به گزارش خبرنگار تئاتر ایرنا، سی و سومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر در حالی از اول بهمن ماه کار خود را در تهران آغاز کرد که برخلاف سالیان گذشته این بار در فهرست گروه های خارجی شرکت کننده در این رخداد با پیشوند بین المللی به مراتب کشوهای کمتری حضور داشتند و تنها گروه هایی از فرانسه، ارمنستان، لهستان، آلمان و روسیه به شکل مستقیم در این رخداد حاضر بودند ، البته سه نمایش هم به عنوان اثر تولیدی مشترک میان ایران با کشورهای ایتالیا، هلند و نروژ در جدول فشرده این رویداد هنری به چشم می خوردند.



البته در این میان کشورهایی از آسیای جنوب غربی چون عراق، کویت و عمان نیز در بخش تئاتر کشورهای مسلمان در جشنواره حاضر بودند اما به سبب ضعف مفرط هنر نمایش این کشورها در قیاس با ایران - چه رسد به کشورهای اروپایی - نمی توان آنها را به عنوان آثار بخش بین الملل جشنواره در شکل کیفی آن به شمار آورد و تنها در بهترین حالت می توان به آنها نگاه کمی و آماری داشت.



در این نکته شکی وجود ندارد که بخش بین المللی جشنواره تئاتر فجر همواره از مهمترین بخش های این رخداد به شمار می رود چرا که با حضور گروه های بین الملل علاوه بر آنکه می توان به مشاهده آثار نمایشی دیگر کشورها نشست، می توان رصدی به نوع نگاه هنرمندان جهانی به موضوعات نمایشی و تکنیک ها و دانش آنها درباره این هنر به چشم اندازی قابل درک و قیاس با داشته های هنری در ایران دست یافت.



در کنار تمام این مسائل نباید از خاطر دور داشت که مشکلاتی نظیر کمبود بودجه که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با اشاره به این آسیب به کیفیت آثار دعوت شده از دیگر کشورها به جشنواره تئاتر فجر که از قول کارشناسان و منتقدان بیان شده بود به شکل ضمنی انتقادهای مربوطه را وارد دانسته را در دعوت از گروه های درجه دو بین المللی به این رخداد دخیل دانست.



همچنین نباید از خاطر دور داشت که مساله ای به نام پیروی گروه های حرفه ای تئاتر جهان در تطبیق فعالیت های خود با جدول کاری یک ساله که غالبا به دلیل برنامه ریزی دقیقی نودی مسئولان تئاتر فجر و برنامه فشرده آن گروه های معتبر مانع حضورآنها در جشنواره تئاتر فجر می شود در پایین آمدن کیفیت بخش بین المللی این رخداد سهیم است.



اما با جود این مساله بازهم حضور گروه های بین المللی در جشنواره تئاتر فجر با تمام آسیب و فراز و فرودهای این امر چه برای مخطبان و چه برای جامعه هنرمندان تئاتر ایران از اهمیت بالایی برخوردار است و به همین بهانه گفت و گویی با تعدادی از هنرمندان حاضر در این بخش انجام دادیم تا هر چه بیشتر با محور نگاه آنها به تئاتر ایران، جایگاه تئاتر کشورمان در جهان و آموخته های آنها پس از حضور و تجربه در جشنواره تئاتر فجر آشنا شویم که در ادامه از خاطر شما می گذرد.







** مخاطب ایرانی بسیار جستجوگر است



یکی از شیوه های اجرایی متداول طی یک دهه اخیر در کشورمان شیوه تئاتر تجربی (تئاتر اکسپریمنتال) است که علاقه مندان فراوانی را به سمت خود جلب کرده که البته در این بین کفه دانشجویان و هنرمندان جوان و تحصیلکرده تئاتر کشورمان به این شیوه اجرایی نسبت به پیشکسوتان و باتجربه های این هنر، سنگین تر است و دلیل مهم آن اتکای این شیوه اجرایی بر علم تئاتری است که بیشتر در بین جوانان تحصیلکرده این هنر قابل رصد است.



