میثم مهدیار، جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه در برنامه «جهان آرا» شبکه افق درباره تسری فرهنگ اربعین حسینی بر سایر مناسک مذهبی در کشورمان گفت: یکی از عوامل موثر بر روی پدیده‌های فرهنگی از جمله آیین‌های دینی اشاعه آن بر سایر پدیده‌هاست. پیاده‌روی به سمت حرم امام رضا (ع) در ایام آخر صفر سنت دیرینه‌ای بود، ولی ما رشد آن را مرهون پیاده‌روی اربعین می‌دانیم. از طرفی، فرهنگ عزاداری به مرور در مشهد جا افتاده است. در همین چند روز می‌دیدم پیامکی با عنوان اسکان رایگان زائران در ایام عزاداری یا برپایی موکب فلان هیئت در مشهد ارسال می‌شد. یعنی فرهنگ مهمان‌نوازی عراقی‌ها بر روی فرهنگ ما تاثیرگذار است.

مهدیار ادامه داد: ما سال گذشته بعد از ایام محرم نظرسنجی انجام دادیم. در آنجا بیشترین کنش آیینی مردم ما شرکت در توزیع و مصرف نذورات بود. این نظرسنجی نشان داد ما چقدر تحت‌تاثیر فرهنگ اربعین هستیم. اگرچه ما راهپیمایی‌هایی نظیر جاماندگان حسینی یا عید غدیر را داشتیم، ولی این فرهنگ حسینی به شکل جدید در فضای رسانه‌ای، اجتماعی و فرهنگی در حال بازتولید است.

این عضو هیات علمی دانشگاه در پاسخ به این سوال که خیلی‌ها اجتماعات اربعینی را مرهون انقلاب اسلامی می‌دانند. چقدر با این گزاره موافقید؟ افزود: اگرچه انقلاب اسلامی این نوع اجتماعات را تقویت کرد، ولی بخش زیادی از وقوع پر شتاب انقلاب اسلامی مرهون آیین‌ها و مناسک مذهبی است. برای جامعه‌شناسان انقلاب نا‌بهنگامی انقلاب سوال شده بود. حتی بعد از انقلاب تعدادی از جامعه‌شناسان درباره نظریات خود تجدیدنظر کردند.

به گفته وی، مثلاً خانم اسکاچپول در نظریات خود گفت که نسل چهارم نظریات انقلاب با انقلاب اسلامی متولد شد. یا برای فوکو سوال شده بود که چطور انقلابی با ایت وسعت شکل گرفته است؟ معمولاً انقلاب‌های بزرگ قبلی که به سرانجام رسیده بود، طبقاتی بود یا منطقه خاصی از افراد را دربر می‌گرفت. مثلاً در انقلاب کبیر فرانسه کمتر از ۱۵ درصد مردم متوجه انقلاب شدند. برای آنها سوال بود که چطور از بازارنشینان گرفته تا دورترین نقاط کشور درگیر انقلاب اسلامی هستند. در واقع، نزدیک ۷۰ تا ۸۰ درصد مردم درگیر انقلاب بودند. این حضور گسترده مرهون آیین‌ها و مناسک بود. از طرفی، مساجد و حسینیه‌ها نقش شبکه‌سازی و تبلیغ مردم را به عهده داشتند. حتی جنگ هشت ساله را هم هیئتی‌ها و مسجدی‌ها پیش بردند.