معارف دینی باید با زبان ساده و همه‌فهم ارائه شود

حجت‌السلام علیرضا پناهیان، «حسینیه معلی» و «محفل» را دو برنامه معارفی موفق در سال‌های اخیر دانست و دلایل توفیقشان را حضور مردم و بهره بردن از زبان ساده عنوان کرد.

 محرم سال ۱۴۰۱، نقطه شروع «حسینیه معلی» در قامت یک برنامه متفاوت معارفی بود؛ برنامه‌ای که از همان ابتدا به خاطر نوآوری و جسارت در انتخاب مضامین مذهبی توانست جای خود را در دل مخاطب باز کند. با گذشت سه سال، این روزها، فصل هفتم «حسینیه معلی» ویژه ماه شعبان از شبکه سه و قرآن سیما پخش می‌شود که با توجه به اعیاد شعبانیه، محوریت این فصل، شادی معنوی و جشن و سرور است.

«حسینیه معلی» که به‌مرور زمان برای خودش به هویتی مستقل رسیده، تلاش کرده در هر فصل در دو ساحت قالب و محتوا به تغییراتی دست بزند. تغییر در آرایه (دکور) و افراد حاضر در استودیو در کنار افزودن بخش‌های مختلف سبب شده این برنامه در هر فصل مخاطب را راضی نگه دارد و به طرفداران پروپاقرصش بیفزاید. درحالی‌که برنامه‌های معارفی در حوزه برنامه‌سازی مذهبی و ایام شهادت ائمه معصومین تقریباً به الگویی ثابت رسیده بودند، این برنامه کوشید علاوه‌بر برنامه‌سازی برای ایام شهادت ائمه، به الگوی ظریف و قابل قبولی برای ساخت برنامه متناسب با ایام شادی ائمه معصومین (ع) نیز دست پیدا کند.

تا پیش از این هر بار اسم جشن آورده می‌شد برنامه‌هایی با الگوی مشخص به ذهن می‌آمد، ولی «حسینیه معلی» این الگو را تغییر داد و روشی جدید برای برنامه‌سازی معارفی در ایام شادی اهل‌بیت به وجود آورد. بر پایه گزارش مرکز تحقیقات صداوسیما، فصل پیشین «حسینیه معلی» با ۴۳ درصد مخاطب تمام رکورد‌های مربوط به برنامه‌های دینی را شکست و یکی از پربیننده‌ترین برنامه‌های معارفی تاریخ تلویزیون ایران نام گرفت. این برنامه اکنون در فصل جدید با حفظ عنصر خلاقیت و رعایت استاندارد‌های رسانه‌ای امیدوار است که همچنان پرمخاطب بماند. درباره «حسینیه معلی» به‌طور خاص، و باید و نباید‌های تولید برنامه‌های معارفی و جایگاه آن در تلویزیون به‌طور عام، نظر حجت‌السلام علیرضا پناهیان از وعاظ و کارشناسان شناخته‌شده مذهبی را جویا شدیم. 

حجت‌الاسلام پناهیان با اشاره به اهمیت تولید برنامه‌های معارفی و دینی، گفت: برنامه‌هایی با قالب خوب و با محتوای مناسب در حوزه دین و معارف می‌تواند جوابگوی نیاز مخاطب باشد و می‌تواند به فرهنگ‌سازی و رساندن پیام به مخاطبان ثمربخش باشد.

وی برنامه‌سازی به زبان مردم را اصل مهمی در رسانه ملی دانست و افزود: برنامه‌های دینی و معارفی، گستره وسیعی از برنامه‌های تلویزیونی را دربرمی‌گیرند. این برنامه‌ها می‌توانند به‌شکل تخصصی و فاخر تولید شوند یا مخاطبشان عامه مردم باشد.

این کارشناس دینی و معارفی تصریح کرد: در گستره برنامه‌های معارفی از یک سریال درباره شخصیت‌های بزرگ دین و آموزه‌های دینی به زبان ساده با مخاطب عام گرفته تا برنامه‌ای تخصصی مانند گفتار‌های آیت‌الله جوادی آملی که مخاطبان خاص خود را دارد همگی ازجمله تولیدات رسانه ملی‌اند.

حجت‌الاسلام پناهیان یادآور شد: تلویزیون تلاش می‌کند نگاه جامع و مناسبی به برنامه‌های معارفی و دینی داشته باشد و بی‌شک برنامه‌سازان برای تولیدات مناسب به راهکار‌ها و شیوه‌های متنوعی متوسل می‌شوند.

وی با بیان اینکه سخنوران و خطیبان توانا به‌ویژه آنان که زبان و ادبیات نسل جدید را می‌شناسند قدرت جذب مخاطبان فراوانی را دارند، گفت: نمونه بارزتر و مهم‌تر آن، برنامه «درس‌هایی از قرآن» حاج‌آقای قرائتی است که اکنون چهاردهه از عمر آن می‌گذرد و یکی از ماندگارترین و پرمخاطب‌ترین برنامه‌های معارفی سیماست.

این واعظ دینی با اشاره به جذابیت سخنان حجت‌الاسلام قرائتی افزود: شخصیت حجت‌الاسلام قرائتی برای من در نوجوانی بسیار گیرا و جذاب بود و به خاطر دارم که اولین بار ایشان را در مشهد از نزدیک دیدم و سلام دادم و بابت این ملاقات خوشحال بودم و برایم بسیار خاطره‌انگیز بود.

حجت‌الاسلام پناهیان دلیل این علاقه‌مندی در میان مخاطبان را وجود روحیه نشاط و سادگی در گفتار دانست و گفت: حجت‌الاسلام قرائتی با بیان طنازانه با زبان ساده و با وام‌گیری از تمثیل، مباحث معارفی و قرآنی را بیان می‌کند و شیوه اجرای او نیز سال‌هاست مختص به خودش باقی مانده است. به نظرم این سبک می‌تواند الگویی برای وعاظی باشد که از میان مردم برخاسته و برای مردم با زبان همه‌فهم صحبت می‌کنند.

وی ادامه داد: وقتی از برنامه‌های دینی در رسانه ملی صحبت می‌کنیم این برنامه‌ها نیز مثل هر برنامه تلویزیونی دیگری باید جذابیت‌های رسانه‌ای داشته باشند تا بتواند بیننده را راضی نگه دارند؛ بنابراین، شکل و قالب در این گونه (ژانر) از برنامه‌سازی نیز اهمیت بسزایی دارد و البته باید توجه داشت که مراد از شکل و قالب در اینجا صرفاً آرایه‌بندی، صحنه‌آرایی و نورپردازی نیست، بلکه بیش از اینها به شیوه و ساختار اجرایی برنامه برمی‌گردد.

این واعظ دینی با اشاره به نمونه‌های موفق در برنامه‌های معارفی، گفت: برنامه‌های «حسینیه معلی» و «محفل» دو برنامه موفق در سال‌های اخیرند و دلیل توفیقشان این است که مردم حضورشان را در این برنامه مشاهده می‌کنند و با زبان خودشان مواجه می‌شوند.