ابولا نامی است که در هفته های گذشته در رسانه های جهان بسیار تکرار شده و به چشم و گوش مخاطبان اخبار آشناست؛ بیماری ای که در کشورهای آفریقایی گسترش یافته و به گفته مقام های «سازمان جهانی بهداشت» روز به روز بر شمار مبتلایان و قربانیان آن افزوده می شود.



البته خبرهای پراکنده ای نیز از سرایت ویروس ابولا از قلمرو کشورهای آفریقایی به مناطق پیرامونی در برخی رسانه ها منتشر شده که بر نگرانی های موجود در این زمینه می افزاید.



«محمد مهدی گویا» رییس مرکز مدیریت بیماری های واگیردار وزارت بهداشت، روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: موردی از سرایت ویروس ابولا به کشورهای پیرامونی ایران و به طور ویژه عربستان سعودی گزارش نشده است.



گویا افزود: ویروس ابولا هم اکنون در کشورهای آفریقایی گسترش می یابد و از این رو وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با هماهنگی وزارت امور خارجه بر کسانی که از آفریقا وارد کشور می شوند، نظارت دارد و در فرودگاه به آنان در مورد بیماری ابولا و نشانه های آن اطلاع رسانی می کند.



پیش از این، گویا در گفت و گو با رسانه های دیگر خواستار توقف سفرهای غیر ضروری شهروندان ایرانی به کشورهای آفریقایی درگیر با ابولا شده بود.



**ابولا، بیماری عفونی با دامنه ابتلای چند ده هزار نفری



چند ماه پس از شروع موج تازه بیماری ابولا در قاره سیاه، سازمان جهانی بهداشت در روزهای میانی ماه گذشته بیانیه ای هشدار آمیز منتشر کرد و در آن خواستار همکاری دولت ها برای مقابله با این بیماری شد.



در بیانیه هفدهم مردادماه سازمان جهانی بهداشت، خطر گسترش بیماری ابولا یک «بحران بین المللی» خوانده شده که رویارویی با آن نیازمند اقدام جدی دولت ها و نه فقط وزارت خانه های بهداشت کشورها است.



پنجشنبه هفته گذشته، (ششم شهریورماه) خبرگزاری فرانسه با استناد به تازه ترین گزارش های سازمان جهانی بهداشت، شمار مبتلایان به بیماری ابولا را بیش از سه هزار نفر اعلام کرد که از این میان، نزدیک به 1600 نفر جان خود را از دست داده اند.



در همین روز، «بی.بی.سی» با اشاره به سخنان دستیار مدیر کل سازمان جهانی بهداشت خبر داد: ویروس ابولا تا پیش از کنترل نهایی می تواند در کشورهای آفریقایی تا 20 هزار نفر را مبتلا سازد.



به گزارش بی. بی. سی، مسوولان بهداشت جهانی نیازهای مالی برای رویارویی با ابولا در طول 9 ماه آینده را نزدیک به نیم میلیارد دلار برآورد کرده اند که قرار است 200 میلیون دلار آن در قالب یک وام اضطراری در اختیار کشورهای گینه، سیرالئون و لیبریا قرار گیرد.



نخستین نشانه های گسترش شتابنده این بیماری مرگبار در ماه مارس سال جاری میلادی (آخرین روزهای سال گذشته خورشیدی) در کشور گینه دیده شد.



البته پیش از آن نیز در ماه دسامبر 2013 (شهریور 1392) مواردی از ابتلا به بیماری ابولا گزارش شده بود، اما در چند ماه گذشته این بیماری بیشترین پیشروی و آمار مرگ و میر را بر جای گذاشته است.



ویروس ابولا در زمانی کوتاه، از گینه به کشورهای لیبریا و سیرالئون نیز گسترش یافت و در شرایط کنونی شهروندان شمار قابل توجهی از کشورهای آفریقایی همچون کنگو، سنگال، نیجریه و گامبیا را نیز گرفتار کرده است.



ابولا که بر پایه برخی خبرها، حتی گریبانگیر شماری از شهروندان کشورهای اروپایی ساکن در آفریقا و نیز کارکنان سازمان جهانی بهداشت نیز شده، نوعی بیماری عفونی است که نزدیک به 40 سال پیش در مناطقی از آفریقا شناسایی شد.



نخستین موج از گسترش ویروس ابولا در سال 1976 میلادی (1355 خورشیدی) در قسمت هایی از سودان و جمهوری دموکراتیک کنگو (زئیر پیشین) به راه افتاد و در مدت چند ماه، ده ها نفر را به کام مرگ فرستاد.



