چگونه کودکانمان را متناسب با عصر فناوری تربیت کنیم؟

باشگاه خبرنگاران جوان؛ فاطمه کربلایی - تربیت کودکان و نوجوانان تأثیر زیادی بر نحوه استفاده آن‌ها از فضای مجازی دارد. والدین و مربیان می‌توانند با آموزش‌های مناسب و ایجاد یک محیط امن، به فرزندان کمک کنند تا از فضای مجازی به شکل مثبت و سازنده‌ای استفاده کنند. 

به عنوان مثال اگر کودکان یاد بگیرند که چگونه اطلاعات را ارزیابی کنند و با دیگران به شیوه‌ای محترمانه و دوستانه ارتباط برقرار کنند، احتمالاً تجربه بهتری از فضای مجازی خواهند داشت. همچنین، گفت‌و‌گو درباره خطرات و چالش‌های آنلاین می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا تصمیمات بهتری بگیرند.

در این باره گفت‌وگویی با فریبرز درتاج، روانشناس تربیتی و معاون پژوهشی سازمان نظام روان‏شناسی و مشاوره کشور داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

آیا تربیت و آموزش درست کودکان و نوجوانان، می‌تواند در چگونگی استفاده آن‌ها از فضای مجازی نقش داشته باشد؟ 

بدون شک تربیت و آموزش درست کودکان و نوجوانان در زمینه استفاده از فضای مجازی می‌تواند نقش بسیار مهمی داشته باشد. آموزش کودکان و نوجوانان در استفاده از فضای مجازی به طور فزاینده‌ای در چشم‌انداز دیجیتال امروزی که در آن جوانان اغلب در معرض مزایا و خطرات محیط‌های آنلاین قرار دارند، بسیار حیاتی شده است.

با گسترش رسانه‌های اجتماعی، منابع آموزشی و ارتباطات دیجیتال وجود دارد. تجهیز نوجوانان به دانش و مهارت برای جستجوی ایمن و مسئولانه در این فضا یک نیاز فوری است. مسائل قابل توجه شامل آزار و اذیت سایبری، سرقت هویت، اطلاعات نادرست و قرار گرفتن در معرض محتوای مضر است که همگی می‌توانند بر سلامت و بهزیستی روانی تأثیر منفی بگذارند.

در نتیجه، بسیاری از مربیان و سیاست گذاران از برنامه‌های جامع سواد دیجیتالی حمایت می‌کنند که بر امنیت سایبری تأکید دارد. آموزش و استفاده مسئولانه از اینترنت اجرای مفاهیم اساسی امنیت سایبری در سنین پایین برای پرورش نسلی که هم از تهدیدات بالقوه آگاه هستند و هم قادر به محافظت از خود و دیگران به صورت آنلاین هستند، ضروری است. چنین آموزشی نه تنها سواد دیجیتال را افزایش می‌دهد، بلکه مهارت‌های تفکر انتقادی را نیز تشویق می‌کند و کاربران جوان را قادر می‌سازد تا منابع اطلاعاتی را ارزیابی کنند و محتوای قابل اعتماد و غیرقابل اعتماد را تشخیص دهند.

آموزش موثر در فضای مجازی چه اهمیتی دارد؟

 آموزش موثر در فضای مجازی به محیط دیجیتال امن‌تر، ترویج رفتار مسئولانه و درک عمیق‌تر مسائل حریم خصوصی در میان کاربران جوان کمک می‌کند. با آموزش کودکان و نوجوانان در مورد شیوه‌های آنلاین امن، مانند اهمیت رمز‌های عبور قوی و به اشتراک گذاری مسئولانه اطلاعات شخصی، مربیان می‌توانند به طور قابل توجهی خطرات مرتبط با تعاملات آنلاین را کاهش دهند. این رویکرد فعال نه تنها توانمندسازی فردی را تقویت می‌کند، بلکه یک تلاش جمعی برای ایجاد جوامع آنلاین امن‌تر را نیز تقویت می‌کند.

