مطلقاً از خشکسالی عبور نکرده‌ایم/ ۶۱ درصد عقب ماندگی بارش داریم

باشگاه خبرنگاران جوان - عیسی بزرگ‌زاده در واکنش به برخی اظهارات پیرامون عبور کشور از خشکسالی تاکید کرد: با وجود بارش‌های اخیر، مطلقاً از خشکسالی عبور نکرده‌ایم، زیرا گرچه در روزهای اخیر خبرهای خوب را دیدیم و شاهد بارش‌هایی بوده‌ایم که احتمالاً در روزهای آینده نیز این روند ادامه خواهد داشت اما این به‌هیچ‌وجه به معنای عبور از شرایط خشکسالی نیست.

به گفته او تا تاریخ بیست‌ویکم آذر، میانگین بارش دریافتی کشور حدود ۲۰ میلی‌متر بوده، در حالی که بر اساس شرایط متعارف باید بیش از ۵۱ میلی‌متر بارش دریافت می‌کردیم. به بیان دیگر، در مقیاس کشوری حدود ۶۱ درصد عقب‌ماندگی بارشی داریم. در برخی استان‌ها از جمله کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی عملاً تاکنون بارش مؤثری دریافت نشده است.

سخنگوی صنعت آب در ادامه با بیان اینکه لطف الهی شامل حال کشور شده و در چند روز گذشته بارش‌هایی رخ داده، اظهار کرد: در استان‌هایی مانند یزد، خراسان رضوی، خراسان شمالی، تهران، اصفهان، قم، فارس، البرز و قزوین میزان بارش‌ها کم بوده است. برای مثال، در استان تهران تا تاریخ بیست‌ویکم آذر، حدود ۷۶ درصد نسبت به میزان نرمال عقب‌ماندگی وجود دارد؛ به‌طوری‌که تنها حدود ۱۵ میلی‌متر بارش دریافت شده، در حالی که میزان مورد انتظار ۶۲ میلی‌متر بوده است، بنابراین این میزان بارش در مقایسه با عقب‌ماندگی انباشته و مزمنی که طی پنج تا شش سال گذشته ایجاد شده و همچنین شرایط ماه‌های اخیر که مصرف افزایش یافته، زمین خشک بوده و آسمان نیز سخت‌گیرتر شده است، هنوز به‌عنوان یک اتفاق مهم و تعیین‌کننده تلقی نمی‌شود.

وی ادامه داد: امیدواریم مطابق پیش‌بینی‌ها بارش‌های مناسبی در ادامه رخ دهد اما نباید این موضوع موجب سوءتفاهم شود. در حال حاضر، در متوسط کشوری حدود ۶۲ درصد و در برخی مناطق مانند تهران حدود ۷۶ درصد عقب‌ماندگی بارشی وجود دارد.

او در ادامه افزود: اگر همه سدهای کشور را به‌صورت یک مجموعه در نظر بگیریم، ورودی آب از ابتدای سال آبی، یعنی از اول مهر تا بیست‌ویکم آذر، حدود ۲ میلیارد و ۸۹۰ میلیون مترمکعب بوده است، در حالی که این عدد در مدت مشابه سال گذشته ۴ میلیارد و ۵۷۰ میلیون مترمکعب بوده است. این یعنی ورودی آب به سدها حدود ۳۷ درصد کمتر از سال گذشته است.

به گفته او همچنین حجم مخازن سدها در تاریخ بیست‌ویکم آذر امسال حدود ۱۶ میلیارد و ۶۱۰ میلیون مترمکعب بوده، در حالی که در زمان مشابه سال گذشته این عدد به ۲۲ میلیارد و ۶۷۰ میلیون مترمکعب می‌رسید؛ یعنی حدود ۲۷ درصد کاهش؛ بنابراین تأکید می‌کنم که این شرایط نباید موجب سوءتفاهم شود. ما همچنان به مدیریت مصرف نیاز داریم، همچنان باید سناریوی بدبینانه را برای تأمین آب شرب در دستور کار داشته باشیم و مدیریت بهینه مصرف در بخش‌های کشاورزی و صنعت نیز باید به‌صورت جدی دنبال شود.

