«قول می‌دهم درستش‌می‌کنیم.» این جمله‌ای است که جوانان شهر غزه روی بقایای دیوار‌های باستانی‌ای که اسرائیلی‌ها ویران‌کرده‌اند، نوشته‌اند. اسرائیل از زمان آغاز جنگ، در تلاش برای محو آثار باستانی فلسطین بوده است. این آثار از جمله بازارها، مسافرخانه‌ها، حمام‌های عمومی، زوایای صوفیان، مقبره‌های کهن، مساجد و کلیسا‌ها و مراکز فرهنگی‌اند که تجسمی از زندگی ریشه‌دارواصیل مردم فلسطین در عصور ایوبی، مملوکی، عثمانی و... و بخشی از سیر تمدن اسلامی در نوار غزه به شمار می‌روند.

درسال۲۰۲۴و به‌طور مشخص از هفتم اکتبر و شروع عملیات طوفان‌الاقصی، اسرائیل ۲۰۰ نماد و ۳۲۵ سایت باستانی را ویران کرده است. این رژیم، خانه‌های قدیمی را در اولویت اهداف شلیک خود قرار می‌دهد. این حرکت کینه‌توزانه، صراحتا با قوانین بین‌المللی از جمله ماده ۲۷ بند چهارم مقررات لاهه ۱۹۰۷و ماده ۵۶ آن مغایر است و جزو جنایات جنگی به شمار می‌رود؛ براساس این قوانین، ویران‌کردن ساختمان‌های دینی و عبادی، هنری، مؤسسات علوم، امورخیریه و آثارتاریخی در شرایط جنگی ممنوع است. پروتکل الحاقی کنوانسیون چهارم ژنو ۱۹۷۷، ماده ۵۳ پروتکل یک و ماده ۱۶ پروتکل دوم، شامل ممنوعیت ارتکاب هرگونه اقدام خصمانه علیه بنا‌های تاریخی، آثار هنری و اماکن عبادیی است که میراث معنوی مردم را تشکیل می‌دهند. 

 

مکان‌های عبادی؛ مساجد باستانی

مساجد نخستین هدف ویرانگری اسرائیل‌اند و صهیونیست‌ها تاکنون با شلیک مستقیم موشک و یا بمب‌افکن‌ها، صد‌ها مسجد را ویران‌کرده‌اند؛ از جمله قدیمی‌ترین مساجدی که هدف آنان قرار گرفته، می‌توان به این موارد اشاره کرد:

مسجد السیدهاشم (بارگاه حضرت هاشم‌بن‌مناف): بنا به روایات تاریخی نامگذاری این مسجد به‌خاطر وجود مقبره مبارک جد رسول‌اکرم (ص)، هاشم‌بن‌عبدمناف بوده‌است. در حال حاضر، بر اثر حملات اسرائیلیان، دیوار‌ها و سقف‌های مسجد ویران‌شده و در معرض ریزش و تخریب همه‌جانبه قرار دارد.

مسجد جامع عمری (العمری): این مسجد در محله «الدرج» قرار گرفته و یکی از بزرگترین مساجد شهر غزه است و در زمان حکومت ایوبیان و به مساحت ۴ هزار و ۱۰۰ مترمربع و قدیمی‌ترین بخش آن به سبک بازیلیکای کلیسای جامع قدیس یوحنا معمدان در قرن دوازدهم بنا شده‌است. در حال‌حاضر، مسجد کاملا ویران شده و فقط یک گلدسته از آن به‌جای مانده که بخش فوقانی آن به‌طور جدی آسیب دیده است.

مسجد ابن‌عثمان‌: این مسجد با قدمتی که به قرن هجدهم بازمی‌گردد، در محله شجاعیه در شرق شهر غزه واقع شده و یکی از مساجد تاریخی و باستانی شهر است و به‌سبک مملوکی به دست احمدبن‌عثمان بنا شده است. مقبره سیف‌الدین یلخجه، که در سال ۱۴۴۵ دادستان غزه بوده نیز در این مسجد قرار دارد.

کلیسا‌های تاریخی

در حملات سال ۲۰۲۴ اسرائیلی‌ها به نوار غزه، کلیسا‌ها نیز مورد حملات بی‌امان این رژیم قرار گرفتند. از جمله کلیسا‌های قدیمی که بر اثر حملات ویران شدند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

کلیسای سنت پورفیریوس: کلیسای سنت پرفیریوس، سومین کلیسای قدیمی جهان در منطقه زیتون و شرق شهر غزه قرار دارد و با موشک‌های اسرائیلی ویران شده است. صلیبی‌ها این کلیسا را در سال ۱۱۵۰ میلادی ساخته‌اند. بمباران رژیم‌صهیونیستی باعث ایجاد گودالی هفت‌متری در این کلیسا و فروریختن بخش اعظمی از دیوار‌های آن شده و بر اثر حمله، هجده نفر از حاضرین در کلیسا از جمله تعدادی از آوارگان فلسطینی و چند تن از روحانیون مسیحی به شهادت رسیدند. 

