گوناگون 14:59 - 13 بهمن 1401

تفسیر موضوعی شهید صدر نقطه عطف تفاسیر است

به گزارش خبرنگار مهر، حجت‌الاسلام علیرضا محمدی فرد، عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی المصطفی (ص) در دومین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی تفسیر موضوعی شهید صدر با عنوان «پیشینه تفسیر موضوعی شهید صدر» که عصر امروز در اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی به صورت حضوری و مجازی برگزار شد گفت: باید بدانیم که پیش از شهید صدر در تفسیر چه اتفاقی افتاده و نوآوری‌های شهید صدر در مقایسه با گذشته چه بوده است تا با اندیشه وی در تفسیر موضوعی آشنا شویم.

محمدی‌فرد در بازخوانی سیر تحولی تفسیر موضوعی ابراز داشت: این سیر دارای سه مرحله نوپایی، نوگرایی و نظریه‌پردازی است؛ مرحله نوپایی قدمتی دیرینه دارد ولی مفسران در این مرحله سعی ندارند که درباره تفسیر ترتیبی یا موضوعی سخن بگویند؛ هرچند این تفاسیر، ترتیبی یا موضوعی است اما هویت مستقلی برای ترتیبی یا موضوعی بودن آن‌ها قائل نشده‌اند؛ به این خاطر این قسم از تفاسیر در مراحل ابتدایی خود روشمند نشده‌اند.

وی تغییرات و تحولات اجتماعی در جوامع اسلامی که با عنوان نهضت‌های اسلامی مطرح شد را مورد توجه قرار داد و تصریح کرد: در مرحله نوگرایی سید جمال الدین اسدآبادی، اقبال لاهوری و مانند این‌ها، در مواجهه تمدنی غرب با جهان اسلام سرآغاز نهضت‌های اسلامی شدند و شعار بازگشت به قرآن در این نهضت‌ها مطرح شد؛ تفاسیر در این دوره به علمی، ادبی اجتماعی و موضوعی تقسیم شدند ولی باز هم آنچنان ضابطه‌مند پیش نرفتند.

عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی المصطفی (ص) در توضیح مرحله نظریه‌پردازی اظهار داشت: حرکت‌های اجتماعی و سیاسی جوامع اسلامی به فضای علمی وارد و ایده اسلامی‌سازی علوم مطرح شد؛ عکس مرحله قبل، حرکات ذاتاً و ابتدائاً علمی بود که نتیجه اجتماعی و سیاسی داشت؛ شهید صدر اصل شکل‌دهی علوم اسلامی، دینی و بومی را پذیرفته و متأثر از آن فضا به تحقیق پرداخته است اما ذیل اسلامی‌سازی علوم قرار نمی‌گیرد.

محمدی‌فرد گفت: شهید صدر در ایده خود نقطه عطفی در تفسیر موضوعی شد؛ ایشان نخستین شخصی است که به صورت روش‌مند تفسیر موضوعی را برای رسیدن به نظریه‌های قرآنی قرار داد و از لفظ نظریه در این باره استفاده کرد. شهید صدر پیوندی بین تفاسیر علمی، موضوعی و اجتماعی برقرار کرده است؛ ایده تفسیر موضوعی شهید صدر به لحاظ مسأله محوری، علمی و به لحاظ نگرشی و رویکردی اجتماعی است.

وی در بیان نوآوری‌های شهید صدر گفت: تفسیر توحیدی و تجزیئی از اصطلاحات شهید صدر در این زمینه است؛ تفسیر توحیدی گردآوری آیات مرتبط با یک موضوع برای دستیابی به پاسخ و روش تجزیئی، تفسیر جز جز آیات قرآن است؛ دوم اینکه غایت تفسیر موضوعی کشف نظر قرآن و غایت تفسیر ترتیبی رفع ابهام از قرآن است؛ این نکته پیش از شهید صدر بیان نشده است.

شهید صدر تفسیر موضوعی را به عنوان روش نظریه‌پردازی مطرح کرده است

عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی المصطفی (ص) در بیان سومین نوآوری شهید صدر در تفسیر موضوعی خود ابراز داشت: شهید صدر می‌گوید تفسیر موضوعی بر خلاف تفسیر ترتیبی با زندگی اجتماعی انسان ارتباط دارد؛ ایشان تفسیر توحیدی خود را تفسیر موضوعی می‌نامد و منظور وی از موضوعی، توجه به عین و واقعیت است و به بیان دیگر تفسیر موضوعی همان تفسیر عینی و تفسیر واقع‌گرا است.

