نیز ندارم که دیگران احساس کنند با رد آن مثلا من خسارتی خواهم دید بلکه طوری از سر سیری و بی اعتنایی برخورد می کنم که بفمهند با رد این پیشنهاد آنها ضرر خواهند کرد(یمنون علیک أن أسلموا، قل لا تمنوا علی إسلامکم بل الله یمن علیکم أن هداکم للإیمان/ برای مسلمان شدن شان بر سر تو ای پیامبر منت می گذارند! به آنان بگو: برای اسلامتان بر من منت نگذارید، بلکه این خداست که به خاطر هدایت شما به ایمان [و نجات] بر شما منت دارد)



رویکرد امثال مرحوم آیت الله طالقانی و استاد مطهری و شهید بهشتی و امام موسی صدر و ... چنین است نه شیوه ها و رفتارها و روش هایی که بیشتر به رفتار و کردار پلیس و پاسبان می ماند تا رفتار معلم دلسوز و پدر مهربان. همان که امیر مؤمنان مالک اشتر را از آن نهی کرد که در مقابل مردم چنان نباش که چون درنده ای بخواهی آنان را با هر بهانه ای به چنگ و دندان بگیری و پاره کنی ( و لا تکونن علیهم سبعا ضاریا تغتنم أکلهم!) بلکه به عنوان نظام حاکم مخصوصا وقتی صبغه و سابقه و رنگ و روی دین و حوزه علمیه و روحانیت و اسلام دارد، مردم باید از تو رحمت و مهربانی ببینند و بخشش و عفو مشاهده و احساس کنند و به این ترتیب به سوی دین جذب شوند.