همان طور که دنیای دیجیتال به تکامل خود ادامه می‌دهد، پرداختن به پیامد‌های سلامت روان و پویایی اجتماعی تعامل آنلاین همچنان یک نگرانی آشکار است. آموزش به کودکان و نوجوانان برای شناسایی و پاسخگویی به مسائلی مانند آزار و اذیت سایبری و مزاحمت دیجیتال، نقش مهمی در ترویج تعاملات آنلاین سالم‌تر و حفاظت از بهزیستی عاطفی در جامعه‌ای که به طور فزاینده‌ای مرتبط است، ایفا می‌کند. بنابراین، ادغام آموزش و پرورش مناسب در فضای مجازی به عنوان یک جنبه محوری از چارچوب‌های آموزشی مدرن ظاهر می‌شود که نشان‌دهنده ضرورت انطباق با پیچیدگی‌های عصر دیجیتال است. همچنین به دلیل این که فضای مجازی بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی مدرن است، آموزش صحیح به فرزندان در این زمینه نه تنها می‌تواند از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کند، بلکه به آن‌ها کمک می‌کند تا از فرصت‌ها و امکانات این فضا به بهترین شکل استفاده کنند.

چه آموزش‌هایی در عصر فناوری، برای کودکان مفید است؟

 ۱) پیشگیری از خطرات و آسیب‌ها: فضای مجازی پر از چالش‌هایی مانند کلاهبرداری‌های اینترنتی، محتوای نامناسب، قلدری سایبری و نقض حریم خصوصی است. اگر کودکان و نوجوانان آموزش ببینند که چگونه این خطرات را شناسایی و مدیریت کنند، احتمال آسیب دیدن آن‌ها کاهش می‌یابد.

 ۲) تقویت مهارت‌های سواد رسانه‌ای: آموزش سواد رسانه‌ای به آن‌ها کمک می‌کند تا اطلاعات معتبر را از اطلاعات جعلی تشخیص دهند، در برابر اخبار دروغین مقاومت کنند و با تفکر انتقادی به محتوا‌های آنلاین نگاه کنند.

 ۳) استفاده هدفمند از فضای مجازی: با آموزش درست، کودکان یاد می‌گیرند چگونه از فضای مجازی به عنوان ابزاری برای یادگیری، توسعه مهارت‌ها و ایجاد فرصت‌های جدید استفاده کنند، به جای این که صرفاً وقت خود را با بازی‌های بی‌هدف یا شبکه‌های اجتماعی هدر دهند.

 ۴) حفظ تعادل در استفاده از اینترنت: کودکان باید بفهمند که فضای مجازی جایگزین زندگی واقعی نیست. آموزش به آن‌ها درباره مدیریت زمان و ایجاد تعادل میان فعالیت‌های آنلاین و آفلاین می‌تواند از مشکلاتی مانند اعتیاد به اینترنت یا کاهش روابط اجتماعی پیشگیری کند.

 ۵) تقویت حس مسئولیت‌پذیری: نوجوانان باید بدانند که رفتار آن‌ها در فضای مجازی عواقب دارد. آموزش درباره احترام به دیگران، رعایت قوانین اخلاقی و حفظ امنیت اطلاعات شخصی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا مسئولیت‌پذیرتر باشند.

چگونه کودکان را برای استفاده درست از فضای مجازی تربیت کنیم؟

 • گفت‌و‌گو و تعامل: با کودکان درباره تجربیات و دغدغه‌هایشان در فضای مجازی صحبت کنید.

 • آموزش عملی: نحوه استفاده ایمن از ابزار‌ها و شبکه‌های اجتماعی را به آن‌ها نشان دهید.

• استفاده از منابع آموزشی: از ویدیوها، کتاب‌ها و دوره‌های آموزشی مرتبط بهره بگیرید.

• الگوی مناسب باشید: رفتار آنلاین خود شما الگوی مهمی برای فرزندان است. اگر این آموزش‌ها با نظارت والدین، مربیان و مدارس همراه باشد؛ می‌توان انتظار داشت که کودکان و نوجوانان با آمادگی بیشتری وارد فضای مجازی شوند و از آن به شیوه‌ای مثبت و سازنده استفاده کنند.