نجات زمین از طریق بالکن خانه

باشگاه خبرنگاران جوان - وارد خانه دوستم که شدم، بالکن خانه توجهم را جلب کرد؛ چند یاکریم و گنجشک مشغول برچیدن چیزی بودند. نزدیک‌تر که شدم، تصویری دیدم که تقریباً از یاد برده‌بودم. پسماند میوه‌ها را در گوشه‌ای بالکن در سبدهای‌ی قرار داده‌بود تا خشک شوند و پرنده‌ها هم از آن تغذیه کنند. 

چقدر عجیب. انتظار دیدن چنین چیزی وسط تهران را نداشتم. این تصویر در ذهن من بود از دوران کودکی که مادرم بخش‌هایی از زباله‌ها را کنار حیاط می‌گذاشت تا هم خشک شوند و هم خوراک پرنده‌ها باشند. البته سختی‌هایی هم داشت؛ مثلاً در تابستان گوشه‌ای از حیاط محل تجمع حشرات می‌شد و بنابراین مجبور بودیم پسماند‌های میوه‌ها و سبزیجات را زودتر از خانه خارج کنیم. اما به‌خاطر دارم که وقتی به خانه اقوام در روستا می‌رفتیم، می‌دیدم که سطل زباله‌ای ندارند یا اگر هست بسیار کوچک است و برای زباله‌هایی مثل بسته‌های پلاستیکی خوراکی هاست نه بیشتر. چون همه پسماند غذا یا میوه‌ها خوراک گاو و گوسفند و مرغ و خروس هایشان می‌شد. 

دوستم، نعیمه خانم، کنارم آمد و برایم توضیح داد که جریان چیست؟ او از دغدغه‌اش برای حفظ محیط زیست گفت و توضیح داد که در ایران که اصل تأمین آب از منابع زیرزمینی است، پسماند‌ها وقتی در یک محدوده جمع آوری شوند، کم کم تولید شیرآبه می‌کنند و این شیرآبه‌ها با نفوذ به خاک، باعث آلودگی آب‌های زیرزمینی می‌شوند.

شیرآبه‌ها یک خطر جدی برای منابع آبی 

با کمی جست‌و‌جو متوجه شدم که مسئله شیرآبه‌ها در کشور ما به‌عنوان یک چالش جدی محیط زیستی شناخته می‌شود. چون بخش عمده‌ای از پسماند‌های شهری در ایران، به‌صورت غیراصولی دفن می‌شوند و در نتیجه حجم زیادی از شیرآبه‌های آلاینده و سمی را تولید می‌کنند.

طبق آخرین آمار، در ایران سالانه حدود ۲۰ میلیون تن پسماند شهری تولید می‌شود که از این مقدار بیش از ۷۰ درصد آن از نوع آلی، یعنی غذایی و فسادپذیر است. البته راه‌هایی برای بازیافت این زباله‌ها وجود دارد، اما گزارش‌های رسانه‌ای می‌گویند که کمتر از ۱۰ درصد زباله‌ها در ایران بازیافت می‌شوند و حدود ۹۰ درصد آنها یا دفن شده یا در فضای آزاد رها می‌شوند. 

یک دغدغه محیط زیستی مهم 

دوستم به من توضیح می‌دهد که مدتی است پوست میوه‌ها و صیفی جات را به‌جای آنکه در کیسه زباله بیندازد، روی بالکن و داخل سبد‌های پلاستیکی می‌چیند تا کم کم خشک شوند. با این کار، حجم زباله‌های خانگی شان بسیار کم شده و از طرف دیگر، زباله‌ها دیگر بو ندارد. 

از او می‌پرسم که چه چیز‌هایی را برای خشک شدن روی بالکن می‌گذارد. نعیمه خانم می‌گوید که پوست همه میوه‌ها را می‌گذارم؛ از هندوانه و خربزه بگیر تا صیفی جات مثل سیب زمینی و پیاز. همه پسماندی که قابلیت خشک شدن و بازگشت به طبیعت را دارد، می‌تواند به‌عنوان خشکاله بازتولید شود. 