محمدی‌فرد توضیح داد: شهید صدر تفسیر موضوعی را در یک ایده کلان به‌عنوان روش تحقق‌بخش مرجعیت علمی قرآن معرفی می‌کند؛ در نهضت‌های اسلامی بازگشت به قرآن مطرح بود و در دوره نوگرایی هم، تفاسیر اجتماعی نگاشته شد، اما بازگشت به قرآن و علم در آن زمان با مرجعیت تجربه و علوم غربی بود.

وی با اشاره به اینکه شهید صدر تفسیر موضوعی را به عنوان روش نظریه‌پردازی مطرح کرده است، گفت: این روش نظریه‌پردازی عناصری روش‌شناختی دارد؛ برای شناسایی هویت روش تفسیر موضوعی باید این عناصر معرفی شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی المصطفی (ص) ادامه داد: شهید صدر روش موضوعی در مقابل روش تجزیئی را یک تفسیر اجتهادی و منتهی به نظریه علمی می‌داند؛ ایشان در کتاب السنن التاریخیة مطرح می‌کند که تفسیر تجزیئی تفسیر اجتهادی نیست بلکه تفسیر موضوعی اجتهادی است؛ چون اجتهاد آنجا شکل می‌گیرد که منتهی به دیدگاه دین یا قرآن شود اما در روش تجزیئی یا ترتیبی به دیدگاه قرآن نمی‌رسیم.

محمدی‌فرد درباره مرجع بودن قرآن در روش موضوعی گفت: در هر پارادایم فکری باید یک منبع معرفتی مرجع وجود داشته باشد؛ در قرار گرفتن چیزی به عنوان نظریه یا علم، باید مورد تأیید تجربه کمی یا کیفی قرار بگیرد اما شهید صدر می‌گوید علمی بودن به معنی عمومیت است؛ نظریه‌ای که عام باشد، تکرار پذیر و تخلف ناپذیر است. نظریه‌ای که از قرآن استخراج می‌کنیم این شرایط را دارد و فی نفسه علم است و نیازی نیست که آن را به مرحله تجربه ببریم.

وی مسأله محور بودن روش موضوعی را مورد توجه قرار داد و ابراز داشت: روش تحقیق از مسأله آغاز می‌شود و می‌بینیم که روش مسأله‌محوری در تفسیر موضوعی وجود دارد؛ این هم از نوآوری‌های شهید صدر است که فرآیند کشف مسأله را به خوبی تبیین می‌کند و می‌گوید مسأله آن است که از جهان انسانی موجود اخذ شود، بعد به تجربه‌های تاریخ بشر مراجعه شود و بعد به قرآن عرضه شود و نظر قرآن درباره آن استخراج شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی المصطفی (ص) ادامه داد: شهید صدر از توسعه مسأله در سطح افقی و عمودی سخن می‌گوید که باید مسائل را هر لحظه با رجوع به جوامع انسانی عمیق‌تر کنیم و مسائل جدید را به دست آوریم تا رجوع ما به قرآن باعث استخراج نظریه‌های عمیق‌تر و وسیع‌تر شود.

محمدی‌فرد گفت: ارتباط با واقعیت زندگی از ویژگی‌های دیگر این تفسیر است؛ در استخراج علوم اجتماعی و انسانی از قرآن باید بدانیم که ما دو نوع تفکر ریاضی و اجتماعی داریم؛ در تفکر ریاضی نیازی به رجوع به واقعیت انسان ندارید بلکه با حسابی منطقی مواجه هستید که می‌توانید در ذهن خود تحلیل کنید و تفکر ریاضی داشته باشید اما تفکر اجتماعی تفکری است که انسان بسته به اجتماع و رجوع به آن به این تفکر می‌پردازد.

وی ادامه داد: شهید صدر می‌گوید ما باید در نظریه‌پردازی قرآنی با رجوع به زندگی واقعی انسانی مسائل را به دست بیاوریم و به قرآن عرضه کنیم و ماهیت تفکر اجتماعی است؛ تفسیر موضوعی بریده از اجتماع قابل تحقق نیست.

عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی المصطفی (ص) در بیان نکته آخر درباره تفسیر موضوعی شهید صدر گفت: نظریه‌های استخراج شده از قرآن باید کارآمد باشد و مثال‌های زیادی از شهید صدر درباره مسائل وجود دارد که روش‌های استفاده درست و کارآمد از تفسیر موضوعی خود را به صورت تفصیلی بیان می‌کند.


