مستند «آخرین میدان» امشب از شبکه سه پخش می‌شود

باشگاه خبرنگاران جوان - مستند «آخرین میدان» با نگاهی تحلیلی به نقش شهید سپهبد قاسم سلیمانی در تحولات غرب آسیا، وقایع منطقه را از دهه ۹۰ میلادی تا زمان شهادت ایشان بررسی می‌کند و با تمرکز بر روابط علت و معلولی، به ریشه‌های شکل‌گیری جریان‌های تکفیری، از جمله داعش، می‌پردازد؛ روندی که از تحولات افغانستان و عراق آغاز شده و تا سیاست‌های آمریکا در منطقه امتداد یافته است.

محسن فارسی، کارگردان این مستند، درباره رویکرد اثر می‌گوید: غرب آسیا در تمام ادوار تاریخی، منطقه‌ای بسیار پیچیده و حائز اهمیت بوده است. همواره گفته می‌شود که این منطقه مردمانی دارد که حاکمیت بر آنان تقریباً امری محال است. یکی از دستاورد‌های بزرگ شهید سلیمانی که کمتر به آن پرداخته شده، ایجاد اتحاد میان همین اقوام و مردمان پیچیده برای ایستادگی در برابر تدابیر آمریکا و اسرائیل بود. گاهی تصور می‌شود محور مقاومت مجموعه‌ای از نیرو‌های تحت امر ایران است که منابع مالی‌شان از ایران تأمین می‌شود و بر اساس دستورات ایران عمل می‌کنند، اما در میدان عمل، بخشی از عناصر محور مقاومت را گروه‌هایی تشکیل داده‌اند که حتی در نخستین مواجهه با سردار سلیمانی، اسلحه به‌سوی ایشان کشیده بودند. ما نیز از آن‌جا که نمی‌خواستیم مطابق کلیشه‌های مرسوم تنها به بیان صفات رایج بپردازیم، بازه زمانی طولانی‌تری را برای روایت در نظر گرفتیم. به‌عنوان نمونه، حمله صدام به کویت و جنگ خلیج فارس از نقاط مهمی است که کمتر به آن اشاره شده، در حالی که این رویداد‌ها نقش قابل‌توجهی در شکل‌گیری و پراکندگی گروه‌های تکفیری در غرب آسیا داشته‌اند.

وی در ادامه تأکید می‌کند: نکته بسیار مهم این است که حضور حاج قاسم در مواجهه با داعش، محدود به دهه ۹۰ شمسی نمی‌شود. ایشان از اواخر دهه هفتاد شمسی با این گروه‌ها و همچنین با آمریکا و اسرائیل آشنایی کامل داشتند و این عوامل را به‌صورت شبانه‌روزی رصد و مطالعه می‌کردند. به همین دلیل، زمانی که دولت‌-ملت‌های منطقه غرب آسیا ـ از جمله جریان‌های مختلف سیاسی در ایران، همچنین عراق و سوریه ـ با داعش روبه‌رو شدند و عملاً رویکرد قابل دفاعی نداشتند، این حاج قاسم بود که با وجود همه مخالفت‌ها و با حداقل امکانات، مجوز‌ها و دسترسی‌ها، توانست در برابر داعش و آمریکا ایستادگی کند. در مقاطعی که شرایط به بن‌بست می‌رسید نیز، رهبری از ایشان حمایت می‌کردند.

فارسی درباره دشواری‌های پژوهش این مستند می‌گوید: حاج قاسم از آن دسته شخصیت‌هایی است که اصطلاحاً «نگاه شهودی» دارد. کار روی چنین شخصیت‌هایی بسیار دشوار است، زیرا آنها به‌صورت مداوم در ذهن خود در حال تحلیل شرایط هستند. من نیز با آگاهی از این موضوع تلاش کردم به داده‌های مورد مطالعه شهید سلیمانی دسترسی پیدا کنم؛ داده‌هایی که متأسفانه در داخل کشور در انحصار گروه خاصی است و نه خودشان کاری انجام می‌دهند و نه امکان فعالیت را برای دیگران فراهم می‌کنند. در مقابل، اسناد و تحقیقات اندیشکده‌های آمریکایی، اسرائیلی و حتی اروپایی کمک شایانی به فرآیند پژوهش من کرد. اگر به مصاحبه‌های مستند توجه شود، حضور کارشناسانی مانند دکتر اسداللهی با محتوایی متفاوت از سایر گفت‌و‌گو‌های پیشین‌شان قابل مشاهده است؛ تفاوتی که ناشی از دسترسی به پرسش‌های درست بود و این پرسش‌ها را مدیون همان اندیشکده‌های غربی هستم.

وی ادامه می‌دهد:  آقای علیرضا عسگری، دکتر یاسر قزوینی و دکتر هادی معصومی زارع نیز کمک‌های ارزشمندی در روند ساخت این مستند داشتند. همچنین دوستان در مکتب حاج قاسم، تمام‌قد از این پروژه حمایت کردند و بدون همراهی و حمایت آنها، ساخت چنین مستندی، به‌ویژه در این مقطع زمانی، عملاً غیرممکن بود.

به گزارش روابط عمومی فیلم مستند تحلیلی «آخرین میدان»، تهیه کننده و کارگردان این مستند محسن فارسی است و از دیگر عوامل آن می‌توان به مشاور هنری: محمدعلی فارسی، گوینده متن: حسین محمودیان، صداگذاری: آرش قاسمی، فیلمبرداری: سید حسن سیدی پریشان، اشاره کرد.