درست بر همین اساس است که دبیران این رخداد بین المللی طی یک دهه اخیر تلاش کرده اند تا در بین گروه های مدعو به جشنواره تئاتر فجر حداقل یک یا دو گروه فعال در عرصه تئاتر تجربی را از کشورهای دیگر برای حضور در این جشنواره دعوت کنند که نمایش «کمپلکس اودیسه»، کاری از کشور آلمان از جمله این نمایش ها بود که در روزهای دوم و سوم جشنواره (دوم و سوم بهمن ماه) در تالار استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر به صحنه رفت.



«فیلیکس میتاس اُت» کارگردان جوان و تحصیلکرده رشته کارگردانی تئاتر از دانشگاه هامبورگ آلمان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا درباره این اجرا گفت: این نمایش روایتی آزاد از داستان «اودیسه» (اولیس قهرمان افسانه های یونان باستان که شرح قهرمانی های او در منظومه ایلیاد و اودیسه به قلم هومر رفته است) بود که با نگاه کاملا مدرن و در جهان امروز به روایت آن پرداختیم.



وی با بیان آنکه ابتدا قرار بود این نمایش در تئاترشهر به صحنه رود اما ناگهان سالن اجرای آن تغییر یافت ادامه داد: مطابق سنت همیشگی این اجرا تلاش کردیم تا در ابتدا داستانی خلاصه از اودیسه را برای مخاطبان شرح دهیم تا آنهایی که با این داستان آشنا نیستند مختصات کلی اثر دست شان بیاید که خوشبختانه و در کمال تعجب متوجه شدیم اغلب مخاطبان ایرانی با این قهرمان یونان باستان آشنا هستند.



این کارگردان جوان آلمانی اشراف مخاطبان ایرانی به محتوای داستان و پیگیری روایت مدرن و متکی بر تکنیک تئاتر تجربی این اجرا از سوی آنها را بسیار حرفه ای دانست و تصریح کرد پیش از حضور در ایران این نمایش را در کشورهای دیگر جهان به صحنه بردیم اما هیجان همراهی و روحیه پرسشگری مخاطبان بعد از اجرا در ایران را نمی توان با دیگر کشورها قیاس کرد که این مساله برای من و دیگر اعضای گروه بسیار خوشحال کننده بود.



وی با بیان آنکه برخلاف گروه های تئاتر آلمانی که سابقه دیرینه ای از حضور در جشنواره تئاتر فجر ایران دارند، گروه ما برای نخستین بار است که در این رخداد حاضر می شود گفت: شدت میزان استقبال از تئاتر در ایران برای ما تعجب آور بود و با آنکه از دیگر گروه های آلمانی درباره علاقه مردم ایران به تئاتر بسیار شنیده بودیم اما وقتی در روزهای اجرا حضور مخاطبان در سالن و نشستن آنها در چند ردیف روی زمین را دیدیم تازه متوجه اصل روحیه علاقه ایرانیان به تئاتر شدیم.



میتاس اُت با تاکید بر آنکه با وجود اجرا در کشورهای مختلف جهان شور و حرارت مخاطبان ایرانی غیر قابل وصف است خاطرنشان کرد: همین علاقه و صحبت ها و حتی نقدهای آنها بعد از اجرا برای ما بسیار مفید بود و حتی سعی کردیم در برنامه های بعدی خود بخشی از نقدها و نظریات مخاطبان ایرانی را در اجراهای بعدی لحاظ کنیم.



وی همچنین ابراز علاقه کرد تا در دوره های بعدی نیز شرایط حضور وی و گروه اجرایی اش در جشنواره تئاتر فجر محقق شود.







** ایرانی ها تئاتر را می شناسند



همواره کشور فرانسه به عنوان یکی از قطب های هنر تئاتر به ویژه تئاتر مدرن جهان شناخته می شوند و درست به همین دلیل است وقتی در برنامه جشنواره فجر در گام سی و سوم نام گروهی از این کشور به ثبت رسیده بود مشخص بود که سیل علاقه مندان به تئاتر در سالن اصلی مجموعه تئاترشهر برای دیدن این اثر جاری خواهند شد.



هر چند این اجرا در روز دوم جشنواره در سالن اصلی مجموعه تئاتر به دلیل عدم استفاده از بالانویس برای مخاطبانی که با زبان فرانسه آشنا نبودند با انتقادهایی رو به رو شد اما این مساله نیز باعث نشد تا مخاطبان نمایش «کودک وحشی» به کارگردانی «مری پرووانس» از تماشای این نمایش صرف نظر کنند.