11803293
 
پربازدید ها
پر بحث ترین ها

مهمترین اخبار گوناگون

گوناگون
«خبرگزاری مهر» به گزارش خبرگزاری مهر، بررسی آمارهای روزانه کرونا تا پایان اسفند ۱۴۰۱، بیانگر موفقیت کشور در کنترل پاندمی کرونا بوده است. سال گذشته برای اولین بار و پس از واکسیناسیون در ابعاد گسترده، مرگ و میر کرونا در روز ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ تک رقمی و معادل ۷ نفر شد. ...
گوناگون
«خبرگزاری مهر» به گزارش خبرگزاری مهر، در متن بیانیه محمد میرزابیگی، آمده است: وزیری که نه به قانون، نه دستورات و منویات رهبری و نه دستورات صریح رئیس‌جمهور و نه توجه به مطالبات بر حق کارکنان دستگاه، هیچ پایبندی ندارد؛ و هیچ احترامی قائل نیست؛ می‌بایست سریع‌تر نسبت ا...
گوناگون
«خبرگزاری مهر» به گزارش خبرنگار مهر، از دیروز تا امروز یکم فروردین ۱۴۰۲ و بر اساس معیارهای قطعی تشخیصی، ۷۴۳ بیمار جدید مبتلا به کووید ۱۹ در کشور شناسایی و ۴۶۰ نفر از آنها بستری شدند. مجموع بیماران کووید ۱۹ در کشور به ۷ میلیون و ۵۸۱ هزار و ۶۰۱ نفر رسید. در طول ۲...
گوناگون
«خبرگزاری مهر» به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از دانشگاه جامع علمی کاربردی، با حضور دکتر اصغر کشت کار قائم مقام رئیس و معاون آموزشی دانشگاه و رئیس کارگروه دوره‌های آموزش عالی کوتاه مدت علمی کاربردی و سایر اعضاء، در جلسات هفتاد و دوم و هفتاد و سوم کارگروه، سیاست‌های ت...
گوناگون
«خبرگزاری مهر» به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از دانشگاه آزاد اسلامی، محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با صدور پیامی فرارسیدن ماه مبارک رمضان و سال ۱۴۰۲ خورشیدی، عید نوروز را به اعضای خانواده بزرگ دانشگاه آزاد اسلامی تبریک گفت. متن پیام به شرح زیر است: ب...
گوناگون
«خبرگزاری مهر» به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از شورای عالی انقلاب فرهنگی، اتحادیه اروپا «عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی» را تحریم کرد. عبدالحسین خسروپناه در واکنش به بسته تحریمی جدید اروپا و قرارگرفتن اسمش در این لیست گفت: این اتفاق انگیزه شورا ...
گوناگون
«خبرگزاری مهر» به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه ها، حجت الاسلام‌ والمسلمین مصطفی رستمی رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها با صدور پیامی آغاز سال ۱۴۰۲ را تبریک گفت: متن پیام به شرح زیر است : بسم الله الرحمن الرحیم یا ...
گوناگون
«خبرگزاری مهر» به گزارش خبرگزاری مهر، حرم حضرت رقیه سلام‌الله علیها بامداد امروز هم‌زمان با تحویل سال ۱۴۰۲ مملو از جمعیت شد و خادمان این آستان برای سال نو شمسی مراسمی تدارک دیده و سفره هفت سین در جوار حرم ریحانةالحسین پهن کردند که کنار این سفره تصاویری از شهدای مقا...
گوناگون
«خبرگزاری مهر» به گزارش خبرنگار مهر، بابک یکتاپرست افزود: از بیست و چهارم اسفند ۱۴۰۱، کمیته‌های نوروزی در جاده‌ها و پایگاه‌های مورد نظر مستقر شدند. ۳۲۹ هزار و ۸۰۸ تماس در این مدت با مرکز اورژانس کشور داشتیم که طی آن ۹۶۴۴۰ مأموریت را انجام دادیم که از این موارد در ۳...
گوناگون
«خبرگزاری مهر» به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از وزارت علوم، محمد علی زلفی گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با صدور پیامی آغاز سال ۱۴۰۲ را تبریک گفت. متن پیام دکتر زلفی گل به شرح ذیل است: پرده بگردان و بزن ساز نو هین که رسید از فلک آواز نو خادمان خرد و خانه‌روشنان دا...

مشاهده مهمترین خبرها در صدر رسانه‌ها

تبلیغات متنی (ویژه)

تبلیغات متنی





































صفحه اصلی | درباره‌ما | تماس‌با‌ما | تبلیغات | حفظ حریم شخصی

تمامی اخبار بطور خودکار از منابع مختلف جمع‌آوری می‌شود و این سایت مسئولیتی در قبال محتوای اخبار ندارد

کلیه خدمات ارائه شده در این سایت دارای مجوز های لازم از مراجع مربوطه و تابع قوانین جمهوری اسلامی ایران می باشد.

کلیه حقوق محفوظ است