کودک‌آزاری رفتاری است که افراد دیگر و به ویژه بزرگسالان نسبت به کودکان روا می‌دارند که البته شامل والدین و اعضای خانواده کودک هم می‌شود و در نتیجه، به سلامت جسمی و روانی کودک آسیب می‌رساند.

کودک‌آزاری به انواع مختلف دسته‌بندی می‌شود که از آن جمله کودک‌آزاری جسمی، مسامحه یا غفلت از کودک، کودک‌آزاری روانی و آزار جنسی است.

صاحب‌نظران غفلت از کودک را کوتاهی در انجام وظایف نسبت به کودکان می‌دانند که موجب لطمه زدن به رشد جسمی و روانی کودک می‌شود و بر همین اساس بیشترین موارد غفلت از کودکان شامل گروه نوزادان، نوپایان و کودکان پیش‌دبستانی و دیگر کودکان می‌شود.

مسامحه فیزیکی شامل امتناع یا تأخیر شدید در اعمال مراقبت‌های تندرستی و بهداشتی مورد نیاز، رهاسازی کودک به مدت زیاد، سرپرستی نامناسب، عدم پذیرش کودک و فرار او از خانه، کوتاهی در فراهم کردن امنیت و رفع نیاز‌های فیزیکی بیشترین شیوع را در جوامع مختلف از جمله ایران دارد.

صاحب‌نظران غفلت از کودک را کوتاهی در انجام وظایف نسبت به کودکان می‌دانند که موجب لطمه زدن به رشد جسمی و روانی کودک می‌شود و بر همین اساس بیشترین موارد غفلت از کودکان را گروه نوزاد، نوپا و کودکان پیش‌دبستانی و سپس سایر سنین کودکی شامل می‌شود

این در حالی است که مسامحه فیزیکی می‌تواند به شدت بر روی رشد کودک تأثیر منفی بگذارد و پرورش صحیح او را با اختلال مواجه کرده و وی را به سوء تغذیه و انواع بیماری‌های جسمی دچار سازد.

مسامحه آموزشی و بهداشتی از دیگر موارد شایع غفلت است که در نوع آموزشی اگرچه کودک در سن مدرسه و به تعبیری واجب‌التعلیم است، اما در مسیر آموزش و حضور در مدرسه قرار ندارد و در نوع بهداشتی به معنای هرگونه بی توجهی به سلامت و بهداشت کودک و نیز مسائل پزشکی و ضرورت‌های زیستی وی است.

هرگونه خودداری از محبت، مهربانی و توجه نکردن به کودک و نیاز‌های عاطفی و احساسی او از جمله موارد قابل تعریف در مسامحه احساسی است که به شدت اثرگذار بوده و پیامد‌های منفی بر روح و روان کودک دارد.

جامعه مدرن و پررنگ شدن خشونت

خشونت علیه کودکان و زنان همیشه به عنوان بدترین و خشن‌ترین انواع خشونت‌های خانگی مطرح بوده و علل شکل‌گیری و راه‌های جلوگیری از آن نیز یکی از موضوعات جذاب برای تحلیل‌گران و پژوهشگران علوم اجتماعی و جامعه‌شناسان است.

جامعه شناسان و روان‌شناسان بر این عقیده‌اند که فشار‌های زندگی مدرن، مشکلات اقتصادی و معیشتی، ناتوانی افراد برای مقابله با آن و عدم برخورداری از مهارت‌های زندگی موجب رشد خشونت در جامعه شده است.

کاهش آستانه تحمل افراد، ناتوانی در کنترل رفتار و گفتار در زمان بروز عصبانیت و هیجانات، حوادث دلخراش ناشی از درگیری‌های خیابانی و خشونت‌های خانگی را رقم زده است.

کودکان قربانی خشونت و بی‌ثباتی والدین خود می‌شوند و زخم‌های این بی‌مبالاتی‌ها و رفتار‌های غیرانسانی بر تن و روحشان اثر ماندگار و قابل مشاهده می‌گذارد

از جمله قربانیان خشونت‌های خانگی که جزو بی‌دفاع‌ترین‌ها و مظلوم‌ترین افراد محسوب می‌شوند، کودکان هستند که هر از گاهی با رسانه‌ای شدن یکی از شمار فراوان این دست حوادث، دل هر خواننده و شنونده‌ای به درد می‌آید.

کودکان، قربانی خشونت و بی‌ثباتی رفتاری والدین خود می‌شوند و زخم‌های این بی‌مبالاتی‌ها و رفتار‌های غیرانسانی بر تن و روحشان اثر ماندگار و قابل مشاهده می‌گذارد.