در همین ارتباط مری پرووانس در گفت و گو با خبرنگار تئاتر ایرنا در پاسخ به این مساله که چرا برای نمایش خود بالانویسی به زبان فارسی برای مخاطبان ایرانی در نظر نگرفته است گفت: در صحبت با مسئولان جشنواره به ما گفته شد که نیازی به این امر نیست و با توجه به آنکه پیش از حضور در ایران در کشورهای روسیه، اسکاتلند و آلمان نیز به اجرای این نمایش پرداخته بودیم و مخاطبان در ارتباط گیری با این نمایش به مشکل برخورد نکردند احساس کردیم که دوستداران و علاقه مندان تئاتر در ایران نیز مشکلی با این مساله نخواهند اشت.



وی با تاکید براین مساله که بعد از نخستین اجرا انتقادهایی از تماشاگران درباره نداشتن بالانویس دریافت کردیم اما زمانی برای برطرف کردن این آسیب وجود نداشت ادامه داد: خوشبختانه بخش اعظم مخاطبان علاوه بر آنکه داستان این نمایش را دریافته بودند با کار نیز ارتباط برقرار کردند و با نکته هایی که به من و تعدای از بازیگران این نمایش در میان گذاشتند ما متوجه شدیم که ایرانی ها به خوبی تئاتر را می شناسند.



پرووانس همچنین با اشاره به این نکته که پیش از حضور در جشنواره تئاتر فجر عده ای به آنها برای حضور در ایران اخطار داده بودند خاطرنشان کرد: گروه نمایشی ما به هیچ کدام از آن سخنان توجهی نداشت؛ چرا که اعتقاد ما بر آن است که زبان فرهنگ و هنر زبان مشترک تمامی انسان ها است و ایرانیان با توجه به سبقه عمیق فرهنگی در ارتباط گیری و برقراری تعامل با آثار هنری نسبت به بسیاری دیگر از مخاطبان در سراسر جهان سرآمدتر هستند.







** به تئاتر و مخاطب ایرانی باید احترام گذاشت



«گوردون واین» رییس خانه تئاتر کودک و نوجوان فرانکفورت آلمان به بهانه برگزاری جشنواره بین المللی تئاتر کودک و نوجوان چهره شناخته شده ای در ایران است و برگزاری جشواره تئاتر فجر نیز مجالی برای حضور چند باره این چهره جهانی و شناخته شده تئاتر در کشورمان بود.



این هنرمند شناخته شده ضمن ابراز خوشحالی از حضور مجدد در ایران به بهانه بزرگترین رخداد تئاتری در منطقه خاورمیانه (جشنواره تئاتر فجر) در گفت و گو با ایرنا با تاکید بر این اصل که هنر به خصوص هنر نمایش به هیچ وجه در بند مسائلی چون مرزهای جغرافیایی نمی گنجد گفت: هنر ایران در تمام جهان قابل احترام است و هنرمندی نیست که در طول دوران فعالیت و تحصیل خود درباره هنر ایران مطالعه نداشته باشد.



وی تئاتر ایران را بسیار پیشرو و فراتر از محدوده منطقه خاورمیانه دانست و تصریح کرد هنرمندان تئاتر ایران در جشنواره های بین المللی چشم بسیاری از مخاطبان جهانی را به خود خیره کرده اند و امروز تئاتر ایران به واسطه حضور هنرمندان خود به ویژه نسل جوان و تحصیلکرده آن بسیار قابل احترام است.



وی با اشاره به آنکه در طول برگزاری جشنواره تئاتر فجر تعدادی از اجراهای هنرمندان ایرانی را در سالن های مختلف دیده است گفت: برای من بسیار جای تعجب داشت که هنرمندانی که از استان ها و شهرهای دور ایران در این جشنواره حاضر بودند تکنیک ها و شیوه های اجرایی را در آثار خود به نمایش می گذاشتند که در حد تئاتر جهان بود و امیدوارم تا زمینه حضور این هنرمندان برای اجرا در سطح جهان فراهم شود.



رییس خانه تئاتر کودک و نوجوان فرانکفورت آلمان با ابراز شگفتی از حضور مخاطبان ایرانی در سالن های نمایشی و اشتیاق آنها برای دیدن نمایش هنرمندان گفت: به شخصه سابقه حضور در بسیاری از رخدادهای جهانی تئاتر را در اقصی نقاط جهان داشته و به جرات می گویم که مشتاق تر از تماشگران ایرانی در هیچ جای جهان ندیده ام و این تجربه را بارها در سخنرانی ها و حضورم در جشنوره های جهانی بازگو کرده ام.







