چرا جهان عرب مخالف جابه‌جایی جمعیت غزه است؟

باشگاه خبرنگاران جوان؛ محمد بیات* - عصر روز چهارشنبه چهارم فوریه ۲۰۲۵ دونالد ترامپ به همراه نخست وزیر رژیم صهیونیستی از یکی از رادیکال‌ترین طرح‌های تحمیلی به منطقه خاورمیانه رونمایی کرد. ساکن جدید کاخ سفید بدون آنکه اشاره جدی به نظر فلسطینی‌ها و کشور‌های عربی در خصوص این ایده داشته باشد در اظهاراتی جنجالی ادعا کرد که قرار است اسرائیل کنترل نوار غزه را به آمریکایی‌ها واگذار کند و این کشور قرار است تا مسئولیت بازسازی غزه و تبدیل آن به منطقه اقتصادی را بر عهده بگیرد. 

پیش از این ترامپ پس از مشورت با استیو ویتکاف مدعی شده بود که فعلا قرار نیست غزه بازسازی و تبدیل به مکانی قابل زیست برای اهالی غزه شود، بنابراین لازم است تا اهالی غزه به سایر کشور‌های همسایه؛ به ویژه مصر و اردن منتقل شوند. پیش از این برخی منافع از برنامه ریزی ترامپ برای تسهیل روند شهروندان فلسطینی به مراکش، شرق سومالی و سومالی لند خبر داده بودند. با وجود همراهی ترامپ با نتانیاهو و برنامه ریزی دولت جدید آمریکا برای تحقق اهداف تل‌آویو، اما جهان عرب به صورت تقریبا یکپارچه به این ایده‌ها پاسخ منفی داده و خواستار اجرایی شدن این دولت بایدن در خصوص آینده غزه هستند. 

از معامله املاک تا رمانتیتیسم سیاسی

تنها ساعاتی پس از اعلام رسمی ایده ترامپ مبنی بر تصرف غزه و لزوم جابه جایی ساکنان این منطقه به کشور‌های همسایه (به ویژه مصر و اردن)، یسرائیل کاتص وزیر جنگ رژیم صهیونیستی به ارتش دستور داد تا

اقدام به آماده سازی طرحی برای تسهیل انتقال ساکنان غزه به کشور‌هایی کنند که آمادگی پذیرش آنها را دارند. این خط از سوی رسانه‌ها و اندیشکده‌های عبری نیز دنبال می‌شود.

به عنوان مثال روزنامه دست راستی «اسرائیل هیوم» در مقاله‌ای به قلم زینا راخامیلو سعی کرده با استفاده از ادبیات «بشر دوستانه» از حق اهالی غزه که از قصد فرار از جنگ را داشته به دنبال زندگی بهتر در سایر نقاط جهان هستند، دفاع کند! این اظهارات مضحک در حالی مطرح می‌شود که روزنامه «یدیعیوت آحارونوت» با تهیه گزارش میدانی از اهالی غزه نوشت که فلسطینی‌ها برای بازسازی رستوران‌ها و هتل‌هایشان اعلام آمادگی کرده و هیچ نیازی به کمک‌های ترامپ ندارند. سایر مقامات آمریکایی؛ به ویژه جناح ترقی خواه در حزب دموکرات نیز ضمن محکوم کردن اظهارات ترامپ خواستار اجرایی شدن ایده‌های موجود در قطعنامه‌های شورای امنیت شدند. 

طرح ترامپ به مثابه دومین بیانیه بالفور

روز سه شنبه یازدهم فوریه قرار است تا ملک عبدالله دوم با عنوان نخستین رهبر جهان عرب با دونالد ترامپ در خصوص آخرین تحولات منطقه؛ به ویژه ایده انتقال شهروندان فلسطینی به این کشور عربی به بحث و رایزنی بپردازد. پیش از این ایمن صفدی وزیر خارجه اردن در برنامه تلویزیونی اجرایی شدن طرح ترامپ در خصوص انتقال اهالی غزه به اردن را به مثابه اعلام جنگ دانسته بود. در یک هفته اخیر دستگاه امنیتی اردن در اقدامی معنادار حکم آزادی احلام التمیمی را صادر کرد که در سال ۲۰۰۱ میلادی به جرم عملیات استشهادی توسط نیرو‌های اردنی دستگیر شده بود.

نکته کلیدی در جریان آزادی این عضو سابق حماس آن بود که دولت اردن خواستار خروج سریع وی از کشور و واکنش منفی افکار عمومی در این رابطه بود. برخی تحلیلگران معتقدند برگزاری چنین نمایشی با هدف ارسال این پیام به دولت ترامپ بوده است که انتقال اهالی غزه به اردن هاشمی می‌تواند بقای حکومت را به خطر بی‌اندازد. 

