لزوم بازنویسی معادله علم توسط دانشمندان جهان اسلام

باشگاه خبرنگاران جوان؛ پریزاد اقبالی - حسین افشین معاون علمی و فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور در مراسم اعطای جیزه امشب در ششمین دوره جایزه مصطفی (ص) در تهران گرد هم آمده است، نه فقط برای اهدای جوایز به برگزیدگان، بلکه برای دادن به جهانیان که هنوز اسلامی زنده و پویا است. زنده است، زیرا هنوز نمی‌توان دید، دیدن دیگران نمی‌بینند، دیدن آنچه هنوز نامی ندارد و ساختن آنچه می‌تواند زندگی کند را دگرگون کند.

افشین گفت: در دنیای علم، یک قانون ساده حاکم است: ابتدا دیدن، سپس دانستن. اما دیدن فقط به معنای نگاه کردن نیست؛ دیدن یعنی چیزی را نمی‌فهمید که هنوز به آن تبدیل نشده است، چیزی که هنوز در تصویر نیامده و برای سنجش آن ابزاری ساخته شده است. ما در عرصه علم با چشمان فقط جلو نمی‌رویم، بلکه با درک ساختار‌ها پیشرفت می‌کنیم. در زیست بوم طبیعی، شیر و آهو هر روز با هم رقابت نمی‌کنند، بلکه با طبیعت رقابت می‌کنند و هرکدام اگر دیر ببینند، حذف می‌شوند. اما در زیست‌بوم علم، زودتر می‌بینند، نقشه آینده را ترسیم می‌کند و معادله را بازنویسی می‌کند. دیگران ناچار می‌شوند در زمین او بازی کنند.

او بیان کرد: جایزه مصطفی (ص) تنها یک لحظه نیست، بلکه یک زاویه است. زاویه‌هایی که به ما امکان می‌دهد از سطح به عمق برویم، از مسائلی به ساختارها، از مسائلی به مدل‌ها و از مدل‌ها به راه‌حل‌هایی که واقعیت جهان را تغییر می‌دهند. این جایزه نه تنها به خاطر نوشتن یک مقاله یا جمع آوری داده‌ها است، بلکه به خاطر خلق آثار، آثاری که می‌توانند تغییر دهند، راهی برای درمان یک بیماری، روشی برای دسترسی به انرژی پاک، مدلی برای حل بحران‌های زیست‌محیطی یا ابزاری برای فهم جهان.

معاون علمی و فناوری رئیس جمهور گفت: اینها فقط حوزه‌های تخصصی، بلکه اقلیم‌های اثر و جغرافیای تازه‌ای از قدرت هستند. امشب ما از کسانی که تجلیل می‌کنند که در این جغرافیای جدید گذاشته شده و چه نیکوست که این آیین در روز‌هایی برگزار می‌شود که به نام وحدت مزین است، هفته‌ای که میلاد پیامبر رحمت است و بیش از آن است، مهم ساختن آینده مشترک برای امت واحده است.

او بیان کرد : وحدت تنها یک واژه سیاسی نیست. در دنیای امروز، یعنی به اشتراک گذاری زیرساخت‌های علمی، داده‌های پژوهشی و افق‌های فناوری. یعنی پژوهشگری در هند داده‌هایش را با آزمایشگاهی در مالزی به اشتراک بگذارید و دانش‌آموزان در ایران ایده‌ها را با تیمی در ترکیه به کار بگیرید. اگر جهان اسلام بخواهد در معادله علم باقی بماند، باید از تفاوت‌ها عبور کند، نه برای حذف، بلکه برای همافزایی؛ و این جایزه خود را نمونه‌ای از همین وحدت است. نام‌ها متفاوت‌اند، اما افق یکی است: آینده‌ای که خودمان بسازیم.

آیا می‌شود در این شب از آینده سخن گفت و از حوادث بعدی غفلت کرد؟ در‌های گذشته، آسمان منطقه برای هفته‌ای تار شد، اما ما آموختیم که حتی در آسمان تار، چیز‌هایی وجود دارد که راه را می‌بینند. این جنگ فناوری با وحشت، نبردی میان رژیمی کودک‌کشی است که هنوز با ترس حکومت می‌کند و کشوری که می‌خواهد با دقت دفاع کند، بوده است. ما برای اثبات نیازی به فریاد نداریم همین که در پاسخ به اندازه می‌زنیم، یعنی اندازه‌ها را می‌شناسیم و این یعنی تمدن.

تمدن یعنی تهدید می‌شوید، هنوز می‌دانید کجا باید بایستید و کجا باید بروید؛ و اگر علم به ما چیزی آموخته باشد، این است که حتی دفاع هم باید با دانش تنظیم شود، نه با خشم. قرآن کریم مسیر ما را به زیبایی ترسیم کرده و علم آدم از شما کل‌ها علم آغاز شد. از لحظه‌ای که انسان حقایق را بشناسد، تعریف کند و بر اساس شناخت عمل کند.

اگر جهان اسلام می‌خواهد دوباره آغاز شود، باید از همین نقطه شروع کند. از بازتعریف خود، از بازتعریف آینده و از بازتعریف سهمش در معادله علم جهانی. برگزیدگان محترم، شما فقط مسیر علمی طی نکرده‌اید؛ شما نقطه اثر ساخته‌اید. عامل شما تنها در آزمایشگاه نبوده، بلکه در تغییر جهان اطراف خود بوده است. شما اندیشه را می‌توانید تبدیل کنید و چیزی ساخته‌اید که پیش از شما نبوده است؛ و همین است که معادله را تغییر می‌دهد. دیگر علم فقط تغییر محتوا نیست؛ علم یعنی تولید اثر؛ و در پایان، اگر قرار باشد تنها یک جمله از امشب در حافظه باقی بماند، این باشد: در جهانی که همه می‌دانند، تنها کسی برنده است که زودتر می‌بیند، و ما امشب دیده‌ایم.