تکرار سناریوهای غرب از دهان اعراب

باشگاه خبرنگاران جوان؛ مهدی سیف تبریزی* - ادعا‌های تکراری و پاسخ قاطع ایران در حالی که منطقه خاورمیانه همچنان با تنش‌های ناشی از بحران‌های بین‌المللی دست و پنجه نرم می‌کند، شورای همکاری خلیج فارس در نشست صد و شصت و پنجم وزرای خارجه خود که روز ۱۰ شهریور در کویت برگزار شد، بیانیه‌ای صادر کرد که بار دیگر ادعا‌های قدیمی و بی‌اساس این شورا را علیه جمهوری اسلامی ایران تکرار کرد. این بیانیه، که به ریاست عبدالله علی عبدالله، وزیر خارجه کویت، و با حضور وزرای خارجه شش کشور عضو (عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت، بحرین، قطر و عمان) و همچنین وزیر خارجه ژاپن به‌عنوان عضو مهمان تدوین شد، بر مسائل حساس مانند حاکمیت بر جزایر سه‌گانه ایرانی (ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک)، میدان گازی آرش و برنامه هسته‌ای ایران تمرکز داشت. این ادعاها، که بیشتر شبیه به یک سناریوی تکراری برای خوش‌خدمتی به قدرت‌های خارجی است، بلافاصله با واکنش قاطعانه مقامات ایرانی رو‌به‌رو شد و بار دیگر نشان داد که چنین موضع‌گیری‌هایی نه تنها هیچ تغییری در واقعیت‌های جغرافیایی و حقوقی ایجاد نمی‌کنند، بلکه تنها بر پیچیدگی روابط منطقه‌ای می‌افزایند.

بیانیه شورای همکاری خلیج فارس، که از سوی رسانه‌های عربی به عنوان «موضع ثابت» اعضای این شورا توصیف شد، ادعا کرد که جزایر سه‌گانه «بخشی جدایی‌ناپذیر از خاک امارات متحده عربی» هستند و هرگونه اقدام ایران در این جزایر «نامعتبر» است. همچنین، میدان گازی آرش را «کاملاً در محدوده دریایی کویت و عربستان» دانست و خواستار مشارکت مستقیم شورای همکاری خلیج فارس در مذاکرات هسته‌ای ایران شد، با این استدلال که این مذاکرات باید «همه نگرانی‌های امنیتی کشور‌های عضو» را پوشش دهد. این ادعاها، که ریشه در اختلافات تاریخی دارند، در حالی مطرح می‌شوند که ایران همواره بر حاکمیت تاریخی و حقوقی خود بر این مناطق تأکید کرده و پیشنهاد مذاکرات مستقیم را داده است. اما به نظر می‌رسد برخی شیخ‌نشین‌ها، که بدون حمایت خارجی حتی در مدیریت منابع خودشان لنگ می‌زنند، ترجیح می‌دهند به جای دیپلماسی واقعی، به تکرار ادعا‌های واهی بپردازند.

رد قاطع و تأکید بر حاکمیت

وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران، تنها چند ساعت پس از انتشار بیانیه شورای همکاری خلیج فارس، پاسخی رسمی و محکم صادر کرد. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، در بیانیه‌ای که دیروز منتشر شد، ادعا‌های شورای همکاری خلیج فارس را «تکراری، بی‌اعتبار و فاقد ارزش حقوقی» خواند و تأکید کرد که جزایر سه‌گانه «بخشی جدایی‌ناپذیر از قلمرو سرزمینی ایران» هستند. وی افزود که تکرار چنین ادعا‌هایی «هیچ تغییری در واقعیت‌های تاریخی، جغرافیایی و حقوقی» ایجاد نمی‌کند و ایران هر اقدامی برای تأمین امنیت و صیانت از منافع ملی در این جزایر انجام خواهد داد. بقایی همچنین در مورد میدان آرش گفت که ادعا‌های یکجانبه کویت و عربستان «نامعتبر» هستند و دستیابی به توافق عادلانه نیازمند «گفتگوی دوجانبه و تلاش مشترک» است، نه بیانیه‌های یک‌طرفه که بیشتر به نمایش سیاسی شبیه‌اند.

این موضع‌گیری‌های دستگاه دیپلماسی و وزیر خارجه، که با حمایت گسترده داخلی همراه بود، نشان‌دهنده سیاست خارجی قاطع دولت ایران در دفاع از تمامیت ارضی است و بار دیگر ثابت کرد که تهران در برابر فشار‌های خارجی به هیچ عنوان کوتاه نخواهد آمد.

فقدان سند و نقض اصول بین‌المللی

از منظر حقوقی، ادعا‌های شورای همکاری خلیج فارس در مورد جزایر سه‌گانه و میدان آرش فاقد پایه و اساس محکم هستند و بیشتر بر پایه تفسیر‌های یک‌جانبه و تاریخی ناقص استوارند. جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک از دوران باستان بخشی از خاک ایران بوده‌اند، و اسناد تاریخی مانند نقشه‌های قدیمی اروپایی و عربی این حاکمیت را تأیید می‌کنند. در سال ۱۹۷۱، پس از خروج بریتانیا از منطقه، ایران حاکمیت خود را بر این جزایر اعمال کرد، و هیچ سند معتبر بین‌المللی وجود ندارد که مالکیت امارات را اثبات کند. دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ) نیز تاکنون هیچ حکمی در حمایت از ادعا‌های امارات صادر نکرده.

