اروپا و دوگانگی قدرت نظامی: میان وابستگی به آمریکا و رؤیای استقلال

باشگاه خبرنگاران جوان - به گزارش Foreign Affairs، رهبران اروپایی به خوبی می‌دانند که دوران اتکا صرف به چتر امنیتی ایالات متحده به پایان رسیده است. آمریکا در دوران ترامپ بار‌ها از متحدان خود خواست هزینه‌های دفاعی را افزایش دهند و اکنون فشار‌ها به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده است: رسیدن هزینه‌های دفاعی به پنج درصد تولید ناخالص داخلی. چنین رقمی برای بسیاری از کشور‌های اروپایی تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسد، زیرا آنها با بدهی‌های سنگین، فشار هزینه‌های رفاهی و تورم روبه‌رو هستند. با این حال، سایه جنگ اوکراین و نگرانی از آینده روابط فراآتلانتیک، انگیزه‌ای مضاعف برای توجه به این مطالبه ایجاد کرده است.



مشکل اصلی اینجاست که افزایش بودجه دفاعی در اروپا نه تنها ناشی از فشار واشنگتن است، بلکه یک ضرورت واقعی امنیتی به شمار می‌آید. حمله روسیه به اوکراین، مناقشات خاورمیانه و افزایش تنش‌ها در دریای بالتیک، همگی یادآور این واقعیت‌اند که اروپا نمی‌تواند تنها بر وعده‌های آمریکا تکیه کند.



بدهی، رفاه و پراکندگی صنعتی



اما حتی اگر تصمیم سیاسی برای افزایش بودجه دفاعی وجود داشته باشد، موانع ساختاری همچنان پابرجاست. به نوشته فارن افرز، بسیاری از کشور‌های اروپایی دارای بدهی‌های دولتی بسیار بالا هستند که دست آنها را برای هزینه‌کرد بیشتر در حوزه نظامی می‌بندد. علاوه بر این، ساختار‌های رفاهی گسترده در کشور‌هایی مانند فرانسه، آلمان یا ایتالیا به معنای آن است که هر یورویی که به سمت ارتش هدایت شود، از بودجه آموزش، سلامت یا خدمات اجتماعی کسر خواهد شد. این معادله، حساسیت سیاسی زیادی ایجاد می‌کند و می‌تواند واکنش منفی مردم را به همراه داشته باشد.



عامل دیگر، پراکندگی صنایع دفاعی اروپاست. بر خلاف آمریکا که مجموعه‌ای یکپارچه و قدرتمند از شرکت‌های دفاعی دارد، اروپا شاهد ده‌ها تولیدکننده کوچک و متوسط است که اغلب در رقابت با یکدیگر عمل می‌کنند. نبود هماهنگی به معنای اتلاف منابع، افزایش هزینه‌ها و ناتوانی در تولید انبوه است.

وابستگی خطرناک به آمریکا



یکی دیگر از محور‌های گزارش فارن افرز، وابستگی بیش از حد اروپا به تسلیحات آمریکایی است. از جنگنده‌های اف-۳۵ تا سامانه‌های پاتریوت، بخش مهمی از زرادخانه اروپا در گروی صادرات نظامی واشنگتن است. این وابستگی نه تنها هزینه‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه اروپا را در لحظات بحرانی آسیب‌پذیر می‌کند. به بیان دیگر، اگر ایالات متحده اولویت‌های دیگری داشته باشد یا ظرفیت تولیدش محدود شود، اروپا با کمبود تسلیحات مواجه خواهد شد.



این وابستگی همچنین استقلال سیاسی اروپا را تهدید می‌کند. چگونه می‌توان از «خودمختاری استراتژیک» سخن گفت در حالی که مهم‌ترین ابزار دفاعی قاره در دستان آمریکا قرار دارد؟ همین پرسش در سال‌های اخیر به یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های رهبران اروپایی بدل شده است، به‌ویژه پس از تجربه دوران ترامپ که به‌صراحت ناتو و شرکای اروپایی را به باد انتقاد گرفت.

