از خستگی تا تب ؛ مرز باریک بین آلودگی هوا و آنفلوآنزا

باشگاه خبرنگاران جوان - در سال‌های اخیر به‌ویژه در شهر‌های بزرگ به یکی از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده سلامت عمومی تبدیل شده است. افزایش ترافیک، رشد صنعتی، سوخت‌های بی‌کیفیت و شرایط جوی نامناسب، موجب شده‌اند که بسیاری از افراد در فصل‌های مختلف سال با علائمی مواجه شوند که شباهت زیادی به سرماخوردگی یا حتی آنفلوآنزا دارد.

این تشابه علائم، تشخیص تفاوت میان بیماری‌های ویروسی و واکنش‌های بدن به آلودگی هوا را دشوار می‌کند. به همین دلیل، شناخت دقیق ویژگی‌های هرکدام می‌تواند به پیشگیری، درمان بهتر و پرهیز از نگرانی‌های غیرضروری کمک کند.

این گزارش با هدف توضیح تفاوت‌ها و شباهت‌های میان علائم ناشی از آلودگی هوا و دو بیماری متداول فصلی یعنی سرماخوردگی و آنفلوآنزا تهیه شده است و تلاش دارد راهنمایی عملی و قابل اعتماد برای تشخیص بهتر این وضعیت‌ها ارائه دهد.

آلودگی هوا چگونه بر بدن اثر می‌گذارد؟

آلودگی هوا مجموعه‌ای از ذرات معلق، گاز‌های سمی و مواد شیمیایی تحریک‌کننده است که می‌تواند دستگاه تنفسی را درگیر کند. ذرات ریز، دی‌اکسید نیتروژن، ازن و مونوکسید کربن از عوامل اصلی آلودگی محسوب می‌شوند. این مواد هنگام ورود به بینی، حلق و ریه‌ها باعث تحریک و التهاب بافت‌های تنفسی می‌شوند.

بدن در برابر این ذرات خارجی معمولاً واکنشی التهابی نشان می‌دهد که نتیجه آن بروز علائمی همچون سرفه، خشکی گلو، آبریزش یا احتقان (گرفتگی) بینی، تنگی نفس و سوزش چشم‌ها است. اما چون این نشانه‌ها شباهت زیادی به علائم سرماخوردگی دارند، بسیاری از افراد تصور می‌کنند که بیمار شده‌اند، در حالی که تنها در معرض هوای آلوده قرار گرفته‌اند.

سرماخوردگی چیست و چگونه بروز می‌کند؟

سرماخوردگی یک عفونت ویروسی خفیف، اما گسترده است که معمولاً توسط بیش از ۲۰۰ نوع ویروس ایجاد می‌شود. انتقال این ویروس‌ها از طریق تماس مستقیم، قطرات تنفسی یا لمس سطوح آلوده انجام می‌شود. سرماخوردگی معمولاً با گلودرد، عطسه، آبریزش بینی، سرفه، احساس خستگی و گاهی تب خفیف همراه است.

در سرماخوردگی، علائم به مرور و در طی یک تا سه روز پس از ورود ویروس به بدن ظاهر می‌شوند. معمولاً نشانه‌ها خفیف هستند و پس از یک هفته تا ۱۰ روز بهبود پیدا می‌کنند.

آنفلوآنزا؛ بیماری ویروسی شدیدتر

آنفلوآنزا برخلاف سرماخوردگی، ناشی از ویروس‌های خاص آنفلوآنزا (A، B، C) است و شدت بیشتری دارد. این بیماری می‌تواند به‌سرعت و حتی ناگهانی ظاهر شود و اغلب با تب بالا، بدن‌درد، سردرد شدید، ضعف شدید، گلودرد، سرفه خشک و گاهی مشکلات تنفسی همراه است.

افرادی که به آنفلوآنزا مبتلا می‌شوند معمولاً خیلی زود متوجه بیماری خود می‌شوند، زیرا شروع علائم ناگهانی و شدید است. دوره بیماری نیز طولانی‌تر بوده و گاهی نیاز به مراقبت پزشکی دارد.

شباهت‌های علائم آلودگی هوا با سرماخوردگی و آنفلوآنزا

درک شباهت‌ها کمک می‌کند بدانیم چرا تشخیص این وضعیت‌ها دشوار است. برخی از علائم مشترک عبارت‌اند از:

سرفه: یکی از متداول‌ترین نشانه‌ها در هر سه حالت.

آبریزش یا گرفتگی بینی: آلودگی هوا می‌تواند مخاط بینی را تحریک کند، درست مانند سرماخوردگی.

گلودرد: خشکی یا تحریک گلو در اثر هوای آلوده شباهت زیادی به گلودرد ویروسی دارد.

خستگی و بی‌حالی: قرارگیری طولانی در هوای آلوده یا ابتلا به بیماری‌های ویروسی هر دو موجب کاهش انرژی می‌شوند.

سوزش چشم‌ها: در سرماخوردگی و آلودگی هوا شایع است، اما در آنفلوآنزا کمتر دیده می‌شود.