هرچه جامعه و زندگی صنعتی رو به جلو حرکت می‌کند آسیب‌ها و عوارض این روند در جامعه پررنگ‌تر شده و حتی تغییر شکل می‌یابد به طوری که تا دیروز بیشترین جنبه مشهود و شناخته شده آن میان مردم، خشونت فیزیکی، جسمی و جنسی بود در حالی که امروزه کارشناسان، دست‌اندرکاران و متولیان این حوزه، چهره دیگری از این خشونت را معرفی می‌کنند.

مسامحه، محرومیت کودک از حقوق روشن

یک کارشناس امور اجتماعی در این خصوص گفت: اصلی‌ترین نوع کودک‌آزاری در دنیای کنونی غفلت و مسامحه است که در یک کلام به معنای بی‌توجهی و عدم احقاق حقوق حقه کودک است که برگردن والدین است.

غلامحسین حقدادی اظهار کرد: کودک نمی‌تواند از خود دفاع کند و باید والدین اسباب و ملزومات حیات و زیست را برایش فراهم کنند، اما گاهی در انجام وظایف خود غفلت و مسامحه می‌کنند.

در دنیای پیشرفته امروز دیگر کودک‌آزاری تنها محدود به کتک زدن، سیاهی و کبودی بدن کودک و تعرض و آزار جنسی و امثال آن نیست بلکه دسته‌بندی‌های جدید و البته مهمی به این پدیده و نوع خشونت افزوده شده است

وی افزود: عدم رسیدگی به تغذیه کودک، پیگیری نکردن بحث آموزش و ثبت‌نام وی در مدرسه، نزدن واکسن و انجام ندادن مراقبت‌های بهداشتی لازم، رها کردن و بی‌توجهی به تامین امکانات مورد نیاز کودک برای زیست و تغذیه از مهمترین و شایع‌ترین مصادیق غفلت است.

این کارشناس امور اجتماعی ادامه داد: به تعبیر دیگر هر نیازی که در حوزه تربیتی، تغذیه‌ای، بهداشتی و رفاهی برای کودک از سوی والدین تامین نشود مصداق غفلت است.

وی اظهار کرد: در دنیای پیشرفته کنونی دیگر کودک‌آزاری تنها محدود به کتک زدن، سیاهی و کبودی بدن کودک و تعرض و آزار جنسی و امثال آن نیست بلکه دسته‌بندی‌های جدید و البته مهمی به این پدیده و نوع خشونت افزوده شده است.

حقدادی افزود: کودک‌آزاری عاطفی یکی از رایج‌ترین انواع کودک‌آزاری در دنیای امروز است که شامل بی‌توجهی، قهر و محرومیت از عاطفه یا بدرفتاری روانی شامل فحاشی و از بین بردن اعتماد به نفس کودک می‌شود که در گذشته از آن به عنوان روش تربیتی یاد می‌شد، اما روش درستی نیست.

تنهایی کودکان امروز در شلوغی زندگی مدرن

مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان رضوی نیز اظهارکرد: کودکان امروز، اغلب تنها و بدون خواهر و برادر هستند که گرچه فشار معیشتی و عوامل اقتصادی در این وضعیت موثر است، اما در هر صورت کودکان امروز اغلب تک فرزند و تنها هستند.

ابراهیم زره‌ساز با بیان اینکه کودکان امروز باکودکان دهه‌ها و حتی سال‌های گذشته متفاوت هستند، گفت: امروز تنها محرومیت و فقر اقتصادی نیست که دامنگیر حقوق کودک و آینده آنان شده است.

وی افزود: بسیاری از کودکان حتی کودکان خانواده‌های دارای وضعیت اقتصادی خوب و عالی در تنهایی زندگی می‌کنند و در آسیب‌های فراوان و فضا‌های آسیب زا محاصره شده اند.

وی ادامه داد: آگاهی خانواده و آموزش نحوه مواجهه و ارتباط با کودک بسیار مهم است، زیرا نحوه درست ارتباط گیری با کودک بزرگترین سهم و تاثیر را در تربیت فکری، عاطفی و رفتاری وی دارد.

مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان رضوی، لازمه احقاق حقوق کودک را کنار هم قرار گرفتن سه محور دانست و گفت: تصمیم سازان و برنامه ریزان، خانواده و مطالبه گری خود کودک و نوجوان سه ضلع لازم برای احقاق حقوق این قشر هستند.

منبع: ایرنا