در طول سال های پیشین نیز بارها این بیماری در مناطق مختلف آفریقا بروز و گسترش یافته، اما موج چند ماه گذشته، از گسترده ترین موارد شیوع ابولا بوده است.



گفته می شود، نوعی خفاش بومی مناطق آفریقایی میزبان و ناقل طبیعی ویروس ابولا است؛ بیماری که هر از چند گاه در جوامع انسانی و برخی جانداران چون میمون ها گسترش می یابد.



** ماهیت ویروس ابولا و پیامدهای بیماری



به گفته یک متخصص ویروس شناسی، ابولا گونه ویژه ای از عوامل بیماری زا است که در دسته ویروس های خطرناک قرار می گیرد.



«حمید استاجی» متخصص میکروبیولوژی (ویروس شناسی) در گفت و گوی روز یکشنبه (نهم شهریورماه) با پژوهشگر خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: ویروس ها از نظر ژنی به طور کلی به 2 دسته آر.ان.ای (RNA) و دی.ان.ای (DNA) تقسیم می شوند که ابولا در دسته نخست قرار می گیرد و منشا و شناسایی اولیه آن در کشورهای آفریقایی صورت گرفته است.



شکل ظاهری ویروس ابولا نخی و رشته ای است و از این رو در خانواده «فیلوویروس ها» قرار می گیرد.



استاجی افزود: میکروبیولوژیست ها از نظر سطح ایمنی زیستی ویروس ها را به چهار گروه تقسیم می کنند که ابولا در دسته چهارم، یعنی خطرناک ترین ها قرار می گیرد.



این در حالی است که ویروسی چون عامل فلج اطفال از نظر خطرناک بودن در دسته دوم قرار دارد.



به گفته این متخصص ویروس شناسی، دوره نهفتگی یا «کمون» ویروس ابولا 2 تا 21 روز است، اما می تواند پس از انتقال به انسان به سرعت بروز یافته و موجب تب و خونریزی داخلی شدید شود.



پس از بروز بیماری، خونریزی داخلی در کنار دیگر پیامدهای فعالیت ویروسی در بدن ممکن است در مدت 24 تا 48 ساعت سبب مرگ گرفتاران به ابولا شود.



در مراحل نخستین فعال شدن ویروس ابولا در بدن، بیمار دچار حالت تهوع، ضعف شدید، تب، اسهال، درد عضلانی و برخی ضایعات پوستی می شود و سپس خونریزی داخلی توان او را تحلیل می برد.



دانشمندان و محققان تاکنون به درمان مشخصی برای بیماری ابولا دست نیافته اند، اما بر پایه برخی پژوهش های تایید نشده شماری از داروهای آنفلوآنزا و دارویی چون «زی مپ» (ترکیبی از آنتی بیوتیک های گوناگون) برای درمان مورد استفاده پزشکان در کشورهای آفریقایی قرار گرفته که در پاره ای موارد نتیجه بخش بوده است.



با این حال، بنا بر اعلان برخی کارشناسان بهداشتی، خطر مرگ بین مبتلایان به بیماری ابولا بسیار بالا است.



به گفته رییس مرکز مدیریت بیماری های واگیردار وزارت بهداشت، بین 60 تا 90 درصد از مبتلایان به بیماری ابولا جان خود را از دست می دهند.



در زمینه راه های انتقال بیماری نیز گویا توضیح داده است که ابولا فقط از راه خون و ترشحات بدن بیمار منتقل می شود و تنفس مبتلایان دیگران را آلوده نمی کند.



** جمع بندی



همچنان که گفته شد، ابولا ویروسی خطرناک و با ضریب بالای کشندگی است که در قاره سیاه پراکنده شده و تاکنون جان صدها نفر را گرفته است.



هر چند این ویروس هنوز در مناطق پیرامونی کشورمان پراکنده نشده است اما جا دارد که مسوولان بهداشتی با نظارت دقیق تر بر گذرگاه های ورودی مسافران مناطق پر خطر، از ورود ابولا جلوگیری کنند.



همچنین کسب آمادگی های لازم برای رویارویی با بیماری های فراگیر و خطرناک از این دست، بایسته ای است که پیش روی مسوولان بهداشت و درمان کشور قرار دارد.



از محمد کاظمی - گروه تحقیق و تفسیر خبر



پژوهشم**9279**1358