تابناک: جوایز ادبی در کشورمان سرنوشتی به غم‌انگیزی وضعیت کتاب در ایران یافته‌اند و جایزه جلال آل احمد نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ جایزه‌ای که کوچک و کوچک‌تر شد و همین مسئله منجر به گلایه اهالی فرهنگ شده، چرا که این جایزه مهم به اندازه جوایز یک قهرمانی ورزشی یا حتی یک فوتبالیست نیمه‌حرفه‌ای نیز نیست و با این اوصاف چگونه می‌توان درباره بزرگداشت اهالی فرهنگ سخن به میان آورد.



یکی از ضعف‌های حوزه فرهنگ کشورمان، عدم برخورداری از جوایز ارزشمند به عنوان مشوق و همچنین پیش‌برنده چهره موثر در این حوزه است؛ جوایزی که در دیگر کشورهای مرسوم است. در همین راستا جایزه ادبی جلال آل‌احمد که به‌ منظور معرفی آثار برگزیده ادبیات داستانی در ایران پایه‌گذاری شد، با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1387 نخستین دوره خود را در سالروز تولد جلال آل‌احمد نویسنده شهیر کشورمان آغاز کرد.



ابتدا قرار بود این جایزه به برگزیدگان خود 110 سکه بدهد که در اولین دوره برگزاری خود، اعلام کرد در هیچ‌کدام از رشته‌های داستان کوتاه، رمان، نقد ادبی و تاریخ، برگزیده ندارد و به اعلام آثار شایسته تقدیر اکتفا کرد؛ مسئله‌ای که علت وقوعش ابعاد جایزه بود که با توجه به افزایش فنری قیمت سکه و طلا، پرداختش از توان برگزارکنندگان خارج شده بود و یا حداقل برگزارکنندگان این جایزه، اولویت‌های دیگری داشتند.





در واقع سوای سازوکار بررسی آثار و انتخاب چهره‌های برگزیده، اصل اهدای جوایز نیز به چالش کشیده شد، تا اینکه این 440 سکه به 120 سکه برای دوره پیش رو تقلیل یافت و قرار شد به برگزیدگان چهار بخش 30 سکه طلا اهدا شود؛ اتفاقی که مابه التفاوتش 320 سکه معادل رقمی نزدیک به 300 میلیون تومان بود و در واقع دعوا بر سر چنین عدد کوچکی به نسبت هزینه‌های معمول در حوزه‌های مختلف از جمله حوزه فرهنگ است.



در این زمینه غلامعلی حداد عادل عضو شورای انقلاب فرهنگی و رئیس فرهنگستان زبان فارسی نیز گفته است: «موضوع تا جایی که من اطلاع دارم در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح نشده است، اگر وزارت ارشاد به هر دلیلی و به خاطر مسائل مالی و محدودیت‌های موجود جایزه جلال را تقلیل داده می‌تواند این مسئله را در شورا مطرح کند تا در آنجا کمکی به این مسئله شود. تا جایی که اطلاع دارم مطرح شدن این موضوع در صورتجلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی را در یاد ندارم به هرحال رسم نیست که جایزه‌ای تقلیل پیدا کند، معمولاً جوایز افزایش می‌یابند ولی کاهش نمی‌یابند.»



از این حیث، این تصمیم را می‌توان یک بدسلیقگی تلقی کرد، چرا که انتظار می‌رفت نه تنها این جایزه کاهش ریالی نداشته باشد، بلکه با افزایش ارزش نیز همراه باشد و در نهایت به نقطه‌ای برسد که برگزیدگانش در سطح بین‌الملل نیز مورد توجه قرار گیرند اما ظاهراً این جایزه با چنین نگاهی مورد توجه قرار نگرفته و به همین دلیل تلاش شده تا آنجا که ممکن است در دایره محدودی برگزار شود.



هرچند عنوان شده این رویکرد در راستای همسان‌سازی جوایز و همراستا با جوایز پروین اعتصامی صورت پذیرفته اما حقیقتاً چه اشکالی داشت، سایر جوایز افزایش می‌یافتند و سالیانه چند میلیارد تومان به عنوان جایزه به اهالی فرهنگ اهداء می‌شد و یک نوبسنده نخبه حداقل به اندازه دستمزد یک فصل بازیکن لیگ دسته یک (و نه حتی لیگ برتر) فوتبال جایزه نمی‌گیرد؟! آیا این جوایز، بهترین فرصت برای توجه به جایگاه طی نخبه کشور نبود؟