افزایش کارایی و تحرک معاملات با حذف حجم مبنا از بورس

باشگاه خبرنگاران جوان؛ کیمیا قلی‌پور - فرهنگ حسینی کارشناس بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان در خصوص خبر خداحافظی با حجم مبنا در بورس بیان کرد: حجم مبنا ۲۲ سال پیش با هدف کنترل رشد بازار تصویب شد. اما کمتر از یک ماه بعد، عدم کارایی و اثربخشی آن مشخص شد. اما مشابه بسیاری از قوانین دیگر، اقدامی برای حذف آن صورت نگرفت. فرابورس نیز در اوایل دهه ۱۳۹۰ بدون حجم مبنا فعالیت خود را آغاز کرد، اما به جای اینکه بورس به سمت حجم مبنا ۱ حرکت کند، فرابورس به سمت حجم مبنا بالاتر حرکت کرد؛ با این حال، تجربه سال‌های اخیر نشان داد که حجم مبنا در بسیاری از موارد به‌جای ایفای نقش کنترلی، به عاملی برای کاهش کارایی بازار، ایجاد صف‌های صوری و قفل شدن قیمت‌ها تبدیل شده است.

حسینی تصریح کرد: حذف یا تعدیل حجم مبنا را می‌توان گامی در جهت هم‌راستایی بیشتر بازار سرمایه ایران با استاندارد‌های بازار‌های مالی کارا دانست. در اغلب بورس‌های معتبر دنیا، کشف قیمت بر اساس عرضه و تقاضای واقعی و بدون اعمال محدودیت‌هایی نظیر حجم مبنا انجام می‌شود از این منظر، حذف حجم مبنا تصمیمی ضروری است.

 حذف حجم مبنا اثرات کوتاه مدت و بلندمدت دارد 

او تاکید کرد: حذف حجم مبنا اثرات کوتاه مدت و بلندمدت دارد از یک سو، این تصمیم می‌تواند به افزایش تحرک معاملات، کاهش صف‌های خرید و فروش و تسریع در فرآیند کشف قیمت و تعادل و افزایش کارایی منجر شود. قیمت‌ها سریع‌تر به تعادل می‌رسند و اطلاعات جدید با وقفه کمتری در قیمت سهام منعکس می‌شود؛ از سوی دیگر، در کوتاه‌مدت سبب می‌شود تا نماد‌های کوچک که به دلیل حجم مبنا با ریسک عدم نقدشوندگی رو‌به‌رو بودند، با اقبال بازار رو‌به‌رو شوند.

این کارشناس بازار سرمایه بیان کرد: یکی از انتقادات جدی به حجم مبنا، ایجاد نوعی بی‌عدالتی اطلاعاتی و معاملاتی میان بازیگران بازار بود. در عمل، معامله‌گران با دسترسی به سیستم‌های معاملاتی از قفل شدن سهام و عدم تغییر قیمتی به دلیل حجم مبنا برای سرخط زدن بهره می‌بردند؛ همچنین سهامداران عمده امکان پر کردن حجم مبنا و جهت‌دهی به قیمت پایانی را داشتند، در حالی که سرمایه‌گذاران خرد عملاً تأثیر ناچیزی بر قیمت پایانی می‌گذاشتند؛ این مسئله می‌توانست زمینه‌ساز دستکاری قیمت و رفتار‌های غیرمنصفانه در زمان‌های صف‌های خرید و فروش شود.

او در ادامه افزود: حذف حجم مبنا می‌تواند به سرعت به تعادل بازار و افزایش نقدشوندگی منجر شود و در نتیجه شاهد کاهش صف‌های خرید و فروش خواهیم بود. علاوه بر این، مفهوم قیمت پایانی که به دلیل وجود حجم مبنا عملاً از میانگین قیمت‌های معاملاتی فاصله گرفته بود و کارکرد اقتصادی خود را از دست داده بود، با حذف حجم مبنا دوباره معنادار خواهد شد و به کارایی خود بازمی‌گردد.

 افزایش دامنه نوسان می‌تواند تکمیل کننده حذف حجم مبنا

این کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: حذف حجم مبنا یک تحپل بنیادی در نگاه نهاد ناظر در بازار سرمایه به شمار می‌رود و می‌تواند نقطه عطف مهمی باشد. چرا که دهه‌ها قانون گذاری، حالا شاهد تنقیح قوانین و حذف قوانین زاید هستیم که رویکرد قابل ستایشی است. از سوی دیگر، افزایش دامنه نوسان می‌تواند تکمیل کننده حذف حجم مبنا در تعادل بخشی به بازار باشد.

گفتنی است بر اساس اعلام سازمان بورس، حجم مبنا برای نماد معاملاتی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازارهای اوراق بهادار تهران و شرکت‌های پذیرفته‌شده فرابورس ایران از تاریخ اول دی‌ماه ۱۴۰۴ برابر یک سهم تعیین می‌شود و مقررات گره معاملاتی در این بازارها از تاریخ مذکور اعمال نخواهد شد.