در سال‌های اخیر، با تحقیقاتی که دانشمندان و متخصصان انجام داده‌اند به این نتیجه رسیده‌اند که به کمک سلول‌های بنیادی می‌توان برخی بیماری‌هایی که شاید تا پیش از آن جزء بیماری‌های صعب‌العلاج بوده‌اند را درمان کرد. سلول‌های بنیادی نیز در مغز استخوان و خون بند ناف یافت می‌شوند.

 خون بند ناف، خونی است که پس از تولد نوزاد در جفت باقی می‌ماند. در زمان بارداری این خون برای ادامه حیات و سلامت نوزاد لازم است؛ اما پس از تولد، جفت و خون آن به عنوان یک بافت اضافی دور انداخته می‌شود. در حالی که حاوی سلول‌های زیادی است که مزایای بسیاری نسبت به سلول‌های بنیادی دیگر دارند. از جمله این مزایا این است که چون هنوز این سلول‌ها برخوردی با محیط خارج پیدا نکرده اند، اولا آلوده نیستند و همچنین از نظر ایمنی پاسخ‌های ایمنی ناخواسته کمتری را ایجاد می‌کنند؛ چرا که هنوز نابالغ هستند.

چطور می‌توان خون بند ناف را اهدا کرد؟

این سلول‌های پر فایده در هر زایمان می‌توانند به دست آیند؛ اما فقط در حدود ۲ و نیم تا ۳ درصد زایمان‌ها، دست‌یابی به خون بند ناف محقق می‌شود. این در حالی است که هرچه تعداد نمونه‌های ذخیره شده خون بند ناف در کشور بیشتر باشد، نیاز به وارد کردن نمونه از خارج که چیزی حدود ۴۰ هزار یورو هزینه بر‌می‌دارد، کمتر می‌شود.

درباره این که چرا با وجود تمام زایمان‌هایی که روزانه در کشور انجام می‌شود، درصد بسیار کمی دسترسی به خون بند ناف میسر می‌شود، از رئیس شرکت فناوری بن‌یاخته‌های رویان، مرتضی ضرابی پرسیدیم و او در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان با بیان این که خانواده‌ها خود باید داوطلب انجام این کار شوند، توضیح داد: در بانک خون بند ناف رویان معمولا خانواده‌هایی که در آستانه تولد فرزند هستند، اگر بخواهند نمونه خون بند ناف نوزاد خود را ذخیره کنند از هفته سی و چهارم بارداری می‌توانند به سایت بانک خون بند ناف مراجعه کنند و ثبت نام انجام دهند. اگر ثبت نام تکمیل شد، کارشاسنان ما در زمانی که زایمان انجام می‌شود به بیمارستان مراجعه می‌کنند و ۳ تا ۵ دقیقه زمان دارند که نمونه خون بند ناف را جمع آوری کنند.

او ادامه داد: بنابراین اگر کسانی می‌خواهند از خدمات بانک خون بند ناف استفاده کنند، این هماهنگی باید قبل از این که زایمان اتفاق بیفتد، انجام بگیرد و اگر زایمان اتفاق بیفتد ما دیگر نمی‌توانیم جهت جمع‌آوری نمونه خون بند ناف اقدام کنیم.

اهدای خون بند ناف هیچ خطر و ضرری ندارد

رئیس شرکت فناوری بن‌یاخته‌های رویان، با اشاره به جمع آوری خون بند ناف در تنها از ۲/۵ تا ۳ درصد زایمان‌ها، مطرح کرد: علت این درصد پایین، آن است که فقط خانواده‌هایی که خودشان مایل هستند از این خدمات استفاده کنند، ثبت نام می‌کنند و افراد دیگر که مایل نباشند، از این چرخه ثبت نام خارج می‌شوند.

او همچنین توضیح داد: این کار هیچ ضرری برای مادر و نوزاد ندارد و تنها از ضمائم دور ریختنی زایمان استفاده می‌شود. اگر افراد بخواهند خون بند ناف نوزاد خود را اهدا کنند، هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند؛ اما اگر بخواهند نمونه را برای خود ذخیره‌سازی کنند، لازم است هزینه‌ای را پرداخت کنند. این نمونه با توجه به هزینه‌ای که خود خانواده برای این موضوع پرداخت می‌کند، می‌تواند برای سال‌ها یعنی حدود ۲۰ تا ۲۵ سال نگهداری شود.

ضرابی بیان کرد: در خون بند ناف حجم خون بین ۸۰ تا ۲۰۰ میلی لیتر می‌تواند باشد و بین ۸۰۰ ملیون تا ۲ میلیارد سلول می‌تواند در آن باشد که این بستگی به خون بند ناف، طول بند ناف، نوع زایمان و ... دارد.

او با تاکید بر اهمیت ذخیره سازی سلول‌های بنیادی خون بند ناف گفت: هر نمونه‌ای که لازم داشته باشیم و در داخل کشور نداشته باشیم، ناچار هستیم از خارج وارد کنیم و هزینه وارد کردن هر نمونه حدود ۴۰ هزار یورو است و وزارت بهداشت ناچار است از بانک جهانی خون بند ناف، نمونه مورد نیاز را فراهم کند.

عدم اطلاع خانواده‌ها، مهم‌ترین دلیل درصد پایین اهدای خون بند ناف 

بعد از گفت‌وگو با مدیر شرکت فناوری بن یاخته‌های رویان، با توجه به درصد پایینی از زایما‌ن‌ها که هماهنگی برداشت خون بند ناف در آن ها انجام می‌شود، از مادران باردار یا مادرانی که اخیرا زایمان انجام داده‌اند پرسیدیم که آیا حاضر به اهدای خون بند ناف نوزادشان هستند؟ یا در زایمان‌های خود، تجربه چنین اقدامی داشته‌اند یا خیر؟ نتیجه این پرسش‌ها این بود که بسیاری از خانواده‌ها هنوز در جریان چنین امکان و اقدامی نیستند و از وجود آن ابراز بی اطلاعی می‌کنند. برخی نیز در بیمارستان قبل از زایمان متوجه این امکان شده‌اند که برای انجام ثبت نام و هماهنگی دیر بوده است. بنابراین مقاومت و مخالفتی در برابر اهدا یا ذخیره سازی شخصی خون بند ناف توسط خانواد‌ه‌ها وجود ندارد؛ بلکه لازم است اطلاع رسانی‌های بیشتری در این باره انجام شود تا خانواده‌ها با آگاهی کامل زودتر در این راستا اقدامات لازم را انجام دهند و ذخیره‌سازی خون بند ناف در کشور به این طریق افزایش پیدا کند.

خبرنگار: فاطمه کربلایی