در مورد میدان گازی آرش، که کویت و عربستان آن را «الدره» می‌نامند، مسئله بر سر مرز‌های دریایی است. بر اساس کنوانسیون حقوق دریا‌ها (UNCLOS) ۱۹۸۲، که ایران و کویت هر دو عضو آن هستند، مرز‌های فلات قاره باید بر اساس اصول عدالت و توافق دوجانبه تعیین شود. ادعای شورای همکاری خلیج فارس مبنی بر اینکه میدان «کاملاً در محدوده کویت و عربستان» است، نادیده گرفتن سهم ایران در فلات قاره خلیج فارس است و هیچ توافق رسمی سه‌جانبه‌ای وجود ندارد که این ادعا را تأیید کند. چنین ادعا‌هایی «فاقد اعتبار حقوقی» هستند و تنها به منظور بهره‌برداری یک‌جانبه از منابع مطرح می‌شوند. در واقع، این ادعا‌ها نقض اصل «حسن نیت» در حقوق بین‌الملل است و می‌تواند به عنوان تلاش برای تغییر مرز‌ها از طریق فشار سیاسی تفسیر شود.

برنامه هسته‌ای ایران نیز از منظر حقوقی کاملاً شفاف است. ایران به عنوان عضو ان‌پی‌تی، تعهدات خود را رعایت کرده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بار‌ها فعالیت‌های صلح‌آمیز آن را تأیید کرده است. خواست شورای همکاری خلیج فارس برای مشارکت در مذاکرات هسته‌ای فاقد پایه حقوقی است، زیرا این مذاکرات بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد پیش می‌روند و شورای همکاری خلیج فارس هیچ حضور رسمی در این فرآیند ندارد. چنین درخواستی بیشتر شبیه به تلاش برای دخالت در امور داخلی ایران است تا یک موضع حقوقی معتبر.

وابستگی و نفاق منطقه‌ای

از منظر سیاسی، بیانیه شورای همکاری خلیج فارس نشان‌دهنده وابستگی عمیق این کشور‌ها به قدرت‌های غربی و صهیونیستی است. در حالی که شورای همکاری خلیج فارس در بیانیه خود از بحران فلسطین حمایت و حملات اسرائیل به غزه را محکوم می‌کند، ادعا‌های ضدایرانی آن دقیقاً در راستای منافع اسرائیل و آمریکا قرار دارد که همیشه به دنبال تضعیف ایران بوده‌اند. این نفاق آشکار است: کشور‌هایی مانند عربستان و امارات که روابط پنهان با اسرائیل دارند (مانند توافق ابراهیم)، حالا نقش مدافعان منطقه را بازی می‌کنند، در حالی که خودشان منبع اصلی تنش‌های منطقه‌ای هستند. تحلیل‌گران معتقدند که این بیانیه بخشی از استراتژی آمریکا برای فشار بر ایران پس از مذاکرات هسته‌ای اخیر است، و شورای همکاری خلیج فارس به عنوان ابزاری برای این هدف عمل می‌کند.

علاوه بر این، ادعا‌ها در مورد جزایر و میدان گازی آرش نشان‌دهنده ترس شورای همکاری خلیج فارس از قدرت روبه‌رشد ایران است. کشورمان با گسترش روابط قوی با قدرت‌های شرقی مانند چین و روسیه، و پیشنهاد‌هایی مانند «امنیت پایدار بدون مداخله خارجی»، همیشه به دنبال همکاری منطقه‌ای بوده، اما شورای همکاری خلیج فارس ترجیح می‌دهد به جای آن، به دعوت قدرت‌های خارجی مانند ژاپن و آمریکا بپردازد. 

این رویکرد نه تنها امنیت منطقه را تهدید می‌کند، بلکه نشان‌دهنده ضعف دیپلماتیک این شیخ‌نشین‌هاست که بدون چتر حمایتی غرب، حتی در مدیریت داخلی‌شان مشکل دارند. 

در نهایت، این بیانیه نه تنها ایران را قوی‌تر می‌کند – با ایجاد اتحاد داخلی علیه ادعا‌ها – بلکه ضعف شورای همکاری خلیج فارس را برملا می‌سازد. ایران، با تاریخ هزاران ساله‌اش، چنین ادعا‌های پوچی را به زباله‌دان تاریخ می‌فرستد و آماده هرگونه دفاع از منافعش است. زمان آن رسیده که شورای همکاری خلیج فارس به جای تکرار ادعا‌های بی‌ثمر، به دیپلماسی واقعی روی آورد و بفهمد که منطقه بدون همکاری با ایران، هرگز امن نخواهد بود.

*کارشناس بین‌الملل