اگرچه در عصر انفجار اطلاعات، دور ماندن از فضای مجازی تقریباً غیرممکن است، اما این فضا همچون سکه‌ای دو رو دارد؛ یک روی این سکه اثرات مثبت و روی دیگر آن تبعات منفی استفاده از فضای مجازی است.

 در حال حاضر رسانه، بخش عمده‌ای از زندگی همه افراد را درگیر کرده است، اما همان‌گونه که از حضور در فضای مجازی لذت می‌بریم، این فضا می‌تواند اثرات منفی بر سلامت روانمان داشته باشد. در واقع باید گفت که این فضا آفت روابط گفتاری و عاطفی در خانواده‌ها شده است.

به دنیای واقعی و دوستان واقعی‌تان برگردید

قدیم با دیدن هم خوشحالی و غم را با بغل کردن یکدیگر و حرف زدن تقسیم می‌کردیم، اما امروزه تمام ابراز احساسات خلاصه شده به فرستادن یک استیکر از طریق فضای مجازی آن هم بدون اینکه یکدیگر را ببینیم.

زهره مهدیان‌پور روان‌پزشک و روان درمانگر تحلیلی در خصوص اثر رسانه بر سلامت افراد به خصوص بانوان، گفت: احساس اضطراب، افسردگی، انزوا و حتی ترس از دست دادن از جمله اثرات رسانه‌ها بر سلامت روان است، زیرا انسان بالقوه، موجودی اجتماعی است که برای پیشرفت در زندگی همیشه نیاز به همراهی دیگران داشته و دارد.

این روان درمانگر تحلیلی با اشاره به اینکه ارتباط داشتن با دیگران موجب سلامت روان و ایجاد حس مثبت و تقویت انرژی و زمینه‌ساز شادی بین افراد می‌شود، خاطرنشان کرد: در دنیای امروز و با توجه به پیشرفت بسیار علم، وجود رسانه‌های مجازی و اجتماعی موجب شده ارتباط اجتماعی انسان‌ها از فضای چهره به چهره، تبدیل به فضای آنلاین شود.

وی گفت: این فضا همان‌گونه که می‌تواند اثرات مثبتی در افراد داشته باشد اثرات منفی نیز دارد، به ویژه برای بانوان به عنوان عضو مهمی از جامعه و عنصر بسیار مهم‌تر در خانواده، اثرات شدیدتری می‌تواند بر روان و سلامت جسمانی آنها داشته باشد.

مهدیان‌پور با بیان اینکه اگر زمان بسیاری را صرف رسانه‌های اجتماعی می‌کنیم، با احساس غم، ناامیدی، نارضایتی و تنهایی بیشتری مواجه می‌شویم و زندگی‌مان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، افزود: شاید زمان آن رسیده که عادت‌های آنلاین خود را بررسی نموده و تعادل سالم‌تری را در زندگی پیدا کنیم.

وی با اشاره به اینکه هر پدیده اجتماعی که اتفاق می‌افتد، دارای اثرات مثبت و منفی است گفت: اثرات مثبت فضای مجازی و رسانه موجب شده بتوانیم با هر جای دنیا چه با خانواده و یا دوستان و یا برای آموزش گرفتن ارتباط برقرار کنیم.

این روان‌پزشک با بیان اینکه فضای آنلاین موجب پیشرفت در ارائه آموزش در سطوح مختلف و برای همه اقشار مردم شده و دسترسی به بسیاری از آموزش‌ها را برای همه آسان کرده است، گفت: فضای مجازی، ابزاری برای بروز خلاقیت و یادگیری است و اطلاعات مهمی را می‌تواند در اختیار همه قرار دهد.

وی با اشاره به اینکه برخلاف مزایای شبکه‌های اجتماعی و رسانه، آنها اثرات منفی هم دارند، افزود: گاهی مواقع خانم‌ها و به ویژه خانم‌های خانه‌دار که بیشترین زمان خود را در خانه می‌گذرانند، عملاً به دلیل دور بودن از اجتماع به استفاده بیش از حد از فضای مجازی میل پیدا می‌کنند.

مهدیان‌پور اظهار کرد: دادن حس عدم کفایت از تأثیرات منفی رسانه است، حتی اگر بدانیم تصاویری که در فضای مجازی می‌بینیم دست‌کاری شده هستند و صرفاً نمای زیبای دروغینی را نشان می‌دهند ولی بازهم احساس منفی در فرد ایجاد می‌کند و موجب ایجاد حس عدم کفایت می‌شود.

وی با بیان اینکه این موضوع در خانم‌ها همیشه بارزتر است، افزود: رسانه و استفاده از پلتفرم‌های مجازی موجب می‌شود فرد حس از دست دادن داشته باشد.

این روان درمانگر تحلیلی خاطرنشان کرد: هر چه زمان طولانی‌تری در فضای مجازی به خصوص اینستاگرام و فیس‌بوک باشیم هرچند که موجب سرگرمی افراد می‌شود و حس خوبی به آنان می‌دهد، اما باعث می‌شود این احساس را به فرد بدهد که نکند زندگی دیگران از من بهتر است و من عقب می‌افتم و یا برخی امکانات را دیگران دارند و من ندارم.

وی اظهار کرد: نتایج مطالعه‌ای که در دانشگاه پنسیلوانیا انجام شده، نشان می‌دهد استفاده بسیار از فیس‌بوک و اینستاگرام موجب ایجاد حس انزوا و تنهایی در افراد شده و افسردگی و اضطراب ایجاد می‌کند.