وزارت نیرو برای مقابله با سیلاب‌ها آماده است

بزرگ‌زاده در پاسخ به این پرسش که وزارت نیرو برای مواجهه با بارش‌های شدید و احتمال وقوع سیلاب چه میزان آمادگی دارد؟ گفت: مهم‌ترین عامل آمادگی، خود مردم هستند. پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی، مراجع جهانی و وزارت نیرو در دسترس عموم قرار دارد و زمانی که می‌دانیم در روزهای آینده احتمال بارش در بخش‌های گسترده‌ای از کشور وجود دارد، نخستین اقدام، اجتناب از قرارگیری در حاشیه و بستر رودخانه‌ها و پهنه‌های سیلابی است. شهروندان محترم باید از حضور در مواضع خطر پرهیز کنند.

سخنگوی صنعت آب ادامه داد: تیم‌های وزارت نیرو نیز آماده هستند، سدها آمادگی لازم برای کنترل و مهار سیلاب را دارند اما نگرانی اصلی ما مربوط به آبراهه‌ها و مسیرهایی است که سد ندارند یا در بالادست سدها قرار گرفته‌اند. در این مناطق، امکان کنترل سیلاب وجود ندارد و طبیعت هرگونه که رقم بخورد، همان رخ خواهد داد. اگر جریان آب از بالادست وارد سد شود، در مخزن سد آرام می‌گیرد، پیک سیلاب شکسته می‌شود و سیلاب تا حد زیادی کنترل خواهد شد اما در مسیرهایی که فاقد سد یا بند هستند، توصیه جدی ما اجتناب از قرارگیری در مواضع خطر است.

او با اشاره به وضعیت ذخیره‌سازی سدها تصریح کرد: بسیاری از مخازن سدهای کشور در ترازهای پایین یا نسبتاً پایین قرار دارند و ظرفیت قابل‌توجهی برای آبگیری وجود دارد. البته این موضوع منوط به آن است که جبهه‌های بارشی در بالادست سدها رخ دهد تا امکان تله‌اندازی و کنترل سیلاب فراهم شود. اگر بارش در پایین‌دست سدها اتفاق بیفتد، طبیعتاً چنین امکانی وجود نخواهد داشت.

او همچنین در مورد تفاوت باران و برف در فرآیند ذخیره‌سازی نیز  توضیح داد که هر دو در دسته بارش قرار می‌گیرند. اگر بارش در مناطقی با دمای زیر صفر رخ دهد، به‌صورت برف خواهد بود. مزیت برف این است که به‌صورت تدریجی ذوب می‌شود و فرصت می‌دهد آب به‌آرامی وارد سیستم شود، بدون آنکه پیک لحظه‌ای شدید ایجاد کند. از نظر حجم کلی آب، تفاوت زیادی میان باران و برف وجود ندارد اما از نظر پیک لحظه‌ای جریان، باران می‌تواند باعث افزایش ناگهانی دبی رودخانه و طغیان آن شود و دشت‌های سیلابی اطراف را درگیر کند که این امر مخاطراتی برای مردم و کانون‌های جمعیتی اطراف ایجاد می‌کند. از این منظر، بارش به‌صورت برف برای مدیریت خطر سیلاب مطلوب‌تر است.

 بزرگ‌زاده در خصوص این دیدگاه که با ضرب میزان بارش در مساحت یک منطقه می‌توان نیاز آبی آن را تأمین کرد، توضیح داد: چنین محاسبه‌ای از نظر فنی صحیح نیست. در استان سیستان و بلوچستان، سدهای متعددی وجود دارد و زیرساخت‌های ذخیره‌سازی آب در این منطقه مناسب است. در سیلاب‌های دو تا سه سال گذشته، سدهایی مانند کهیر، زیردان، پیشین و سایر سدها عملکرد بسیار مطلوبی داشتند. این منطقه وسیع است، آبراهه‌های کوچک و بزرگ فراوانی دارد و جبهه‌های بارشی نیز می‌توانند مخاطراتی ایجاد کنند.

وی ادامه داد: اما در مقایسه با کشورهای همسایه در جنوب خلیج فارس یا مناطق شرقی، میزان خسارت در کشور ما کمتر بوده که این امر به‌واسطه وجود همین زیرساخت‌هاست. در عین حال، لازم است مردم و حتی برخی کارشناسان توجه داشته باشند که بارش ضربدر مساحت، معادل روان‌آب قابل بهره‌برداری نیست. تبخیر، تعرق و نفوذ از عوامل مهمی هستند که در تمام دنیا ضریب بالایی دارند. در محاسبات هیدرولوژیک، ضریبی به نام ضریب روان وجود دارد که این عوامل را در نظر می‌گیرد و بدون توجه به آن، نمی‌توان برآورد دقیقی از منابع آب قابل استحصال ارائه داد.

منبع: وزارت نیرو