صومعه قدیس هیلاریون: صومعه هیلاریون در تپه‌ام‌عامر در منطقه «دیرالبلح» واقع شده و تاریخ بنای آن به سال ۳۲۹ میلادی بازمی‌گردد و یکی از بزرگترین صومعه‌های مسیحیان در خاورمیانه به شمار می‌رود. صومعه در نوامبر گذشته مورد حملات رژیم‌صهیونیستی قرار گرفت. تلاش‌های یونسکو برای وضع قوانین به‌منظور نجات این صومعه بی‌نتیجه ماند و در نهایت رژیم اشغالگر، آن را به‌طور کامل ویران کرد. 

کلیسای بیزانس در جبالیا: این کلیسای بیزانسی متعلق به قرن پنجم میلادی، در سال ۱۹۹۷ میلادی کشف و از سال ۲۰۲۲ در‌های آن به روی عموم باز شد. کلیسا مساحتی ۸۰۰ متر مربعی و سه رواق بزرگ به سبک معماری بیزانسی داشت و صحن بزرگ آن مکانی برای ادای شعائر دین مسحیت بود. کلیسا با یک سازه مدرن محافظت می‌شد و به بیمارستان اردوگاه جبالیا متصل بود و اکنون بر اثر شلیک مستقیم اسرائیل، کاملا ویران شده است.

نقاط دیدنی باستانی 

خانه‌های دو محله قدیمی از جمله «الزیتون» و «الدرج» بیشتر از سایر مناطق، به منظور محو جنبه‌های تمدنی نوار غزه در تیررس حملات هدفمند صهیونیست‌ها قرار گرفته‌اند.

حمام السمره: این حمام با قدمتی بیش از هزار سال، مقصد گردشگری درمانی در محله الزیتون بود، و یگانه حمام تاریخی باقی‌مانده در غزه با مساحتی بالغ بر ۵۰۰ متر و یکی از نمونه‌های جالب و متکامل حمام‌های اسلامی به شمار می‌رفت و به همین‌خاطر، موضوع پژوهش‌های متعددی درباره تاریخ حمام‌های اسلامی قرار گرفته بود. اکنون این حمام بر اثر حملات اسرائیل ویران شده است.

گورستان جنگ‌جهانی اول: در غزه، گورستانی وجود دارد که بیش از سه هزار سرباز انگلیسی و سربازان کشور‌های مشترک‌المنافع جنگ جهانی اول در آن دفن شده‌اند، در حدود ۸۰۰ قبر این گورستان مجهول‌الهویه است. اسرائیل به این گورستان هم رحم نکرد و آن را آماج حملات خود قرار داد و آسیب زیادی به‌آن‌زد.

مراکز فرهنگی تاریخی 

مراکز فرهنگی نیز از ویرانی‌های حملات موشکی و آتش‌افروزی رژیم منحوس صهیونیستی بی‌نصیب نمانده‌است:

مرکز فرهنگی «رشاد الشوا»: یکی از بزرگترین مراکز فرهنگی نوار غزه است. در این مرکز اسناد تاریخی، کتاب‌های نفیس و دست‌نوشته‌های تاریخی وجود داشتند. فعالیت‌های فرهنگی متعدد از جمله برنامه‌های آموزشی، اجرای نشست‌ها، نمایش تئاتر و فیلم‌سینمایی در این مرکز انجام می‌شد که اکنون بر اثر حملات صهیونیست‌ها ویران گشته‌است. این مرکز در سال ۱۹۸۵ میلادی با معماری منحصر به فردی ساخته و نامزد دریافت چند جایزه بین‌المللی معماری شد. 

‌

آرشیو مرکزی شهرداری غزه: بر اثر ویرانی ساختمان بایگانی شهرداری غزه، هزاران سند تاریخی با عمری بیش از ۱۰۰ سال، از بین رفتند. 

کاخ‌موزه پاشا (الباشا): این کاخ‌موزه که به آن قصررضوان، هم گفته می‌شود درمحله «الدرج» قرارگرفته وبه سبک معماری مملوکی ساخته شده و تنها نمونه باقی‌مانده از کاخ‌های باستانی غزه بود. این موزه‌کاخ نیز با مخزن شگفت‌انگیزی از آثار باستانی با آسیب‌های جدی روبه‌رو شده است. 

علاوه بر ویرانی، سرقت آثار باستانی فلسطین و غزه، نگرانی‌های جهانی را به دنبال داشته‌است. اسرائیل در سرقت آثار تاریخی فلسطینیان سابقه طولانی دارد و از افشای این حقیقت نیز ابایی ندارد. برای مثال در دهه هفتاد قرن بیستم در فرآیند کاوش یک مقبره کنعانی، در دیرالبلح، اسرائیلی‌ها تابوت‌ها و آثار باستانی کشف‌شده را به سرقت بردند و در آرشیو خود قرار دادند.

منبع: روزنامه جام‌جم