گروه اقتصادی خبرگزاری تسنیم؛ دشت مغان، واقع در شمالی‌ترین نقطه استان اردبیل، یکی از قطب‌های اصلی کشاورزی و دامپروری ایران است. این دشت حاصلخیز که از دامنه‌های شمالی سبلان تا کرانه‌های رود ارس گسترده شده، همواره نقشی مؤثر در تأمین امنیت غذایی کشور داشته است. در اواخر دهه 1360 و اوایل دهه 1370، دشت مغان به‌عنوان نمونه‌ای موفق از کشاورزی صنعتی و دامپروری پیشرفته در سراسر کشور مطرح بود. طرح‌های عظیم آبیاری، صنایع مرتبط با کشاورزی و دامپروری، و زیرساخت‌های گسترده، این منطقه را به الگویی برای توسعه پایدار تبدیل کرده بود. بسیاری از کارشناسان این دوران را «طلایی‌ترین دوران مغان» نام نهاده‌اند.

اما از نیمه دهه 1370، این منطقه به‌تدریج از مسیر توسعه فاصله گرفت. خصوصی‌سازی‌های ناکارآمد و تصمیمات غیرکارشناسی، به‌ویژه تعلیق طولانی‌مدت میان خصوصی‌سازی و مالکیت دولتی، زیان‌های جبران‌ناپذیری به زیرساخت‌های اقتصادی و اجتماعی این منطقه وارد کرد. از بارزترین نمونه‌های این ناکارآمدی، واگذاری بزرگ «کشت‌وصنعت مغان» بود که شامل 23 هزار هکتار زمین، 17 صنعت و تجهیزات مرتبط و هزاران رأس دام بود. این واگذاری با قیمتی بسیار نازل انجام شد، تا جایی که به‌سرعت و با دخالت دستگاه‌های نظارتی ابطال شد.

ضعف در مدیریت و نظارت 

یکی از علل اصلی مشکلات دشت مغان، پررنگ بودن «بازی‌های سیاسی» در این منطقه و مجموعه کشت‌وصنعت است. این مسئله، در طول سالیان، به انتخاب مدیران ناکارآمد و تصمیم‌گیری‌های مخرب منجر شده است. همچنین، عدم تعریف مدل‌های توسعه‌ای مشخص و نبود برنامه‌ریزی بلندمدت، موجب شده منابع عظیم این منطقه به‌درستی بهره‌برداری نشوند. برای مثال، در سال‌های اخیر بسیاری از پروژه‌های زیرساختی نیمه‌کاره رها شده‌اند که علاوه بر هدررفت منابع و تخریب دشت، اعتماد عمومی نیز به‌شدت تحت‌تأثیر قرار گرفته است.

پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی 

با این شرایط، مردم دشت مغان که طی دوهزار سال اخیر به‌عنوان نگهبانان مرزهای شمال‌غربی ایران شناخته می‌شدند، اکنون با مشکلات عدیده‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کنند. از جمله این مشکلات می‌توان به افول کشاورزی و دامپروری، کاهش درآمدهای کشاورزی، افزایش بیکاری، مهاجرت گسترده جوانان، تهدید هویت فرهنگی منطقه، و کاهش انسجام اجتماعی اشاره کرد.

اقدامات اخیر دولتی 

در سال‌های اخیر، دولت تلاش‌هایی برای احیای دشت مغان انجام داده است. اما این اقدامات برای بازگرداندن موفقیت به این سرزمین کافی نبوده است. برای احیای این منطقه، نیازمند عزمی ملی، برنامه‌ریزی دقیق، و اجرای سیاست‌های هدفمند هستیم. از جمله این اقدامات می‌توان به بازسازی زیرساخت‌های تخریب‌شده، اصلاح سیستم‌های آبیاری، بهبود جاده‌ها، ارتقای فناوری‌های کشاورزی، جلب مشارکت مردم محلی، و ارائه مشوق‌های اقتصادی اشاره کرد.

روش‌شناسی این پرونده 

گروه اقتصادی خبرگزاری تسنیم، مستظهر به انجام صدها پرونده‌ مسئله‌محور، تلاش دارد در این پرونده نیز ضمن آسیب‌شناسی دقیق، مدل‌هایی برای احیای دشت مغان ارائه دهد. در این راستا، اقدامات زیر تاکنون انجام شده است:

• مطالعه دقیق اسناد حاکمیتی ثبت‌شده در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
• بررسی کتب تاریخی داخلی و منابع مادر به زبان انگلیسی
• تحقیقات میدانی و سفرهای مکرر به منطقه
• برگزاری صدها ساعت گفت‌وگو با کارشناسان و مسئولان ملی و محلی

امید است این تلاش‌ها زمینه‌ای برای تحلیل عمیق‌تر مسائل، ریشه‌یابی مشکلات، و ارائه راهکارهای عملی جهت بازگرداندن رونق به این سرزمین فراهم آورد.

در بخش‌های بعدی، تاریخچه‌ای اجمالی از تاریخ دوهزارساله این سرزمین و شرایط آن از دهه 1350 به بعد ارائه خواهد شد.

انتهای پیام/