جزئیات بازپس‌گیری جزایر سه‌گانه در ۵۴ سال پیش

باشگاه خبرنگاران جوان - ساعت شش و پانزده دقیقه صبح سه‌شنبه نهم آذر ۱۳۵۰ نیرو‌های مسلح ارتش ایران در جزایر تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی استقرار یافتند و ساعت شش و پنجاه دقیقه پرچم ایران بر فراز کوه حلوا، مرتفع‌ترین قله جزیره ابوموسی به اهتزاز درآمد. به این ترتیب جزایر دهانه خلیج‌فارس یعنی قشم، بندر لنگه، هرمز، لارک، هنگام، فارور، بنی‌فارور و سری با ضمیمه کردن نقاط سوق‌الجیشی جزیره ابوموسی و جزایر تنب بزرگ و کوچک یک‌پارچه، و به دفتر سیاه استعمار انگلستان پس از نزدیک به ۸۰ سال خاتمه داده شد.

با این حال این ماجرا چندان هم مسالمت‌آمیز نبود چراکه در جزیره تنب بزرگ به علت تحرکاتی از رأس‌الخیمه و نیز عراق که به گزارش خبرنگار اطلاعات حاضر در صحنه (که دو روز بعد از این ماجرا منتشر شد) در بسته‌های خرما اسلحه به این جزیره وارد کرده و محلی‌ها را شورانده بودند، هنگام ورود نیرو‌های ارتش ایران، از طرف پلیس محلی به سوی آنان تیراندازی شد که در پی آن یک ناوسروان به نام رضا سوزنچی کاشانی، مهناوی یکم حبیب سولکی کهریزی و ناوی آیت‌الله خانی به شهادت رسیدند و یک نفر زخمی شد. در پی این درگیری ناخواسته یک نفر از افراد محلی نیز از سوی نیرو‌های ایران مورد هدف قرار گرفت و کشته شد.

پیش از ظهر همان روز هویدا نخست‌وزیر وقت در مجلس حاضر شد و در یک جلسه پرشور و تاریخی در مجلس شورای ملی مژده داد که جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک و ابوموسی واقع در تنگه هرمز پس از هشتاد سال جدایی مجددا تحت سلطنه ایران قرار گرفتند. او ضمن اعلام این مژده گزارشی جامع درباره چگونگی حل اختلافات ایران و انگلیس به نمایندگان داد.

نطق هویدا از آغاز تا انجام با کف زدن‌های ممتد و فریاد‌های شادی همراه بود که سه بار منجر به قطع سخنانش شد.

اعلامیه ستاد بزرگ ارتشتاران

اداره روابط عمومی ستاد بزرگ ارتشتاران ظهر آن روز درباره پیاده شدن نیرو‌های ایران در جزایر ابوموسی و تنب‌ها اعلامیه‌ای به این شرح صادر کرد:

«امروز صبح طبق قراری که با شیوخ شارجه و راس‌الخیمه داده شده بود و شرح آن از طرف جناب آقای نخست‌وزیر به مجلس داده شد، نیرو‌های دریایی شاهنشاهی ایران در سه جزیره ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک در خلیج‌فارس پیاده شدند.

در جزیره ابوموسی حضرت شیخ صقر برادر حضرت شیخ خالد حاکم شارجه به اتفاق عده‌ای دیگر به استقبال استاندار بنادر و دریادار عطایی رفته و به آنها خیرمقدم گفتند و آنها را به صرف چای و شیرینی دعوت نمودند و به اتفاق برای دیدن دهکده ابوموسی رهسپار شدند و سپس حضرت شیخ صقر و همراهان به اتفاق به ناور سرفرماندهی آرتمیس رفته و با تیمسار دریابد رسایی فرمانده نیروی دریایی شاهنشاهی ملاقات به عمل آوردند.

در جزیره تنب بزرگ به علت این‌که از طرف راس‌الخیمه به موقع ورود نیروی دریایی شاهنشاهی به قوای پلیس جزیره تنب اطلاع داده نشده بود، از طرف پلیس محلی تیراندازی به عمل آمد که یک افسر و یک مهناوی و یک سربازی نیروی دریایی ایران به شهادت رسیدند و یک نفر نیز زخمی شد درنتیجه نفرات نیروی دریایی شاهنشاهی عکس‌العمل نشان دادند و چهار نفر از افراد پلیس مقیم جزیره مقتول و پنج نفر زخمی شدند و بقیه از مقاومت دست کشیدند.