ایده ترامپ به قدری جاه‌طلبانه و خارج از سطح تحمل جهان غرب است که در ابتدای ماه جاری میلادی وزرای خارجه شش کشور عربی در قاهره با انتشار بیانیه‌ای مشترک هرگونه ایده انتقال اهالی فلسطین (کرانه باختری یا غزه) را به کشور‌های مجاور رد کرده و خواستار التزام تمام طرف به قطعنامه‌های شورای امنیت شدند. کارشناسان معتقدند عملیاتی شدن این ایده به معنای از بین رفتن طرح‌های صلحی است که پیش از این طرف‌های مختلف برای حل مسئله فلسطین ارائه دادند.

به بیان دیگر بنیامین نتانیاهو قصد دارد برای فرار از پاسخگویی در برابر شکست‌های ناشی از رویداد هفتم اکتبر، گامی بلند به سمت ایده‌های راست افراطی همچون الحاق کامل نوار غزه و کرانه باختری بردارد. تحقق ایده‌های یاد شده نه تنها سبب بازگشت آرامش به منطقه شرق عربی نخواهد شد بلکه منجر می‌تواند زمینه درگیری‌ها آینده را در این منطقه ایجاد کند. 

جاه‌طلبی صهیونیست‌ها علیه پیمان ابراهیم

بازگشت ترامپ به کاخ سفید و برقراری آتش‌بس در غزه- لبنان بیش از گذشته زمزمه‌ها در خصوص ازسرگیری مذاکرات عادی سازی روابط میان پادشاهی عربی سعودی و رژیم صهیونیستی را تقویت کرد. با آنکه برایسعودی تامین منافع این کشور در روابط دوجانبه با آمریکا دارای اولویت است، اما وقایع ۱۵ ماه اخیر سبب شده است تا محمد بن سلمان به فکری پاسخی برای قانع کردن افکار عمومی عربستان و جهان عرب نیز باشد. در چنین شرایطی بنیامین نتانیاهو به جای همراهی با ریاض تصمیم گرفته است تا رویکردی تهاجمی اتخاذ کند.

نخست وزیر رژیم صهیونیستی در جریان مصاحبه با شبکه ۱۴ اسرائیل مدعی شده است که اگر فلسطینی‌ها می‌خواهند کشوری برای خود داشته باشند می‌توانند این واحد سیاسی را در عربستان سعودی ایجاد کنند، زیرا در این کشور زمین‌های زیادی وجود دارد! «بی بی» همچنین در پاسخ به سوالی در خصوص پیش شرط تشکیل دولت فلسطین برای عادی سازی با سعودی این موضوع را رد و مسئله مرتبط با امنیت ملی رژیم صهیونیستی دانست. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد پروژه عادی سازی روابط میان ریاض- تل‌آویو آنگونه که به نظر می‌رسید آسان نیست و دو طرف باید به نوعی مصالحه در خصوص مسائل جاری در این منطقه دست یابند. 

بهره سخن

نه تنها دولت- ملت‌های عربی بلکه سران سازمان ملل، تروئیکای اروپایی و تمام کشور‌های متعهد به قطعنامه‌های شورای امنیت، ایده ترامپ را طرحی یکجانبه دانستند که تنها به حل مشکل کمکی نمی‌کند، بلکه سبب بدتر شدن آن نیز خواهد شد. نخستین پیامد‌های کنفرانس خبری ترامپ- نتانیاهو را می‌توان نوعی زمینه سازی برای آغاز دور جدید حملات ارتش اسرائیل در نوار غزه دانست. ظاهرا نتانیاهو برای پیدا کردن توجیه جهت پاسخ به افکار عمومی دنیا مدعی شده است که تنها در صورتی تن به مراحل دوم و سوم آتش‌بس خواهد داد که حماس علاوه بر اداره امور «غیرنظامی» از کنترل «نظامی» غزه نیز دست کشیده و فرماندهان آن به خارج از محدوده فلسطین اشغالی تبعید شوند. مطرح کردن پیشنهادی که از اساس با مخالفت مقاومت مواجه خواهد شد نشان دهنده برنامه ریزی نتانیاهو و راست گرایان افراطی برای از سرگیری نسل‌کشی در باریکه غزه است. همزمان حملات بی‌سابقه ارتش اسرائیل (دیوار آهنین) به جنین، طولباس و ... به بهانه پاکسازی کرانه باختری از هسته‌های مقاومت نشان دهنده برنامه ریزی اسرائیل برای تغییر وضعیت ژئوپلیتیکی این باریکه در میان مدت است.