ماه امشب رنگ خون می‌گیرد

باشگاه خبرنگاران جوان - امشب در تاریخ ۱۶ شهریور ۱۴۰۴ مطابق با ۷ سپتامبر ۲۰۲۵ شاهد پدیده ماه‌گرفتگی کامل معروف به «ماه خونین» در ایران خواهیم بود. این ماه‌گرفتگی کامل یا خسوف برای ساکنان اروپا، آفریقا، آسیا و استرالیا نیز قابل مشاهده خواهد بود.

این پدیده با هم‌راستا شدن خورشید، ماه و زمین در مدارهایشان اتفاق می‌افتد. ماه ابتدا در سایه‌ای هلالی‌شکل قرار می‌گیرد و سپس به‌طور کامل توسط زمین از نور خورشید محروم می‌شود. مقداری نور خورشید در آن زمان از لبه‌های زمین عبور می‌کند. نور آبی توسط مولکول‌های هوا پراکنده می‌شود، در حالی که طول موج‌های باقی‌مانده از ماه منعکس شده و باعث می‌شوند ماه به رنگ سرخ به نظر برسد.

بر اساس اعلام ناسا، این رویداد در تهران از ساعت ۱۸:۵۸ آغاز شده و در ساعت ۰۰:۲۵ بامداد به پایان می‌رسد و تقریباً ۷۷ درصد از جمعیت جهان قادر به تماشای تمام این ماه‌گرفتگی خواهند بود. مردم در آسیا از جمله هند و چین، بهترین موقعیت را برای تماشای این رویداد خواهند داشت. این رویداد همچنین در لبه شرقی آفریقا و غرب استرالیا قابل مشاهده خواهد بود. 

آغاز ورود ماه به نیم‌سایه زمین از ساعت ۱۸:۵۸ خواهد بود. آغاز گرفتگی جزئی ۱۹:۵۷ و آغاز خسوف کامل از ساعت ۲۱:۰۰ خواهد بود. اوج خسوف یا فرورفتن تمام ماه در سایه زمین دقیقا در ساعت ۲۱:۴۱:۴۶ اتفاق خواهد افتاد. پایان خسوف کامل نیز ۲۲:۲۲ الی ۲۲:۲۳ و پایان گرفتگی جزئی ۲۳:۲۶ الی ۲۳:۲۷ خواهد بود. همچنین خروج کامل از نیم‌سایه در ساعت ۰۰:۲۵ اتفاق خواهد افتاد.

ستاره‌شناسان در اروپا و آفریقا فرصت کوتاهی برای دیدن این پدیده خواهند داشت، در حالی که ساکنان قاره آمریکا این پدیده را از دست خواهند داد. همچنان فرصت‌هایی برای رصد یک ماه کامل درخشان برای ساکنان آمریکای شمالی و جنوبی در آخر این هفته وجود خواهد داشت که با نام «ماه ذرت» شناخته می‌شود. در حالی که ماه کامل هر ۲۹ روز یک بار اتفاق می‌افتد، خسوف‌ها معمولاً فقط حدود دو بار در سال رخ می‌دهند.

گفتنی است که خسوف کامل بعدی در تاریخ ۳ مارس (۱۲ اسفند ۱۴۰۴) رخ خواهد داد و در بخش‌هایی از آمریکای شمالی و جنوبی قابل مشاهده خواهد بود. 

«نوا پترو» (Noah Petro)، سرپرست آزمایشگاه زمین‌شناسی، ژئوفیزیک و ژئوشیمی سیاره‌ای ناسا در «مرکز پرواز فضایی گادرد» (Goddard) گفت: زیبایی خسوف در تدریجی بودن آن است. برای کسانی که خورشیدگرفتگی را رؤیت کرده‌اند، می‌دانند که آنها نسبتاً سریع اتفاق می‌افتند، اما ماه‌گرفتگی روندی بسیار آرام‌تر دارد. برای تماشای آن نیازی نیست در نقطه خاصی باشید، اما باید در نیم‌کره مناسب زمین قرار داشته باشید.

چه اتفاقی خواهد افتاد؟ 

ماه‌گرفتگی امشب با ورود ماه به سایه زمین آغاز می‌شود که باعث ایجاد یک سایه ظریف می‌شود. با عمیق‌تر فرو رفتن ماه در سایه، یک سایه تاریک به‌تدریج تمام سطح آن را فرا می‌گیرد تا زمانی که در طول ماه‌گرفتگی به رنگ قرمز و نارنجی درمی‌آید.