سپس فرمانده یگان پیاده شده به مردم جزیره اعلام نمود که به آنها نهایت خوشرفتاری خواهد شد و مردم جزیره برای سلامتی شاهنشاه آریامهر دعا کردند.» (اطلاعات، ۹ آذر ۱۳۵۰)

جشن و شادی در سراسر ایران

با انتشار خبر استقرار نیرو‌های ارتش ایران در سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی و بازپس‌گیری آنها پس از بیش از هفتاد سال، روز چهارشنبه دهم آذر ۱۳۵۰ خیابان‌های شهر‌های مختلف کشور صحنه جشن و شادی گسترده شد. در کنار برگزاری صد‌ها مراسم مردمی، سردر بسیاری از ساختمان‌های دولتی، مراکز عمومی، بازار‌ها و خیابان‌ها چراغانی و آذین‌بندی شد.

در بازار تهران، گروهی از کسبه با پخش نقل و نبات این رویداد را به یکدیگر تبریک می‌گفتند. عصر همان روز، جمع زیادی از نمایندگان اصناف تهران در شورای عالی اصناف گرد آمدند و ضمن اعلام حمایت از اقدام دولت و ارتش، برنامه‌های چراغانی و نصب پرچم‌های ایران را در سطح پایتخت هماهنگ کردند.

شادی‌ها به خانه‌های مردم نیز کشیده شد. شامگاه چهارشنبه، در بسیاری از منازل چراغ‌ها تا صبح روشن ماند و بسیاری از خودرو‌ها نیز به نشانه خوشحالی، با چراغ روشن در شهر تردد می‌کردند. گروه‌هایی از کارگران و اصناف مختلف نیز در خانه کارگر گرد هم آمدند و مراسمی به همین مناسبت برگزار کردند.

در شیراز، علاوه بر اجتماع دانشجویان در دانشگاه شیراز، یک هفته چراغانی در سطح شهر اعلام شد و گروه‌های موسیقی در میدان‌ها برنامه اجرا کردند.

در یزد نیز بنا بر گزارش روزنامه اطلاعات (۱۱ آذر ۱۳۵۰)، ساختمان‌ها تزئین شد و اجتماعات بزرگی با حضور کشاورزان، اصناف، فرهنگیان، کارگران، نیرو‌های مردمی و اقشار مختلف برگزار آمد.

در شهر‌ها و استان‌های بیجار، آذربایجان شرقی، اصفهان، دامغان، کردستان، مازندران، گرگان، مشهد و بسیاری دیگر از نقاط کشور نیز مراسم جشن، تجمع‌های مردمی و آذین‌بندی عمومی انجام شد.

تشییع جنازه شهدا

روز پنجشنبه یازدهم آذر، پیکر جان‌باختگان رخداد نهم آذر با حضور نخست‌وزیر، اعضای کابینه، نمایندگان سنا و مجلس شورای ملی و جمع زیادی از مردم تهران تشییع و به خاک سپرده شد.

مراسم رسمی تشییع از محل مدرسه عالی سپهسالار آغاز و با همراهی گسترده مردم برگزار شد.

واکنش کشور‌های عربی

از همان روز نهم آذر، اما برخی کشور‌های عربی ازجمله عراق، کویت و... نسبت به استقرار نیرو‌های ایران در سه جزیره واکنش‌هایی نشان دادند. دولت عراق، که در آن زمان روابطش با ایران در سطح کاردار بود، اعلام کرد این روابط را با ایران و همچنین با بریتانیا قطع می‌کند. ایران نیز در پاسخ، روابط سیاسی خود را با عراق متوقف کرد. پس از این اقدام، دولت عراق از سازمان ملل خواست شورای امنیت برای بررسی موضوع استقرار نیرو‌های ایرانی در سه جزیره تشکیل جلسه دهد.

در رأس‌الخیمه نیز تظاهراتی در واکنش به اقدام ایران برگزار شد و در جریان آن، دو شعبه بانک و یک نانوایی مورد حمله و آتش‌سوزی قرار گرفت.

الجزایر، جمهوری متحد عرب، سوریه، عربستان سعودی، جبهه خلق برای آزادی فلسطین و چند کشور و گروه عربی دیگر نیز نسبت به این رویداد موضع‌گیری‌هایی داشتند؛ واکنش‌هایی که در آن مقطع زمانی همچنان ادامه پیدا کرد.

منبع: خبرآنلاین