آیا صلح اوکراین نزدیک است؟

باشگاه خبرنگاران جوان؛ مهسا حنیفه - در حالی که جنگ اوکراین همچنان سایه سنگین خود را بر امنیت جهانی گسترانده، مذاکرات اخیر مقامات روسیه و آمریکا در عربستان سعودی، روزنه‌ای از امید برای پایان این بحران ایجاد کرده است. کرملین می‌گوید دو قدرت بزرگ تمایل به حل کامل این مناقشه دارند، اما اختلافات همچنان پابرجاست.

دیپلماسی در ریاض؛ گام لرزان برای پایان بحران اوکراین

مذاکرات ریاض که با حضور نمایندگان مسکو و واشنگتن برگزار شد، نشان‌دهنده تلاشی جدی برای یافتن راه‌حلی پایدار است. دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، تأکید کرده که هر دو طرف هنوز باید بر سر جنبه‌های متعددی از این بحران به توافق برسند. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، به‌صورت لحظه‌ای در جریان نتایج این تماس‌ها قرار می‌گرفت؛ امری که نشان‌دهنده حساسیت بالای این موضوع برای کرملین است. از سوی دیگر، یکی از اعضای هیئت روس در این مذاکرات اذعان کرده که «در همه چیز به توافق نرسیدیم»، واقعیتی که حکایت از پیچیدگی‌های عمیق این پرونده دارد. این پایبندی، شاید پیامی دیپلماتیک به غرب باشد که مسکو هنوز به دنبال راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز است، نه تشدید تنش‌ها.

ابتکار دریای سیاه؛ آزمونی برای صداقت غرب 

یکی از محور‌های کلیدی مذاکرات ریاض، احیای ابتکار دریای سیاه بوده که سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، به‌صراحت از آن حمایت کرده است. این ابتکار که با هدف تأمین امنیت صادرات غلات اوکراین و تسهیل تجارت کود و محصولات کشاورزی روسیه طراحی شده بود، در عمل به ابزاری برای تأمین منافع اروپا تبدیل شد. لاوروف در این باره گفت: «ما خواستار بازاری قابل پیش‌بینی برای غلات و کود هستیم و اجازه نمی‌دهیم غرب، روسیه را از این بازار‌ها حذف کند.» این موضع‌گیری، ریشه در تجربه تلخ مسکو از توافق غلات دارد؛ توافقی که قرار بود نیاز‌های غذایی کشور‌های جنوب جهان را تأمین کند، اما بخش اعظم غلات اوکراین راهی کشور‌های اروپایی شد. در مقابل، تعهدات به روسیه نیز نادیده گرفته شد و مسکو در نهایت در جولای ۲۰۲۳ از این توافق خارج شد.

حالا، کرملین با احیای این ابتکار به شرط «مناسب بودن برای همه»، به دنبال بازگرداندن تعادل به این معادله است. این خواسته، نه‌تنها یک مطالبه اقتصادی، بلکه یک آزمون سیاسی برای غرب به شمار می‌رود تا نشان دهد آیا واشنگتن و متحدانش حاضرند از بازی‌های یک‌جانبه دست بکشند یا خیر.

کی‌یف زیر ذره‌بین؛ حملات و تناقض‌ها

در میانه این تلاش‌های دیپلماتیک، اقدامات کی‌یف همچنان چالشی بزرگ پیش روی مذاکرات است. پسکوف تأکید کرده که کرملین حملات مداوم اوکراین به زیرساخت‌های انرژی را زیر نظر دارد. این حملات در حالی رخ می‌دهد که مسکو خود را به عدم پاسخگویی متقابل متعهد کرده است؛ سیاستی که به گفته سخنگوی کرملین، بر اساس توافقات پیشین و دستور مستقیم پوتین اجرا می‌شود. این رویکرد، تضاد آشکاری را در رفتار دو طرف نشان می‌دهد: از یک سو، روسیه با خویشتن‌داری به دنبال حفظ فضای دیپلماسی است و از سوی دیگر، کی‌یف با اقدامات تهاجمی، این فضا را تهدید می‌کند. این بی‌اعتمادی، ریشه در تجربه‌های پیشین مسکو دارد؛ از نقض توافق غلات گرفته تا مواضع متغیر کی‌یف در مذاکرات صلح. چنین تناقض‌هایی، کار مذاکره‌کنندگان در ریاض را دشوارتر کرده و سؤالی اساسی را مطرح می‌کند: آیا اوکراین واقعاً به دنبال صلح است یا صرفاً بازیچه دست غرب برای طولانی‌تر کردن این بحران؟

چشم‌انداز مبهم؛ صلح یا بن‌بست؟

مذاکرات ریاض، با همه فراز و نشیب‌هایش، نشانه‌ای از اراده مشترک مسکو و واشنگتن برای پایان دادن به بحرانی است که نه‌تنها اوکراین، بلکه کل جهان را تحت تأثیر قرار داده است. تمایل دو طرف به حل کامل این مناقشه، نویدبخش است، اما اختلافات باقی‌مانده و اقدامات تحریک‌آمیز کی‌یف، همچنان سایه‌ای از تردید بر این تلاش‌ها می‌افکند.

احیای ابتکار دریای سیاه می‌تواند نقطه عطفی باشد، به شرطی که غرب از رویکرد‌های دوگانه دست بکشد و به تعهدات خود پایبند بماند. در این میان، پایبندی روسیه به عدم حمله به تأسیسات انرژی اوکراین، پیامی روشن به جهانیان است: مسکو آماده صلح است، اما نه به هر قیمتی. آنچه در روز‌های آینده از ریاض و دیگر کانال‌های دیپلماتیک بیرون می‌آید، شاید سرنوشت این بحران را روشن کند؛ اما تا آن زمان، جهان نفس خود را حبس کرده و منتظر است تا ببیند آیا دیپلماسی پیروز می‌شود یا تنش‌ها بار دیگر شعله‌ور خواهند شد.