** دانش تئاتر ایران برای ما آموزنده است



سی و سومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر در کنار بخش های متنوع خود میزبان بخشی به نام تئاتر کشورهای اسلامی بود که البته برای مخاطبان پر و پا قرص تئاتر فجر حضور کشورهایی چون عراق، کویت و عمان در این رخداد چندان هم غریبه نیست؛ چرا که این جشنواره در دوره های ابتدایی خود و پیش از بین المللی شدن به شکل رسمی میزبان گروه هایی از کشوهای عرب همسایه بوده است.



هر چند با وجود توسعه و پیشرفت علم و دانش تئاتر، کشورهای عربی نیز در زمینه تولید آثار نمایشی پیشرفت چشمگیری داشته اند اما هنوز هم سیر تحول تئاتر این کشورهای در قیاس با تئاتر ایران به هیچ وجه قابل قیاس نیست.



در این ارتباط «هانی النصار» کارگردان کویتی حاضر در جشنواره تئاتر فجر که نمایش «ضربه فنی» را در پنجمین روز جشنواره تئاتر فجر در تماشاخانه سنگلج به صحنه برده بود در گفت و گو با خبرنگار تئاتر ایرنا ضمن ابراز خشنودی از حضور در ایران به واسطه برگزاری این جشنواره گفت: جشنواره تئاتر فجر با سابقه 33 ساله خود در تمام جهان رخدادی شناخته شده و همچنین در میان هنرمندان تئاتری کشورهای عربی نیز به عنوان رخدادی بسیار مهم در منطقه شناخته می شود.



وی با اشاره به سطح بالای تکنیکی و اجرایی نمایش های ایرانی حاضر در جشنواره ادامه داد: گروه های تئاتر ایرانی نه تنها سابقه حضور در رخدادهای جهانی را دارند که توانسته اند به واسطه دانشگاه ها و دانشکده های متعدد تئاتری سطح علمی و اجرایی این هنر را هم تراز با علم روز تئاتر در جهان درآورند و حضور گروه ما و دیگر کشورهای عربی در این رخداد علاوه بر کسب تجربه گران بها به مثابه حضور در یک کلاس دانشگاهی نیز به شمار می رود.



النصار ارتباط گیری مخاطبان با نمایش در ایران را بسیار قابل ارزش دانست و تصریح کرد در کشورهای عربی هنوز این هنر نتوانسته به میان عموم مخاطبان راه پیدا کند و بیشتر گروه های تحصیلکرده و نخبگان و روشنفکران جوامع عربی مخاطبان اصلی تئاتر در کشورهایی چون عمان، بحرین، کویت و عراق را شکل می دهند.



وی ادامه داد: اما خیل گوناگون مردم در ایران در سالن های تئاتر نشان دهنده جایگاه بالای این هنر در کشور شما است و امیدوارم روزی در آینده مردمان کشورهای عرب نشین نیز به قدرت تئاتر و نیروی تاثیرگذار و جریان ساز آن پی ببرند.







** به جای موخره



رصد هر چند کوتاه آرای هنرمندان خارجی حاضر در جشنواره تئاتر فجر و دید باز و آرای صادقانه آنها نسبت به سطح کیفی تئاتر ایران و ارزش گذاری آنها بر جایگاه مخاطبان ایرانی و سطح دانش فنی و تکنیکی هنرمندان تئاتر ایرانی در حقیقت می تواند به مثابه نشانه ای برای حمایت هر چه بیشتر از این گروه ها و فعالان خانواده کوچک تئاتر در ایران باشد تا در سایه سار حمایت های دولتی و توسعه این هنر شاهد درخشش هر چه بیشتر و بهتر تئاتر ایران در جهان باشیم.



سی و سومین جشنواره بین المللی جشنواره تئاتر فجر که از اول بهمن ماه کار خود را آغاز کرده است با برگزاری مراسم اختتامیه در تاریخ 12 بهمن ماه و معرفی برگزیدگان به کار خود پایان خواهد داد.



از: امین خرمی



فراهنگ**9266**1601**