ایران اینترنشنال در آیینه جنگ ۱۲ روزه: روایت‌سازی در خدمت عملیات روانی

باشگاه خبرنگاران جوان؛ حامد شهبازی* - در بحران‌ها، رسانه‌ها یا تبدیل به آینه‌ای برای واقعیت می‌شوند یا ابزاری برای تحریف آن. در جریان جنگ ۱۲ روزه اخیر، شبکه ایران اینترنشنال نه‌تنها روایتگر نبود، بلکه در قامت یک بازیگر فعال عملیات روانی ظاهر شد—با تاکتیک‌هایی، چون سانسور زمینه‌ها، روایت‌های جهت‌دار و هم‌صدایی با منافع متخاصم. 

این مقاله نگاهی تحلیلی است به شیوه روایت‌سازی این شبکه در حساس‌ترین بزنگاه‌های ژئوپلیتیکی.

 

۱. تکنیک‌های بازنمایی و روایت‌سازی

الف) گزینش سوگیرانه منابع 

ایران اینترنشنال عمدتاً گزارش‌های خود را به منابع ناشناس، اکانت‌های مجازی، شهروندخبرنگاران فاقد اعتبار رسانه‌ای و همچنین رسانه‌های عبری، چون جروزالم پست ارجاع می‌دهد. این نوع ارجاع، امکان راستی‌آزمایی را از مخاطب سلب و جهت‌گیری گفتمانی شبکه را تقویت می‌کند.

 

ب) تکرار واژگان القایی 

کلیدواژه‌هایی نظیر «فروپاشی اقتصادی»، «اعتراضات گسترده»، یا «سرکوب خونین» در بازه زمانی کوتاه بار‌ها تکرار می‌شوند. این تکنیک که در مطالعات روان‌شناسی رسانه با عنوان Priming شناخته می‌شود، به تثبیت یک تصویر ذهنی خاص از وضعیت ایران می‌انجامد.

 

ج) حذف زمینه‌های تحلیلی 

روایت وقایع بدون ارائهٔ زمینه‌های اجتماعی، تاریخی یا سیاسی موجب می‌شود مخاطب قادر به تحلیل انتقادی نباشد و صرفاً با روایت خام، القائی و یک‌سویه مواجه شود. این حذف زمینه‌ها خود نوعی «تحریف نرم واقعیت» محسوب می‌شود.

 

 ۲. هدف‌گذاری روانی و شناختی

الف) القای بی‌ثباتی ساختاری 

پوشش مکرر صف‌های کالا، نرخ ارز، قطع برق یا اعتراضات پراکنده به‌گونه‌ای تدوین می‌شود که کشور در آستانه فروپاشی تصویر شود.

 

ب) تضعیف انسجام ملی 

پرداخت هدفمند به موضوعات قومیتی، مذهبی، جنسیتی و زبانی و نمایش آنها در قالب تضاد دولت–ملت، موجب شکاف‌سازی در جامعه و تضعیف همبستگی داخلی می‌شود.

 

ج) عادی‌سازی مداخله خارجی 

از طریق دعوت و تریبون‌دهی به چهره‌هایی مانند نتانیاهو، بن‌گویر یا سیاست‌مداران غربی، اعمال تحریم یا دخالت نظامی به‌عنوان واکنشی مشروع و حتی انسانی تصویر می‌شود.

 

 ۳. سبک نگارشی و ساختار زبانی

 

- تیتر‌های جهت دار و ترس‌آلود: نمونه‌هایی، چون «ایران روی لبهٔ تیغ» یا «مردم خواهان ورود ارتش آمریکا» رایج‌اند. 

- مصاحبه‌های یک‌سویه: اغلب با افرادی انجام می‌شود که مواضعی ضد حاکمیت دارند؛ بدون حضور منتقدان مستقل یا تحلیلگران بی‌طرف. 

- هم‌خوانی با رسانه‌های عبری: ساختار گزارش‌های امنیتی یا بین‌المللی این شبکه با رسانه‌های اسرائیلی، چون Israel Hayom و i۲۴ News هم‌راستاست.

 

۴. عملکرد ایران اینترنشنال در جنگ ۱۲ روزه: رسانه در خدمت جنگ روانی

 

در جریان جنگ ۱۲ روزه اخیر میان ایران و رژیم صهیونیستی، شبکه ایران اینترنشنال به‌عنوان یکی از بازو‌های جنگ رسانه‌ای دشمن، نقش پررنگی در تحریف روایت و تقویت عملیات روانی ایفا کرد:

 

- توصیف تجاوز به‌عنوان دفاع: در آغاز جنگ، حملات اسرائیل در پوشش خبری این شبکه به‌صورت «اقدام پیش‌گیرانه» تصویر شد، بی‌توجه به نقض حاکمیت ملی ایران.

- مصاحبه‌های هدایت‌شده با مقامات جنگ‌طلب: نتانیاهو و تحلیل‌گران صهیونیست بدون هیچ چالش یا پرسشگری حرفه‌ای، تریبون مستقیم دریافت کردند.

- القاء فضای شکست داخلی: روایت‌سازی از نارضایتی شدید مردم، هم‌زمان با گزارش‌هایی مبهم و بدون منبع از اعتراضات درونی، در حالی صورت گرفت که همزمان انسجام ملی در حال افزایش بود.

- هم‌صدایی با پیام‌های سیاسی در اوج بحران نظامی: هم‌زمان با بمباران نقاط حساس تهران، اینترنشنال پیام‌های سیاسی از شخصیت‌های اپوزیسیون را به صورت زنده پخش کرد.

 

این سبک روایت‌سازی، جلوه‌ای از هماهنگی میان رسانه و عملیات میدانی در جنگ ترکیبی است که نیازمند توجه ویژه در طراحی پاسخ‌های مقابله‌گر است.

بر پایهٔ داده‌ها و تحلیل‌های صورت‌گرفته، ایران اینترنشنال نمونه‌ای کلاسیک از رسانه‌ای است که با بهره‌گیری از تکنیک‌های جنگ شناختی، روایت مشخصی از ایران را بازتولید می‌کند. 

این روایت، نه الزاماً مبتنی بر واقعیت، بلکه تابع اهداف سیاسی و امنیتی خاص طراحی شده‌است. تقویت سواد رسانه‌ای، روایت‌پردازی هوشمندانه داخلی و مطالعات انتقادی از این رسانه‌ها، از جمله راهکار‌های برون‌رفت از این فضاست.

*کارشناس رسانه و مسائل بین‌الملل