با این حال تفاوت‌هایی وجود دارد که کلید تشخیص هستند.

تفاوت علائم؛ چگونه تشخیص دهیم؟

تفاوت‌های اصلی آلودگی هوا

علائم ناشی از آلودگی هوا معمولاً بعد از قرار گرفتن در محیط آلوده ظاهر می‌شوند و با خروج از آن محیط یا استفاده از ماسک مناسب کاهش می‌یابند.

مهم‌ترین نشانه‌های آلودگی شامل سوزش ناگهانی چشم‌ها، خشکی شدید گلو، سرفه‌های خشک و مکرر بدون خلط، تنگی نفس یا فشار روی قفسه سینه و سردرد ناشی از استنشاق گاز‌های آلاینده است و معمولاً تب وجود ندارد.

تب یکی از مهم‌ترین عوامل برای تمایز آلودگی هوا از بیماری‌های ویروسی است، زیرا در حالی که آلاینده‌ها موجب التهاب می‌شوند، واکنش تب‌زا ایجاد نمی‌کنند.

تفاوت‌های سرماخوردگی

سرماخوردگی به‌تدریج بروز می‌کند و معمولاً با علائمی مانند عطسه‌های مکرر، آبریزش زیاد و شفاف بینی، گلودرد در روز‌های اول، سرفه خفیف که ممکن است خلط‌دار شود، تب خفیف یا عدم تب و احساس سنگینی سر همراه است و نشانه مهم آن نسبتاً ملایم بودن علائم است.

تفاوت‌های آنفلوآنزا

آنفلوآنزا با شدت و ناگهانی بودن علائم شناخته می‌شود و معمولاً با تب بالا (اغلب بالای ۳۸٫۵)، درد شدید بدن و عضلات، لرز، خستگی مفرط، سرفه خشک شدید، سردرد ضربان‌دار و علائم گوارشی مانند حالت تهوع در برخی افراد همراه است و اگر فرد صبح کاملاً خوب باشد و عصر همان روز به شدت بیمار شود، احتمال ابتلا به آنفلوآنزا بسیار بالاست.

روش‌های عملی تشخیص

بررسی زمان شروع علائم

اگر علائم پس از چند ساعت حضور در هوای آلوده یا هنگام خروج از خانه ظاهر شود، احتمال آلودگی هوا بیشتر است.

اگر علائم به‌تدریج در چند روز ایجاد شوند، احتمال سرماخوردگی وجود دارد.

اگر ناگهانی و شدید باشند، به آنفلوآنزا مشکوک شوید.

بررسی تب

وجود تب تقریباً همیشه به بیماری ویروسی مرتبط است، نه آلودگی هوا.

توجه به سوزش چشم

سوزش چشم از نشانه‌های کلاسیک آلودگی هواست و در سرماخوردگی یا آنفلوآنزا کمتر اتفاق می‌افتد.

واکنش به محیط

اگر در فضای بسته و تمیز بهتر می‌شوید، احتمال آلودگی هوا بیشتر است.

اگر علائم بدون توجه به محیط ادامه داشته باشند یا بدتر شوند، احتمال بیماری ویروسی وجود دارد.

چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنیم؟

برخی علائم نیازمند بررسی فوری هستند، از جمله:

• تب بالای ۳۸٫۵ که بیش از دو روز ادامه داشته باشد
• تنگی نفس شدید یا خس‌خس
• درد قفسه سینه
• سرفه مداوم بیش از دو هفته
• خلط همراه با خون
• ضعف شدید یا بی‌حالی غیرعادی

در کودکان، سالمندان و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای مانند آسم، فشار خون بالا یا بیماری‌های قلبی، مراجعه زودتر توصیه می‌شود.

روش‌های پیشگیری و مراقبت

در مواجهه با آلودگی هوا

• استفاده از ماسک‌های استاندارد N ۹۵
• ماندن در فضای بسته در روز‌های آلوده
• استفاده از دستگاه تصفیه هوا
• نوشیدن آب کافی
• شست‌وشوی مکرر بینی و صورت

در سرماخوردگی و آنفلوآنزا

• استراحت کافی
• مصرف مایعات گرم
• شست‌وشوی دست‌ها
• پرهیز از حضور در مکان‌های شلوغ
• تزریق واکسن آنفلوآنزا

با وجود شباهت‌های علائم آلودگی هوا، سرماخوردگی و آنفلوآنزا، می‌توان با بررسی چند نشانه کلیدی از جمله وجود تب، سرعت شروع علائم، واکنش به تغییر محیط، شدت خستگی و نوع سرفه، این سه وضعیت را از هم تشخیص داد.

شناخت این تفاوت‌ها نه‌تنها از نگرانی‌های غیرضروری جلوگیری می‌کند، بلکه به انتخاب بهترین روش مراقبتی کمک می‌کند. آگاهی از این موضوع، به‌خصوص در فصل‌های سرد سال و دوره‌های افزایش آلودگی هوا، اهمیت بسیار زیادی دارد و می‌تواند در حفظ سلامت فردی و خانوادگی نقش مهمی ایفا کند.

منبع: ایرنا