رنگ ماه برای «خونین» شدن طی این ماه‌گرفتگی به شرایط جوی زمین در زمان خسوف بستگی دارد. این خسوف تنها حدود ۳ روز قبل از رسیدن ماه به اوج خود یعنی نزدیک‌ترین نقطه آن به زمین رخ می‌دهد.

این امر موجب می‌شود که ماه در آسمان شب کمی بزرگ‌تر از حد معمول به نظر برسد. از آنجایی که این خسوف کامل در سایه کامل زمین و تاریک‌ترین قسمت سایه سیاره ما قرار خواهد گرفت، انتظار می‌رود ماه به رنگ قرمز تیره درآید. 

این پدیده برای رصدکنندگان در آسیا و استرالیا در ارتفاع بالایی از آسمان قرار خواهد داشت که مشاهده آن را راحت و امکان‌پذیر می‌کند. همچنین این پدیده در اروپا و آفریقا با طلوع ماه در گرگ‌ومیش صبحگاهی قابل مشاهده خواهد بود. 

دو رویداد قمری هم‌زمان

ماه کامل در ماه سپتامبر که به دلیل هم‌زمانی با فصل برداشت ذرت به «ماه ذرت» معروف است، تقریباً هم‌زمان با خسوف به اوج خود می‌رسد. دانشمندان توصیه می‌کنند که برای بهترین مشاهده ماه کامل و خسوف کامل به بیرون بروید و مکانی دور از نور‌های روشن پیدا کنید، زیرا ممکن است این نور‌ها مانع دید واضح در تمام مراحل خسوف شوند. ماه پس از آنکه به‌طور کامل توسط سایه زمین مسدود شود، به رنگ قرمز درمی‌آید و با نور قرمز و نارنجی طلوع و غروب خورشید روی زمین روشن می‌شود.

دانشمندان می‌گویند گاهی اوقات، درست قبل و بعد از اوج پدیده خسوف، ممکن است ماه، نواری آبی و بنفش از نور را روی خود نشان دهد. این پدیده ناشی از عبور نور خورشید از لایه ازون زمین در جو فوقانی است. ماه در اولین دوران تاریخ زمین شکل گرفته است و آنها باهم رویداد‌های زیادی را پشت سر گذاشته‌اند. مردم می‌توانند این پدیده را با چشم غیرمسلح ببینید. آنها همچنین می‌توانند به بالا نگاه کنند و تمام گودال‌های روی ماه را که طی ۴/۵ میلیارد سال شکل گرفته‌اند، مشاهده کنند.

رویداد‌های آسمانی پیش‌رو 

سه ماه کامل بعدی، «ابرماه» (Supermoon) خواهند بود. این رویدادها، ماه‌های کاملی هستند که وقتی ماه در نزدیک‌ترین فاصله خود به زمین در مدارش قرار می‌گیرد، اتفاق می‌افتند و باعث می‌شوند بزرگ‌تر و درخشان‌تر از ماه‌های کامل معمولی به نظر برسند. در اینجا فهرست ماه‌های کامل باقی‌مانده در سال ۲۰۲۵ آورده شده است:

۶ اکتبر ۲۰۲۵: ماه برداشت (Harvest moon) مطابق با ۱۴ مهر ۱۴۰۴،

۵ نوامبر ۲۰۲۵: ماه سگ آبی (Beaver moon) مطابق با ۱۴ آبان ۱۴۰۴،

۴ دسامبر ۲۰۲۵: ماه سرد (Cold moon) مطابق با ۱۳ آذر ۱۴۰۴

شایان ذکر است دو هفته پس از خسوف کامل در تاریخ ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۵ (۳۰ شهریور ۱۴۰۴)، یک خورشیدگرفتگی جزئی در بخش‌هایی از استرالیا، اقیانوس اطلس، اقیانوس آرام و قطب جنوب قابل مشاهده خواهد بود. همچنین فرصت‌هایی برای مشاهده دیگر فعالیت‌های منظومه شمسی، از جمله چندین بارش شهابی که در ماه‌های آینده آسمان شب را زینت خواهند داد، وجود دارد.

آخرین خسوف کامل ماه در ماه مارس امسال (اسفند ۱۴۰۳) بود. دانشمندان رویداد امشب را پیش‌درآمدی بر رویداد بزرگ سال آینده می‌دانند. این رویداد بزرگ یک خورشیدگرفتگی کامل نادر است که در یک باریکه از اروپا در تاریخ ۱۲ اوت ۲۰۲۶ (۲۱ مرداد ۱۴۰۵) قابل مشاهده خواهد بود. این رویداد تنها در اسپانیا و ایسلند قابل مشاهده خواهد بود.

منبع: ایسنا