هفت اکتبر در چه بستر تاریخی و اخلاقی‌ رخ داد؟

جواد حیدری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه شاهد و مترجم آثار تامس نیگل در یادداشتی نوشت: ایلان پاپه، یکی از مهم‌ترین محققان حوزه مسائل فلسطین و رژیم صهیونیستی، در کتاب «تاریخچه‌ای بسیار کوتاه از درگیری اسرائیل و فلسطین» که همین چندماه پیش در ۲۰۲۴ منتشر شده است در فصل پایانی کتاب «هفت اکتبر» را تحلیل می‌کند. عنوان فصل ۱۵ کتاب «بستر تاریخی و اخلاقی ۷ اکتبر ۲۰۲۳» است.

مقدمه

در تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۳، درگیری رژیم صهیونیستی و فلسطین به‌طرز فاجعه‌باری شدت یافت و فصل جدیدی در این درگیری رقم خورد که ریشه‌های آن به بیش از یک قرن قبل بازمی‌گردد. پاپه، این فصل را با نقل‌قولی از آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل آغاز می‌کند که در واکنش به این رویداد، بااحتیاط، نظری درباره اشغال طولانی‌مدت اسرائیل بیان کرد. این انتقاد ملایم نیز حتی واکنش شدید اسرائیل را برانگیخت و نشان‌دهنده عمق قطب‌بندی در هر بحثی درباره حقوق فلسطینیان یا نقد سیاست‌های اسرائیل بود.

۱- واکنش اسرائیل و تاکتیک‌های سانسور

پاپه، واکنش شدید اسرائیل به اظهارات گوترش را به حمایت از حماس و توجیه خشونت تفسیر می‌کند. مقامات اسرائیلی خواستار استعفای او شدند و انتقاد او را فاقد اخلاق دانستند.

او معتقد است، اسرائیل به‌طور فزاینده‌ای به‌دنبال خاموش کردن مخالفان یا انتقاد از سیاست‌هایش است، به‌ویژه با برچسب زدن این انتقادات به‌عنوان ضدیهود با گسترش تعریف ضدیهودیت که شامل مخالفت با سیاست‌های اسرائیل می‌شود، اسرائیل تلاش می‌کند از نظارت بین‌المللی بر اقدامات خود جلوگیری کند.

این تاکتیک نه‌تن‌ها تمرکز را از بحث‌های مربوط به اشغال و سیاست‌ها دور می‌کند، بلکه هرگونه مقاومت فلسطینی را بی‌اعتبار کرده و آن را به‌عنوان خصومتی غیرقابل فهم و نامعقول و نه پاسخی به دهه‌ها اشغال، معرفی می‌کند.

۲- نقش تاریخ در شکل‌دهی به درک خشونت

پاپه، اظهار می‌دارد اسرائیل ترجیح می‌دهد جهان، خشونت فلسطینی‌ها را به‌عنوان اعمالی جداگانه و عاری از بستر تاریخی ببیند. با نادیده گرفتن یا فراموش کردن ریشه‌های تاریخی نارضایتی‌های فلسطینیان، مانند آوارگی گسترده و اشغال مداوم، این اعمال می‌توانند به‌عنوان غیرمنطقی و بدخواهانه تلقی شوند.

او استدلال می‌کند این روایت به‌صورت استراتژیک به نفع اسرائیل است، زیرا «چک سفید» اخلاقی و استراتژیکی به اسرائیل می‌دهد تا سیاست‌های شدیدی را علیه فلسطینیان اجرا کند که ممکن است در غیر این صورت محکومیت جهانی را به‌دنبال داشته باشد.

۳- پیامد‌های ۷ اکتبر: غزه و واکنش‌های بین‌المللی

حمله ۷ اکتبر بهانه‌ای شد برای اقدامات شدید اسرائیل در غزه که پاپه آن را در آستانه نسل‌کشی توصیف می‌کند. این واکنش همچنین به ایالات‌متحده توجیهی برای تأیید مجدد نفوذ خود در خاورمیانه و برای کشور‌های اروپایی فرصتی برای اعمال تدابیر امنیتی جدید مشابه «جنگ علیه تروریسم» داد.

پاپه به اقدامات سرکوبگرانه در اروپا اشاره می‌کند، مانند ممنوعیت سرود‌های غیرانگلیسی در اعتراضات برلین و دستگیری بازماندگان هولوکاست در تظاهرات‌های حامی فلسطین در ایالات‌متحده. او این واکنش‌ها را نشانه سرکوب گسترده‌تر هرگونه ابراز همبستگی با فلسطینیان به بهانه امنیت ملی می‌داند.

۴- سال ۱۹۴۸؛ نقطه عطف تاریخی

ازنظر پاپه، فهم سال ۲۰۲۳ نیازمند یادآوری سال ۱۹۴۸، یعنی سال نکبت است. در این دوره، صد‌ها هزار فلسطینی به‌زور آواره شدند و بسیاری از آنها در نوار غزه مستقر شدند که پاپه آن را به‌عنوان «محلی برای نگهداری» پناهندگان فلسطینی توصیف می‌کند.