به گفته دوستم در تهران خشکاله‌ها را به ایستگاه‌های بازیافت شهرداری تحویل می‌دهم. قبلاً گفته‌بودند که در قبال خشکاله، مبلغی هم پرداخت می‌کنند، اما من تا حالا پولی نگرفته‌ام. البته قبلاً جمع آوری زباله‌های خشک از طریق شهرداری بود، اما به‌تازگی، فقط نوماند این زباله‌ها را جمع می‌کند و غرفه‌های پسماند شهرداری دیگر آنها را نمی‌گیرند.

او می‌گوید: خشک کردن زباله‌ها در خانه، هرچند بسیار کم است، اما می‌تواند از تولید شیرآبه بیشتر جلوگیری کند. از طرف دیگر، خشکاله‌ها می‌توانند غذای دام باشند که ما هرساله حجم زیادی نهاده دامی را وارد می‌کنیم و ارز خرجش می‌کنیم. 

شیرآبه‌ها همه‌جا هستند

اهمیت تولید خشکاله وقتی برای ما معلوم می‌شود که اخباری درباره انباشت زباله در گوشه‌هایی از کشور می‌شنویم یا خبر می‌دهند که آب‌های زیرزمینی یک منطقه به‌دلیل نفوذ شیرآبه، آلوده شده‌است. 

این وضعیت در مناطق شمالی کشور که آب و هوای مرطوب دارد، بحرانی‌تر می‌شود چنانکه دفن زباله‌ها اغلب در دل جنگ‌ها و نزدیک رودخانه‌ها انجام‌می‌شود و از طرف دیگر، زمین‌ها نسبت به دیگر مناطق کشورمان، نفوذپذیری بیشتر دارند و آب‌های سطحی هم به‌راحتی شیرآبه‌ها را جابه‌جا می‌کنند. 

مثلاً در سایت سراوان رشت که حدود ۴۰۰ هزار تن زباله در آن انباشته شده که حدود ۲۵ هکتار را جنگل‌های شمال را آلوده کرده و شیرآبه‌های آن به گوهررود و زرجوب وارد می‌شود. در تهران هم سالانه حدود نیم میلیون مترمکعب شیرآبه تولید می‌شود که با نفوذ به رودخانه‌های جنوب تهران، باعث شده منابع آب زیرزمینی ری در معرض تهدید آلودگی قرار گیرند. در اصفهان، مشهد و تبریز و... هم شیرآبه کمتری تولید می‌شود، اما باتوجه به اینکه پسماند‌ها در دشت‌ها و اراضی نزدیک به سفره‌های آب زیرزمینی انجام‌می‌شود، احتمال نفوذ شیرآبه‌ها به این منابع آبی وجود دارد.

خشکاله جمع کردن مشکلاتی دارد، اما می‌ارزد

با این حال، نعیمه خانم نسبت به مشکلات خشکاله جمع کردن هم هشدار می‌دهد و معتقد است اگر کسی می‌خواهد زباله‌های‌تر خانه خود را خشک کند، باید حواسش به این نکات هم باشد. 

به گفته او بعضی از زباله‌های‌تر مثل پوره هویج، چند روز طول می‌کشد تا خشک شود و ممکن است باعث تجمع حشرات شود. یا در زمستان که هوا سرد است و خشک شدن پوست میوه‌ها زمان می‌برد، باید آنها را کنار بخاری و شوفاژ خشک کرد.

دوستم می‌گوید که این چالش‌ها آن‌قدر زیاد نیست و می‌توان آنها را رفع کرد و به اینکه در کاهش تولید پسماند کشور نقشی داشته‌باشیم، می‌ارزد. 

دیشب که پوست سیب‌ها و نارنگی‌ها را روی سینی می‌گذاشتم تا برای خشک شدن روی بخاری بگذارم، یاد حرف دوستم افتادم که می‌گفت که خشکاله جمع کردن حس خوبی دارد. اینکه بتواند در حفظ محیط زیست کشورمان نقش کمی داشته‌باشد، احساس ارزشمندی به او می‌دهد. من هم با او هم‌عقیده‌ام.

منبع: فارس