از «اتحاد پس‌انداز» تا اوراق قرضه دفاعی



فارن افرز پیشنهاد می‌کند که اروپا برای برون‌رفت از این وضعیت نیازمند تصمیم‌های جسورانه و هماهنگ است. نخستین گام، یکپارچه‌سازی صنایع دفاعی و افزایش سرمایه‌گذاری مشترک است. تنها از این طریق می‌توان هزینه‌ها را کاهش داد و به سطحی از بازدارندگی رسید که با شرایط امروز جهان سازگار باشد.



دومین راه‌حل، بهره‌برداری از ظرفیت عظیم پس‌انداز‌های خصوصی اروپا است. بر اساس این گزارش، حدود ۳۹ تریلیون دلار سرمایه در حساب‌های اروپایی وجود دارد که می‌تواند با اصلاح قوانین سرمایه‌گذاری و رفع موانع مقرراتی، به سمت پروژه‌های دفاعی هدایت شود. ایده تشکیل یک «اتحاد پس‌انداز و سرمایه‌گذاری اروپا» دقیقاً برای همین منظور مطرح شده است.



سومین گزینه، انتشار اوراق قرضه دفاعی مشترک در سطح اتحادیه است. چنین اقدامی می‌تواند منابع مالی فوری فراهم کند، اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش دهد و پیام وحدت و عزم مشترک اروپا را به جهان ارسال نماید. این اوراق همچنین می‌توانند مبنای ایجاد یک بازار مالی جدید برای تأمین امنیت قاره باشند.

چشم‌انداز «آمادگی ۲۰۳۰»



اتحادیه اروپا طرحی موسوم به «آمادگی ۲۰۳۰» را در دست دارد، اما فارن افرز معتقد است که این برنامه‌ها در مقایسه با سطح هزینه‌های آمریکا کافی نیستند. ایالات متحده سالانه بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار برای دفاع هزینه می‌کند؛ در حالی که بودجه‌های نظامی اروپا همچنان فاصله‌ای چشمگیر با این رقم دارند. اگرچه مقایسه مستقیم میان دو طرف دقیق نیست، اما واقعیت این است که اروپا برای پر کردن شکاف سال‌ها کم‌هزینه‌کردن در حوزه دفاعی باید اقدامات بسیار بیشتری انجام دهد.



این موضوع تنها به توانایی نظامی محدود نمی‌شود، بلکه به استقلال سیاسی و راهبردی اروپا نیز مربوط است. اگر قاره سبز نتواند ظرفیت دفاعی خود را به سطحی قابل قبول برساند، ناچار خواهد بود در بسیاری از تصمیم‌های جهانی، همچنان در سایه آمریکا حرکت کند.



انتخابی دشوار، اما اجتناب‌ناپذیر



آنچه از گزارش فارن افرز برمی‌آید این است که اروپا در برابر یک انتخاب دشوار، اما اجتناب‌ناپذیر قرار دارد. یا باید با تصمیم‌های شجاعانه و هماهنگ، هزینه‌های دفاعی خود را افزایش داده و صنایع دفاعی‌اش را یکپارچه کند، یا باید بپذیرد که در معادلات جهانی نقش درجه دوم خواهد داشت.



بدون شک، این مسیر آسان نخواهد بود. فشار‌های مالی، مخالفت‌های سیاسی و پراکندگی ساختاری موانع بزرگی هستند. اما تجربه‌های اخیر ــ از جنگ اوکراین گرفته تا بحران‌های خاورمیانه ــ نشان داده‌اند که امنیت اروپا بیش از هر زمان دیگری شکننده است.



به بیان دیگر، آینده استقلال استراتژیک اروپا به تصمیم‌های امروز رهبرانش گره خورده است. اگر این تصمیم‌ها به تعویق بیفتند، قاره سبز برای دهه‌های آینده در موقعیتی وابسته و آسیب‌پذیر باقی خواهد ماند؛ موقعیتی که نه تنها امنیت شهروندان اروپایی را تهدید می‌کند، بلکه اعتبار اروپا به عنوان یک بازیگر جهانی را نیز به شدت کاهش می‌دهد.