مهدیان‌پور گفت: انسان برای اینکه بتواند حس شادی داشته باشد و از افسردگی و اضطراب دور باشد، نیاز دارد با انسان‌ها، افراد و آدم‌هایی که مانند خودش هستند تماس چهره به چهره داشته باشد.

وی افزود: وقتی با فردی که دوستش داریم چشم در چشم صحبت می‌کنیم این نزدیکی و حتی در آغوش گرفتن موجب کاهش شدید اضطراب و افسردگی می‌شود ولی متأسفانه فضای مجازی ارتباط چهره به چهره را از ما گرفته است.

این روان درمانگر تحلیلی اظهار کرد: یکی از اثرات منفی شبکه‌های اجتماعی به خصوص اینستاگرام و فیس‌بوک برای نوجوانان و دختران کم سن و سال در خصوص عکس‌ها و مواردی است که از خودشان در این فضا‌ها به اشتراک می‌گذارند.

وی گفت: این اشتراک‌گذاری می‌تواند مورد سوء استفاده یکسری افراد قرار بگیرد که می‌توانند با استفاده از این عکس‌ها و مطالب به خانواده آسیب برسانند که غالباً این مسائل برای خانم‌ها نسبت به آقایان بسیار شایع‌تر است.

مهدیان‌پور با تأکید بر اینکه جوانان به خصوص دختران مراقب باشند گرفتار چرخه معیوب استفاده ناسالم از شبکه‌های اجتماعی نشوند، گفت: تأثیر شبکه اجتماعی بر سلامت روح را بسیار جدی بگیرید و حواستان باشد حضور مدام در داخل این چرخه، حس تنهایی، افسردگی، اضطراب و انزوا را در افراد تشدید خواهد کرد.

وی تأکید کرد: باید تصمیم بگیریم زمان استفاده از فضای مجازی را کاهش دهیم و به دنیای واقعی و دوستان واقعی‌تان برگردیم همدیگر را در آغوش بگیریم و موجب ایجاد حس خوب و آرامش برای یکدیگر شویم.

محدود کردن فضای مجازی به تنهایی مشکلی را حل نمی‌کند 

در ادامه یک جامعه‌شناس بر فرهنگ‌سازی در حوزه فضای مجازی با مدیریت درست تأکید کرد ‌و گفت: امروزه به دلیل تأثیرگذاری فضای مجازی، آن را باید فضای حقیقی نامید.

عباس عابدی با بیان اینکه فضای مجازی در همه شئون زندگی مردم تأثیرگذاری دارد؛ لذا محدود کردن آن به تنهایی مشکلی را حل نمی‌کند، بر لزوم مدیریت صحیح فضای مجازی تأکید کرد و افزود: باید با آموزش‌های لازم به خانواده‌ها و نسل جوان، نحوه استفاده صحیح از فضای مجازی و کنترل اوقاتی که در این فضا سپری می‌کنند را آموزش داد.

وی تأثیرگذاری فضای مجازی را بر روح و روان افراد به خصوص جوانان بسیار فراوان دانست و گفت: متأسفانه جوانان بسیاری از رفتار‌های خود را از فضای مجازی به خصوص اینستاگرام الگو می‌گیرند.

عابدی استفاده ناصحیح از فضای مجازی را یک تهدید جدی دانست و گفت: باید با مدیریت صحیح فضای مجازی، این فضا، مکانی برای رشد جوانان، آگاهی و رشد کشور باشد که در این خصوص جهاد و تلاش مردم، اولیاء و آموزش و پرورش و مراکز فرهنگی بسیار لازم است.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه گریزی از رسانه، فضای مجازی و اینترنت نداریم، اظهار کرد: هیچ کس نمی‌تواند فضای مجازی و اینترنت را محدود کند اگر هم در برخی مقاطع نگاه‌های محدود کننده بوده به شکست منجر شده است.

وی با اشاره به اینکه بعضأ به دلیل ناتوانی در مدیریت فضای مجازی آن را محدود می‌کنیم، گفت: بسیاری از دانش آموزان و جوانان در بهره‌برداری و استفاده از فضای مجازی از ما جلوتر هستند، نمی‌توانیم برای همه کار‌ها بگوئیم توطئه در آن وجود دارد. عابدی با اظهار تأسف از اینکه سواد رسانه‌ای پائین است، بیان کرد: باید به عنوان والدین و مدیران مدارس اطلاعات خود را به روزتر کرده و افزایش دهیم.

وی با اشاره به اینکه امروزه شبکه‌های مجازی بیشترین تأثیر را در بین نسل جوان و آینده دارد، گفت: با توجه به نفوذ فضای مجازی در عرصه‌های مختلف نه تنها تولید محتوا در فضای مجازی را جدی نگرفته‌ایم بلکه از این حوزه بهره‌برداری لازم را نداشته‌ایم.

این روز‌ها که فضای مجازی در همه امور زندگی ما جاری است و ارتباطات مجازی، جای ارتباطات واقعی را گرفته، بیش از هر چیز جامعه به آموزش و آگاهی نیاز دارد. بدیهی است تجربه ثابت کرده ایجاد محدودیت، نتیجه عکس دارد و چه بسیار پول مردم صرف خرید فیلترشکن می‌شود؛ لذا ایجاد محدودیت نمی‌تواند به کنترل فضای مجازی بینجامد بلکه لازم است نسبت به مدیریت صحیح این فضا و آگاه‌سازی جامعه نسبت به فضای مجازی و کنترل آن و مدیریت زمان استفاده و در اختیار گذاشتن محتوای مناسب اقدام شود.

منبع: ایسنا