جزئیات و زمان‌بندی ماه‌گرفتگی ۱۶ شهریور/ همنشینی ماه، زحل و نپتون

باشگاه خبرنگاران جوان؛ منصوره شوشتری - سخنگوی کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران در تشریح رویداد‌های نجومی هفته پیش‌رو، زمان‌بندی ماه‌گرفتگی کلی ۱۶ شهریور را بیان کرد و گفت: بهترین زمان برای رصد و عکاسی از ماه‌گرفتگی در بازه تقریبی ۲۰ تا ۲۳:۳۰ یکشنبه (۱۶ شهریور) در تمام ایران است. این هفته وقوع مقارنه ماه، زحل و نپتون در شامگاه دوشنبه ۱۷ شهریور از دیگر رویداد‌های نجومی است.

کاظم کوکرم در گفت‌و‌گو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان اظهار داشت: مهمترین رویداد نجومی هفته پیش‌رو ماه‌گرفتگی کلی شانزدهم شهریور هست. یکشنبه شب بعد از غروب آفتاب و همزمان با تاریک شدن آسمان شب قرص کامل ماه را در شرایطی می‌بینیم که از افق مشرق طلوع کرده و پس از آغاز ماه گرفتگی، کم‌کم رخ ماه تیره رنگ می‌شود.

وی به جزئیات زمانی این خسوف پرداخت و ادامه داد: ماه‌گرفتگی با ورود قرص ماه به نیم‌سایه زمین و شروع خسوف نیم‌سایه‌ای از ساعت ۱۸ و ۵۶ دقیقه اتفاق می‌افتد. این زمان‌ها تقریباً برای همه شهر‌های ایران وضعیت یکسانی دارد.

این منجم آماتور افزود: در آغاز خسوف جزئی که از ساعت ۱۹:۵۷ دقیقه آغاز و قرص ماه وارد سایه زمین می‌شود، لبه گرد سایه زمین را بر رخ ماه می‌توانیم ببینیم. شروع خسوف کلی هم که در جریان آن، رخ ماه کاملا تیره شده و ماه بطور کامل در سایه زمین قرار می‌گیرد از ساعت ۲۱ اتفاق می‌افتد.

به گفته وی زمان اوج خسوف کلی یا در واقع میانه خسوف کلی ساعت ۲۱ و ۴۱ دقیقه و ۴۶ ثانیه و پایان خسوف کلی (وقتی ماه از سایه زمین خارج می‌شود و دوباره لبه سایه زمین را روی ماه می‌توانیم ببینیم) ساعت ۲۲:۲۳ دقیقه رخ می‌دهد. پایان خسوف جزئی نیز که ماه کاملا از سایه زمین خارج می‌شود و در واقع پایان خسوف جزئی اعلامش می‌کنیم، ساعت ۲۳ و ۲۷ دقیقه است. اما کماکان پس از ۲۳ و ۲۷ دقیقه نیز قرص ماه در نیم‌سایه زمین است، هرچند تاریکی چندانی را روی سطح ماه با چشم غیرمسلح احساس نمی‌کنیم؛ خروج ماه از نیم‌سایه زمین نیز ساعت ۲۵ دقیقه بامداد دوشنبه هفدهم شهریور ماه اتفاق می‌افتد.

کوکرم با اشاره به آخرین خسوف کلی در کشور اظهار داشت: ماه‌گرفتگی کلی قبلی پنجم مرداد ۱۳۹۷ اتفاق افتاده بود که طولانی‌ترین خسوف قرن بیست و یکم هم بود. اکنون ما پس از هفت سال شاهد ماه گرفتگی کلی در شانزدهم شهریور خواهیم بود.

وی در مورد ماه‌گرفتگی بعدی نیز توضیح داد: پس از ماه‌گرفتگی کلی ۱۶ شهریور ۱۴۰۴، ماه‌گرفتگی کلی بعدی حدود شش ماه بعد در ۱۲ اسفند ۱۴۰۴ رخ خواهد داد، اما بخش‌های جزئی محدودی مربوط به خسوف نیم‌سایه‌ای آن از شرق ایران قابل ردیابی خواهد بود. ماه‌گرفتگی کلی بعدی که همچون خسوف ۱۶ شهریور ۱۴۰۴ تمام مراحل آن به خوبی از ایران دیده شود حدودا ۳ سال بعد و در ۱۱ دی ۱۴۰۷ رخ خواهد داد.

ماه‌گرفتگی پدیده نادری در نجوم نیست

وی تاکید کرد: ماه گرفتگی به هیچ وجه پدیده عجیب و نادری نیست و ما معمولا هر سال یا هر چند سال یکبار شاهد وقوع ماه گرفتگی هستیم؛ اما اکنون به دلایل متعدد از جمله وضعیت مداری زمین به دور خورشید و وضع مداری ماه به دور زمین باعث شده بود از هفت سال پیش تاکنون شاهد ماه‌گرفتگی کلی در ایران نباشیم. اینکه برخی از رسانه‌ها صفت ماه خونین یا ماه گرفتگی عجیب و غریبی که در میلیون‌ها سال گذشته نظیر نداشته را به این خسوف می‌دهند، صرفا تبلیغات بی‌پایه و اساس است.

سخنگوی کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران تاکید کرد: ماه گرفتگی پدیده جذابی است؛ اما معمولاً هر چند سال یک رخ داده و از این نظر اهمیتی مثلاً به اندازه گذر زهره از مقابل قرص خورشید ندارد؛ رویداد نادری که آخرین بار ۱۵ و ۱۶ خرداد ۱۳۹۱رخ داد و مرتبه بعدی این رویداد در ۱۹ و ۲۰ آذر ۱۴۹۶ هجری شمسی رخ خواهد داد؛ بنابراین امیدوارم رسانه‌ها هم به انعکاس واقعیت بپردازند و پدیده زیبایی که به خودی خود جذاب است را معرفی و مردم را به دیدن آن دعوت کنند. طوری عمل نکنند که وقتی یک پدیده نادر نجومی اتفاق می‌افتد، دیگر برای عموم جلب توجه نکند.

مقارنه ماه و زحل و نپتون

شبیه‌سازی مقارنه ماه و زحل و نپتون

وی در توضیح دیگر رویداد این هفته اظهار داشت: رویداد بعدی شامگاه دوشنبه هفدهم شهریور رخ می‌دهد که در جریان آن مقارنه سیاره زحل و سیاره نپتون رخ می‌دهد. البته ماه و سیاره زحل را می‌تونیم در کنار یکدیگر در آسمان مشاهده کنیم ولی برای دیدن سیاره نپتون حتما به تلسکوپ نیاز داریم. بنابراین ما شاهده یک مقارنه سه‌جانبه میان ماه، زحل و نپتون خواهیم بود. کوکرم افزود: این پدیده صرفاً یک همزمانی و هم‌راستایی میان سه جرمی است که در فواصل دوری از ما قرار دارند. فاصله ماه تا زمین نزدیک به ۴۰۰ هزار کیلومتر، فاصله زحل تا زمین حدود یک و نیم میلیارد کیلومتر و فاصله سیاره نپتون تا زمین هم بیش از چهار میلیارد کیلومتر است. بنابراین این سه گرچه که در آسمان در کنار یکدیگر دیده می‌شوند، از نظر فیزیکی هیچ ارتباط خاصی با یکدیگر ندارند و قرارگیری آنها کنار هم در مقارنه هفدهم شهریور تنها فرصتی است تا سه جرم زیبای منظومه شمسی را بتوانیم در کنار یکدیگر رصد کنیم.