نوار غزه که تنها ۲ درصد از فلسطین تاریخی را تشکیل می‌دهد، اکنون نسل‌هایی از پناهندگان را در خود جای داده است که میراث آوارگی و اسارت را به ارث برده‌اند و تأثیرات طولانی‌مدت اخراج‌های اولیه و تلاش‌های پاکسازی قومی را برجسته می‌کند.

۵- اشغال و واقعیت روزمره فلسطینیان از سال ۱۹۶۷ تاکنون

از زمان اشغال کرانه باختری و غزه توسط اسرائیل در سال ۱۹۶۷، فلسطینیان تحت‌کنترل نظامی شدید زندگی کرده‌اند. بازداشت‌های بدون محاکمه، تخریب منازل، مصادره زمین‌ها و آزار‌های منظم به امری عادی تبدیل شده است.

زمانی که فلسطینی‌ها در تلاش برای مقاومت دربرابر اشغالگری بودند، این واقعیت باعث چندین قیام -انتفاضه- شد. بااین‌حال، ناکامی‌های انتفاضه‌های اولیه که تحت رهبری سکولار انجام شده بودند، به‌تدریج حمایت‌ها را به‌سمت گروه‌های اسلام‌گرا مانند حماس سوق داد، به‌ویژه در شرایطی که نسل‌های جوان‌تر تنها با اشغال و خشونت بزرگ شده بودند. این تغییر هم نشان‌دهنده ناامیدی است و هم پاسخی به شکست جامعه بین‌المللی در مداخله مؤثر.

۶- نمادگرایی مسجدالاقصی و بُعد مذهبی

پاپه، یادآوری می‌کند در دوران پس از سال ۲۰۰۰، اقدامات پیرامون مسجدالاقصی، سومین مکان مقدس اسلام، نارضایتی فلسطینی‌ها را تشدید کرده است. حملات مکرر نیرو‌های امنیتی اسرائیل به‌عنوان هتک‌حرمت تلقی شده و بُعد مذهبی درگیری را عمیق‌تر کرده است.

 برای مسیحیان فلسطینی نیز بی‌اعتنایی مشابه به اماکن مقدس موجب خشم و رنجش شده که پیچیده‌تر شدن روابط بین ادیان و اتحاد جمعیت متنوع فلسطینی تحت پرچم مقاومت را سبب شده است.

۷- بحران جمعیتی و انسانی در غزه

جمعیت غزه بسیار جوان است، به‌طوری‌که تقریباً نیمی از آنها زیر ۲۱ سال دارند و در محاصره، بمباران و فقر اقتصادی مداوم بزرگ شده‌اند، برای این جوانان فلسطینی، تروما و محرومیتی که در ۱۷ سال گذشته تجربه کرده‌اند، نسلی را شکل داده است که چشم‌انداز کمی برای صلح یا عادی‌سازی دارد.

پاپه، استدلال می‌کند کسانی که در حمله ۷ اکتبر شرکت داشتند، عمدتاً افرادی بودند که در میان خشونت بزرگ شده و درواقع «زبان خشونت» را از بمب‌هایی آموخته‌اند که اطرافشان فرود آمده بود. این زمینه برای درک اقدامات آنها مهم است، نه به‌عنوان توجیه، بلکه به‌عنوان یادآوری از هزینه روانی درگیری طولانی‌مدت.

۸- تأملات اخلاقی و انسانی پاپه

پاپه، با تأمل بر بستر اخلاقی ۷ اکتبر، خوانندگان را به درک مقاومت فلسطینیان به‌عنوان مبارزه ضداستعماری بنیادی علیه قدرتی مستعمره‌نشین دعوت می‌کند.

او از جامعه بین‌المللی می‌خواهد این زمینه را در نظر بگیرند و مقاومت فلسطینیان را به‌سادگی به‌عنوان تروریسم نبینند. او معتقد است بدون درک عمیق از نارضایتی‌های تاریخی و حق فلسطینیان برای مقاومت دربرابر اشغال، چرخه خشونت بی‌پایان ادامه خواهد یافت.

نتیجه‌گیری

دیدگاه پاپه در فصل ۱۵ به‌صورت تأمل‌برانگیزی هشدار می‌دهد که رویداد‌های اخیر را نمی‌توان بدون اهمیت تاریخی درک کرد. او خوانندگان را تشویق می‌کند مقاومت فلسطینیان را از منظر ضداستعماری ببینند و بار مسئولیت صلح را بر شناخت حقوق فلسطینیان و از بین بردن ساختار‌های استعماری قرار دهند که جز از راه مقاومت به‌دست نخواهد آمد.

منبع: روزنامه فرهیختگان