اردوغان یک هفته پیش از مراسم تحلیف خود این خبر را اعلام کرد. از آن گذشته داوود اوغلو چند روز پیش به دبیرکلی حزب عدالت و توسعه رسید. زیرا اردوغان به عنوان رئیس جمهور نمی تواند عضو حزب باشد.
اما سیاست ورزی آن هم برای مردی که تقریبا همه زندگی خود را در دانشگاه گذرانده امری شگفت آور است. داووداوغلو در جریان انتخابات سال 2011 و هنگام سفر به زادگاه خود یعنی قونیه اقرار کرد که نمی تواند با برخی ویژگی های زندگی یک سیاستمدار خو بگیرد.
او با اشاره به پلاکاردهایی که تصویرش را روی آنها نقش کرده بودند به خبرنگار نیویورک تایمز گفت: «حالا همه جا خودم را می بینم، اما به عنوان یک فرد دانشگاهی این سبک زندگی را نمی پسندم. زیرا در این زندگی زمانی برای مطالعه و تفکر، نوشتن و آموختن، تعمق و تنهایی باقی نمی ماند.»
اما داوود اوغلو در آینده باز هم فرصت کمتری برای این مسائل خواهد داشت، زیرا به عنوان رئیس دولت باید علاوه بر مسئولیت های جدید، با مشکلات به جامانده از دوران خود در حوزه سیاست خارجی نیز دست و پنجه نرم کند. بزرگ ترین تز سیاسی داوود اوغلو یعنی «رابطه بدون مشکل با همسایگان» شکست خورد و او در حالی وزارت خارجه را ترک می کند که بویژه روابط ترکیه با سوریه نه تنها در پایین ترین سطح خود قرار دارد بلکه آنکارا متهم است به جنگ داخلی در سوریه دامن زده و حتی قصد حمله نظامی به آن کشور را داشته است.
با این حال داوود اوغلو به اصطلاح از همه این بحران ها جان سالم به در برد و به دلیل وفاداری بی اندازه اش در آستانه رسیدن به نخست وزیری ترکیه است.
داوود اوغلو در وزارت خارجه همان کاری را می کرد که اردوغان از او می خواست، یعنی اصلاحات گسترده برای دموکراتیزاسیون کشور با هدف نزدیک شدن به اتحادیه اروپا از یک طرف و روابط گرم تر با کشورهای آسیایی و اسلامی از سوی دیگر. این استاد علوم سیاسی دانشگاه استانبول در کتابش به نام «عمق استراتژیک» با ارائه تصویری از یک سیاست موفق خارجی می نویسد: «ترکیه باید در سطح جهانی به دنبال منافع خود باشد و البته آنکارا هرگز نباید در مقابل منافع غرب سر خم کند. همچنین باید رویکرد سیاسی قدرتمندی در قبال کشورهای اسلامی منطقه داشته باشد.»
به عقیده داوود اوغلو، ترکیه از نظر نظامی، جغرافیایی و اقتصادی قدرتمندتر از همه همسایگانش است. او زمانی گفته بود: «به دلیل همین برتری باید نقشی مهم در ساختار خاورمیانه ایفا کنیم. هدف ما این است که بانفوذترین کشور دنیا شویم. زمین بازی ما سراسر جهان است.»
اما مخالفان و منتقدان داخلی و خارجی داوود اوغلو را متهم می کنند که رویای «نوعثمانی گری» را در سر می پروراند. بر پایه یکی از اسناد منتشر شده از سوی سایت ویکی لیکس، یکی از سفرای سابق آمریکا در آنکارا طی گزارشی به واشنگتن اظهارنظر کرده بود: «ترکیه برای بلندپروازی هایش به رولز رویس نیاز دارد، اما وسیله ای بیشتر از لندرور در اختیار ندارد.»
افزون بر آن منتقدان داوود اوغلو عقیده دارند که وی بیش از اندازه تحت فرمان و مطیع اردوغان است. البته اردوغان بارها اعلام کرده قصد دارد سیستم سنتی ریاست جمهوری را تغییر داده و کاملا در سیاست دخالت کند. برنامه او برای رسیدن به این هدف تغییر قانون اساسی است. روزنامه «حریت» چاپ ترکیه بتازگی از داوود اوغلو با لقب «مدودف عثمانی» یاد کرد؛ زیرا به باور نویسنده این روزنامه داوود اوغلو همان نقشی را برای اردوغان بازی می کند که مدودف برای پوتین بازی کرد یعنی تضمین تداوم قدرت اردوغان برای یک دوره طولانی.
البته داوود اوغلو این اتهامات را رد می کند و می گوید: هدف ترکیه قدرت نمایی نیست و به روابطش با ناتو و جهان غرب اهمیت زیادی می دهد.
به گفته وی، ترکیه همچنان برای پیوستن به اتحادیه اروپا تلاش دارد و با توجه به بی عملی اعضای مهم این اتحادیه یعنی آلمان و فرانسه می تواند گزینه های جدیدی در اختیار اتحادیه اروپا قرار دهد.
از سوی دیگر روابط تجاری ترکیه با کشورهای عرب و ایران طی چند سال گذشته گسترده تر شده و حتی عراق جنگ زده نیز همچنان یکی از بازارهای مهم محصولات ترک به شمار می رود. در عین حال داوود اوغلو تاکید دارد که ترکیه خواهان یک «همزیستی مطلق تجاری» با مناطق کردنشین شمال عراق است و افزون بر این آنکارا در جهت بهبود روابط خود با کشورهای آمریکای لاتین و آفریقا تلاش می کند. این روزها حضور گردشگران غیراروپایی بویژه گردشگران عرب و روس در ترکیه کاملا محسوس است. اما مشکل و نگرانی بزرگ این روزهای حزب عدالت و توسعه همان انتخابات پارلمانی است که تابستان 2015 برگزار خواهد شد. بی تردید داوود اوغلوی محجوب و موقر هرگز یک سخنران پرشور نخواهد بود و به گفته یکی از منتقدان درون حزبی وی: «داوود اوغلو به هیچ عنوان قادر نیست مانند اردوغان جمعیت را به وجد بیاورد زیرا او همچنان خود را یک روشنفکر می داند.»
دیگر منتقدانش نیز از او به عنوان یک «تکنوکرات» و «کارمند دولت» یاد می کنند، نه یک سیاستمدار که بتوان به او این لقب را به صورت حرفه ای داد. با وجود همه اینها داوود اوغلو می تواند به پیروزی خود در آینده و حفظ منصب نخست وزیری امیدوار باشد. زیرا اپوزیسیون ترکیه بشدت از هم گسسته است و از نبود یک شخصیت کاریزماتیک که قادر به جذب رای دهندگان باشد، رنج می برد.
این مساله در انتخابات اخیر این کشور نیز کاملا آشکار بود. به این دلیل حتی چهره ای غیرکاریزماتیک مانند داوود اوغلو نیز در انتخابات آینده مشکل چندانی نخواهد داشت و بازی ساده ای را پیش روی خود دارد. اما نباید فراموش کرد که ترکیه فردا با ترکیه دیروز کاملا متفاوت خواهد بود و نخست وزیر جدید باید با مشکلات متعددی در این رابطه دست و پنجه نرم کند.
اشپیگل آنلاین / مترجم: محمدعلی فیروزآبادی
4583930
مهمترین اخبار بین‌الملل
